ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ (1942 – 1945)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τον Αύγουστο του 1942, ύστερα από πρόταση του Αντισμηνάρχου Γ. Αλεξανδρή και απόφαση του Υπουργού των Στρατιωτικών, η ΙΙη Ελληνική Ταξιαρχία διέταξε τη συγκρότηση μιας μικρής Μονάδας από τους πλεονάζοντες τότε αξιωματικούς, οι περισσότεροι από τους οποίους θα εκτελούσαν καθήκοντα οπλίτη. Η Μονάδα εκείνη, με αρχική δύναμη 200 ανδρών (130 Αξιωματικοί και 70 οπλίτες), οργανώθηκε ως Λόχος Πολυβόλων και ονομάσθηκε αρχικά «Λόχος Επιλέκτων Αθανάτων». Στις αρχές Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους ανέλαβε διοικητής του, ο Συνταγματάρχης Πεζικού Χριστόδουλος Τσιγάντες, ο οποίος πέτυχε αμέσως την αλλαγή του ονόματος σε «Ιερόν Λόχον» και την αποστολή του από αυτή του Πεζικού, σ’ εκείνη των Δυνάμεων Καταδρομών. Δύο περίπου μήνες μετά τη συγκρότησή του στην Καφριόνα της Παλαιστίνης, ο «Ιερός Λόχος» μετεγκαταστάθηκε στο Καμπρίτ της Αιγύπτου, στο στρατόπεδο του Αγγλικού Συντάγματος S.A.S (Special Air Service). Εκεί τέθηκε υπό τις διαταγές του Συντάγματος και εκπαιδεύτηκε στις καταδρομικές επιχειρήσεις.

Το πρώτο τμήμα του «Ιερού Λόχου» που έλαβε μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική, ήταν μια ομάδα από 8 Αξιωματικούς, με επικεφαλής τον Αντισμήναρχο Γ. Αλεξανδρή, η οποία υπό τη Β’ Μοίρα του S.A.S., έδρασε στα μετόπισθεν των Γερμανο-Ιταλικών δυνάμεων από 17 Νοεμβρίου 1942, μέχρι 27 Ιανουαρίου 1943. Στις 27 Ιανουαρίου του 1943, ο «Ιερός Λόχος», συνολικής δύναμης 154 ανδρών, ξεκίνησε πάνω σε εξοπλισμένα οχήματα τζιπ, για τη Δυτική Έρημο για εκτέλεση παρομοίων επιχειρήσεων στα μετόπισθεν των συμπτυσσομένων εχθρικών δυνάμεων, σε συνεργασία με περιπόλους του Συντάγματος S.A.S.

Λόγω όμως κακοτυχίας των Βρετανών Καταδρομέων (αιχμαλωσία του Διοικητή του Συντάγματος και βαριές απώλειες) δε συνέχισε ο «Ιερός Λόχος» το έργο του. Τότε, με πρόταση του Συνταγματάρχη Τσιγάντε, ο Διοικητής της 8ης Βρετανικής Στρατιάς Στρατηγός Μοντγκόμερυ, έθεσε στις 7 Φεβρουαρίου, τον «Ιερό Λόχο», υπό τις διαταγές της «Φάλαγγος των Ελευθέρων Γάλλων», του Στρατηγού Λεκλέρκ (Leclerc) για εκτέλεση αποστολών ελαφρού μηχανοκινήτου Ιππικού. Στις 10 Μαρτίου του 1943 και στην περιοχή Κσαρ Ριλάν της Τυνησίας, ο «Ιερός Λόχος» έδωσε την πρώτη ουσιαστική μάχη με ισχυρή εχθρική μηχανοκίνητη φάλαγγα κι έτσι δόθηκε η δυνατότητα στους Συμμαχικούς σχηματισμούς ελιγμού να παρακάμψουν από το νότο την εχθρική αμυντική γραμμή «Μαρέθ» (Mareth).

Μετά την κατάληψη της πόλης Γκαμπές της Τυνησίας (29 Μαρτίου) από συμμαχικά τμήματα, ο «Ιερός Λόχος» αποσπάσθηκε από τη «Φάλαγγα των Ελευθέρων Γάλλων» και διατέθηκε στη Νεοζηλανδική Μεραρχία και στις 6 Απριλίου έλαβε μέρος στη μάχη επί της αμυντικής τοποθεσίας του Ουαντί Ακαρίτ (Wadi Akarit). Από εκεί, συνεχίζοντας την αποστολή καλύψεως της προελάσεως προς την Τύνιδα, των Συμμαχικών Δυνάμεων του παραλιακού τομέα, έφτασε μπροστά στην πολίχνη Ανφάντεβιλ (Enfindaville), όπου επί τρεις ημέρες (13 – 16 Απριλίου) ανέπτυξε δραστηριότητα περιπόλων. Τέλος, στις 17 Απριλίου, ο «Ιερός Λόχος» διατάχθηκε να επιστρέψει επειγόντως στην Αίγυπτο, για να συμμετάσχει σε άλλες πολεμικές επιχειρήσεις.

Έτσι τέλειωσε η συμμετοχή του στις μάχες της Τυνησίας. Οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική έληξαν στις 13 Μαΐου (1943), με τη σχεδόν αυθόρμητη παράδοση των τελευταίων εναπομεινάντων του άλλοτε ισχυρού «Άφρικα Κορπς» στις Συμμαχικές Δυνάμεις. Από το Μάϊο μέχρι τον Οκτώβριο του 1943, ο «Ιερός Λόχος» με προσωπικό που προοδευτικά ξεπέρασε τους 300 άνδρες, μεταφέρθηκε από την Αίγυπτο σε διάφορα στρατόπεδα της Παλαιστίνης, όπου εκπαιδεύτηκε στα αλεξίπτωτα και τα πλωτά μέσα και ανασυγκροτήθηκε ανάλογα (Ομάδα Διοικήσεως, Τμήμα Βάσεως και 3 Τμήματα Καταδρομών), για εκτέλεση αποβατικών και αεραποβατικών επιχειρήσεων στο Αιγαίο Πέλαγος μαζί με άλλες Συμμαχικές Δυνάμεις.

Δύο περίπου μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας (9 Σεπτεμβρίου 1943), ο «Ιερός Λόχος» μεταφέρθηκε στη νήσο Σάμο -πολύ αργά λόγω αντιδράσεων των Βρετανών- σε δύο κλιμάκια (31 Οκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου). Το ένα ρίχθηκε με αλεξίπτωτα και το άλλο μεταφέρθηκε με πολεμικό πλοίο, ενώ Βρετανικά τμήματα κατέλαβαν τη Δωδεκάνησο. Μετά όμως την αποτυχία των Βρετανών για «Διάνοιξη του Αιγαίου» μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα και μετά την άρνηση της Τουρκίας να μπει στον πόλεμο, τα Συμμαχικά Στρατεύματα αποχώρησαν από τη Δωδεκάνησο και ο «Ιερός Λόχος» από τη Σάμο (17 Νοεμβρίου) και μεταφέρθηκε, μέσω Τουρκίας, στην Αίγυπτο και στην Παλαιστίνη, όπου και συνέχισε την ειδική εκπαίδευσή του μέχρι το τέλος Ιανουαρίου του 1944.

Στις αρχές Φεβρουαρίου τέθηκε υπό τη τη διοίκηση των Βρετανικών «Δυνάμεων Καταδρομών» (Raiding Forces), που επρόκειτο να δράσουν -με εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων- στο Αιγαίο Πέλαγος σε συνεργασία με Βρετανικά ταχύπλοα σκάφη και με καΐκια του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Στις 7 Φεβρουαρίου, ένα Τμήμα Καταδρομών του «Ιερού Λόχου» αναχώρησε για καταδρομικές επιχειρήσεις στο Βόρειο Αιγαίο (Σάμο, Ψαρά, Λέσβο, Χίο κλπ.), όπου έφτασε μετά από ένα μήνα, ενώ ένα άλλο εγκαταστάθηκε στα Δωδεκάνησα, με την ίδια αποστολή, από τα τέλη Μαΐου. Στο μεταξύ ο «Ιερός Λόχος» αναδιοργανώθηκε (Απρίλιος 1944) σε Σύνταγμα, με ανάλογη αύξηση της δύναμής του σε 1.000 άντρες.

Μερικές από τις σπουδαιότερες καταδρομικές επιχειρήσεις του κατά την περίοδο εκείνη στα νησιά: Λέσβος (3 Απριλίου), Σάμος (17 Μαΐου), Σύμη (13 / 14 Ιουλίου) και Μύκονος (24 / 25 Σεπτεμβρίου). Μετά την απελευθέρωση της Ηπειρωτικής Ελλάδας (Οκτώβριος 1944), ο «Ιερός Λόχος» αναπτύχθηκε στα Νησιά του Αιγαίου Πελάγους και σε μερικά της Δωδεκανήσου και μέχρι το Μάϊο του 1945 συνέχισε να προσβάλει με καταδρομικές ενέργειες τις Γερμανικές φρουρές που είχαν αποκοπεί στα νησιά κατά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Ιδιαίτερης μνείας είναι οι επιχειρήσεις του στη Νίσυρο (11 Φεβρουαρίου 1945), στην Τήνο (28 Φεβρουαρίου) και στη Ρόδο και Αλιμιά (1 / 2 Μαΐου 1945).

Γενικά, κατά τη χρονική περίοδο από 7 Φεβρουαρίου 1944 μέχρι 9 Μαΐου 1945, ο «Ιερός Λόχος» εξετέλεσε στα νησιά Αιγαίου Πελάγους – Δωδεκανήσου 207 περιπολίες καταδρομών και 33 καταδρομικές επιχειρήσεις. Εκτός από τις παραπάνω επιτυχείς καταδρομικές επιχειρήσεις, ο «Ιερός Λόχος» προσέφερε στην Πατρίδα και μία ακόμη υψίστης εθνικής σημασίας υπηρεσία, συντελώντας μαζί και με την εξαίρετη δράση του Πολεμικού μας Ναυτικού στην απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και στην επιστροφή και ενσωμάτωσή της στη μητέρα Ελλάδα.

επιχειρήσεών του στη Δωδεκάνησο, ανήλθαν σε 25 νεκρούς (16 Αξιωματικούς και 9 Οπλίτες), 56 τραυματίες (28 Αξιωματικούς και 28 Οπλίτες), 3 αγνοούμενους και 29 αιχμαλώτους. Τέλος, ο ηρωικός «Ιερός Λόχος», ο οποίος διαλύθηκε στην Αθήνα στις 7 Αυγούστου του 1945, απετέλεσε τον πρόδρομο των Ελληνικών Δυνάμεων Καταδρομών και σημερινών Ειδικών Δυνάμεων. Για την εξαίρετη δράση του «Ιερού Λόχου» κατά την περίοδο 1942 – 1945 απενεμήθησαν στην Πολεμική Σημαία του:

• Ο Ταξιάρχης Αριστείου Ανδρείας

• Ο Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξεως.

Στις 22 Μαΐου 1988, συγκροτήθηκε εξαρχής και υπό τη Διεύθυνση Ειδικών Δυνάμεων (ΔΕΔ) του ΓΕΣ, η Διοίκηση του 13ου Συντάγματος Αμφιβίων Καταδρομών (ΣΑΚ), η οποία μετά δύο μήνες, ανέλαβε τη διοίκηση όλων των μέχρι τότε ενεργών μονάδων και τμημάτων Αμφιβίων Καταδρομών . Το έτος 2001, με απόφαση του ΓΕΣ, το 13ο ΣΑΚ αναδιοργανώθηκε και αναβαθμίσθηκε σε 13η Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων (13η ΔΕΕ) – «ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ», επιπέδου Ταξιαρχίας. Από το Σεπτέμβριο του 2005, η 13η ΔΕΕ υπάγεται διοικητικά στο Β’ Σώμα Στρατού και επιχειρησιακά στον Α/ΓΕΕΘΑ.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Ιερός Λόχος Θηβών

Ο Θηβαϊκός Ιερός Λόχος, που πρώτο εμφανίσθηκε τόσο σαν στρατιωτική ομάδα όσον και σαν όνομα. Ιερός γιατί οι άνδρες του πολεμούσαν προσφέροντας τους εαυτούς τους στην υπηρεσία της πατρίδας τους, τας Θήβας εν προκειμένω, αλλά και των Θεών τους. Ήταν πιστοί στους αρχηγούς τους και ιδρυτές του Ιερού Λόχου, Πελοπίδα και Επαμεινώνδα, που πρώτοι αυτοί έδιναν το παράδειγμα σε ηρωισμό και αυτοθυσία. Ο αρχηγός των Θηβαίων Γοργίδας αναφέρεται στις πηγές ότι ήταν ο εμπνευστής της ιδρύσεως του Ιερού Λόχου των Θηβών.

Ο Ιερός Λόχος των Θηβών ήταν μια από τις κορυφαίες πολεμικές μονάδες που έδρασαν στην Αρχαία Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 379 π.Χ. από τον Γοργίδα και τον απάρτιζαν 150 ζευγάρια Θηβαίων οπλιτών αν και πιθανολογείται πως υπήρχε και σε παλαιότερη εποχή. Στη συνέχεια αναδιοργανώθηκε και απέκτησε μέγιστη φήμη υπό τον Πελοπίδα. Καταστράφηκε ολοκληρωτικά στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.). Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Λόχος ιδρύθηκε από τον Γοργίδα, την εποχή που η Θήβα αποτίναξε τη Σπαρτιατική κυριαρχία. Όμως ο Διόδωρος Σικελιώτης μαρτυρεί ύπαρξη Ιερού Λόχου το 424 π.Χ., κατά τη μάχη του Δηλίου. Έχει εκφραστεί η άποψη ότι αυτή η διαφορά με τον Πλούταρχο εξηγείται αν θεωρηθεί πως ο Γοργίδας απλώς αναδιοργάνωσε το σώμα, μετά την απελευθέρωση της Θήβας.

Η ίδρυση μιας τέτοιας επίλεκτης μονάδας καλά εκπαιδευμένων στρατιωτών πρέπει να θεωρηθεί προϊόν μίμησης του επιτυχημένου Σπαρτιατικού δόγματος ότι ο πόλεμος είναι τέχνη η οποία αποκτάται με την εκπαίδευση. Πριν τον Πελοπίδα, ο Ιερός Λόχος χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά στην πρώτη γραμμή της Θηβαϊκής φάλαγγας, με αποτέλεσμα τη διασπορά των ανδρών του, ενώ ο Πελοπίδας ήταν ο πρώτος που τον χρησιμοποίησε ως αδιάσπαστη δύναμη. Οι πληροφορίες που δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε ο Ιερός Λόχος, μετά την αναδιοργάνωση από τον Πελοπίδα, δεν είναι σαφείς. Εξ αιτίας αυτού έχουν διατυπωθεί αντικρουόμενες ερμηνείες.

Κατά μία άποψη, η μονάδα αυτή βρισκόταν πίσω από την πρώτη γραμμή του κέρατος του Επαμεινώνδα. Ωστόσο η θεωρία αυτή προσκρούει στις δυσκολίες παρακολούθησης της μάχης πίσω από σχηματισμό με μεγάλο βάθος, όπως ήταν ο θηβαϊκός. Η αντίθετη άποψη τοποθετεί τον Λόχο στην πρώτη γραμμή της πτέρυγας του Επαμεινώνδα, είτε καλύπτοντάς την ολόκληρη είτε εν μέρει. Η πρώτη μάχη όπου ο Ιερός Λόχος του Πελοπίδα είχε σημαντική συμβολή ήταν αυτή στην Τεγύρα, όπου ανέκοψε μεγαλύτερη Σπαρτιατική δύναμη. Για τη μάχη των Λεύκτρων, επικρατεί η άποψη πως ο ρόλος του Ιερού Λόχου ήταν καθοριστικός στη διατάραξη της κυκλωτικής κίνησης που επιχείρησαν οι Σπαρτιάτες.

Αν και μερικοί γνωστοί σύγχρονοι ιστορικοί τον έχουν αμφισβητήσει έντονα, μη δίνοντας βάση στα λεγόμενα του Πλουτάρχου και παρατηρώντας τη σιωπή άλλων αρχαίων συγγραφέων. Για 35 χρόνια έμεινε αήττητος, μέχρι τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. όπου καταστράφηκε ολοσχερώς από το Μακεδονικό Ιππικό του Φίλιππου το οποίο διοικούσε ο Μέγας Αλέξανδρος. Κατά μια υπόθεση που έχει αμφισβητηθεί, ο Λέων της Χαιρώνειας είχε αναγερθεί προς τιμή του Ιερού Λόχου, στην περιοχή που είναι θαμμένοι οι νεκροί του. Κατά τον Πλούταρχο, «ἔνιοι δέ φασιν ἐξ ἐραστῶν καὶ ἐρωμένων γενέσθαι τὸ σύστημα τοῦτο».

Αυτό που οδήγησε στη δημιουργία αυτού του στρατιωτικού σώματος είναι, όπως σχολιάζει ο Πλούταρχος, το ότι μια μονάδα που βασίζεται στην αγάπη και τη φιλία του ερωμένου και του εραστή, κάνει πιο δύσκολο σε κάποιον να την εγκαταλείψει κατά τη διάρκεια της μάχης. Είναι χαρακτηριστικό πως οι αρχαίοι συγγραφείς συχνά παραθέτουν τη Θήβα ως μια από τις δυο πόλεις-κράτη της ηπειρωτικής αρχαίας Ελλάδας (η άλλη ήταν η Ήλις), όπου ενθαρρύνονταν οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και εφήβων.Επίσης, η λατρεία του Ηρακλή ήταν πολύ διαδεδομένη στη Βοιωτία ενώ ο Αριστοτέλης αναφέρει και ιερό αφιερωμένο στον Ιόλαο, σύντροφο και εραστή του Ηρακλή, όπου οι Θηβαίοι εραστές έδιναν υποσχέσεις αμοιβαίας αφοσίωσης.

Κατά τον Πλούταρχο, ο Ιερός Λόχος πήρε το πρώτο συνθετικό του ονόματός του από αυτό το έθιμο που αναφέρει ο Αριστοτέλης. Ωστόσο, το γεγονός ότι, κατά τον Πλούταρχο, ο Θηβαίος εραστής δώριζε μια πανοπλία στον ερωμένο, με την ευκαιρία της πολιτογράφησής του, θα μπορούσε να σημειώνει το τέλος της παιδεραστικής σχέσης τους παρά την αρχή της, πρακτική που συνηθιζόταν στην αρχαία Ελλάδα. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα για την ακριβή φύση των σχέσεων μεταξύ των μελών του Ιερού Λόχου, κατά τη διάρκεια της συμμετοχής τους σ’ αυτόν. Από τα 11 αρχαία κείμενα (από 9 διαφορετικούς συγγραφείς) που αναφέρονται στον Λόχο, τα έξι μιλούν για σεξουαλική σχέση.

Αλλά, κατά την άποψη του ιστορικού David Leitao, αυτές οι πηγές είναι αρκετά μεταγενέστερες και αμφισβητήσιμης αξιοπιστίας, καθώς αναπαράγουν ερωτική παράδοση της ευρύτερης Ελλάδας η οποία φτάνει μέχρι τον Πλάτωνα. Επιπλέον, οι πηγές αυτές προέρχονται από ηθογραφικά κείμενα και όχι από την καθαρή ιστοριογραφία. Υπάρχει όμως και η αντίθετη θέση, ότι το σώμα των αρχαίων πηγών που υποστηρίζουν την παιδεραστική εκδοχή είναι λιγότερο επισφαλές από άλλες πληροφορίες της αρχαίας ιστοριογραφίας τις οποίες έχουμε αποδεχθεί ως αληθινές. Μια άλλη κριτική στο σκεπτικισμό του Leitao υποστηρίζει πως ο όγκος των αρχαίων αναφορών στην ερωτική φύση του Λόχου, και των οποίων μεγάλο μέρος είναι σύγχρονες με την εποχή του, είναι πολύ σημαντικός για να μπορεί να απορριφθεί.

Με την ίδια προσοχή πρέπει να αξιολογούνται και οι πηγές που μιλούν για μη ερωτική σχέση μεταξύ των Ιερολοχιτών, οι οποίες φαίνεται να υπερβάλλουν στον υποτίθεται καθοριστικό ρόλο του Λόχου στις μάχες της Τεγύρας και των Λεύκτρων. Οι τελευταίες αυτές πηγές φαίνεται να αντλούν αποκλειστικά από τον Καλλισθένη και τον Έφορο. Έχει μάλιστα διατυπωθεί και η υπόθεση πως η ίδια διάθεση υπερτονισμού της συμβολής του Λόχου (είναι χαρακτηριστικό ότι την αναφέρει μόνο ο Πλούταρχος) έχει γίνει και για τη μάχη της Χαιρώνειας, προκειμένου να εξαρθεί η συμβολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου σ’ αυτή τη μάχη.

Στον πόλεμο των Θηβαίων κατά των Λακεδαιμονίων, ο Ιερός Λόχος αποδεκάτισε τους Λακεδαιμόνιους, εναντίον των οποίων επιτέθηκε σε σχήμα σφήνας, κόβοντας την παράταξή τους στην μέση. Οι Λακεδαιμόνιοι αδυνατούσαν να αντιληφθούν την τακτική του Ιερού Λόχου. Τον Ιερό Λόχο αποτελούσαν 300 επίλεκτοι άνδρες που αρχικά ήταν διεσπαρμένοι στον πρώτο ζυγό της παρατάξεως. Από τότε ο Ιερός Λόχος θεωρήθηκε ιδανικό τμήμα κρούσεως και από τότε χρησιμοποιούνταν με αυτήν την τακτική. Η πρώτη νικηφόρα μάχη του Ιερού Λόχου σημειώθηκε το 375 π.Χ. στην περιοχή της Τεγύρας.

Ακολούθησε αυτή των Λεύκτρων το 371 π.Χ. αλλά και το 362 π.Χ. όπου πάλι, στην μάχη της Μαντινείας με την τακτική της σφήνας, διέσπασαν την παράταξη των Λακεδαιμονίων. Το όνομα του Ιερού Λόχου δοξάσθηκε με την αυτοθυσία των 300 νέων πολεμιστών στην μάχη της Χαιρώνειας, το 338 π.Χ., όπου οι Θηβαίοι και οι σύμμαχοι τους ηττήθηκαν από τον Φίλιππο. Οι νέοι του Ιερού Λόχου πολέμησαν μέχρι τέλους και με αυτοθυσία, απέναντι στην αναδυόμενη πολεμική μηχανή της Μακεδονικής Φάλαγγας. Έπεσαν ως τον τελευταίο. Ακόμη και ο βασιλεύς Φίλιππος, θαύμασε τον ηρωισμό των Ιερολοχιτών. Αργότερα στο σημείο της μάχης στήθηκε μνημείο για να θυμίζει τον ηρωισμό και την θυσία των Ιερολοχιτών. Πρόκειται για τον περιώνυμο Λέοντα της Χαιρώνειας.

Ιερός Λόχος Καρχηδονίων

Ο Καρχηδονιακός Ιερός Λόχος ήταν η Εθνοφυλακή της Καρχηδόνας και αντίθετα με τον υπόλοιπο Καρχηδονιακό στρατό συγκροτούνταν μόνο από Καρχηδόνιους και όχι από μισθοφόρους. Σε κάθε πόλη υπήρχε διαφορετικός λόχος που αποτελούνταν ή από ιππείς ή από πεζούς. Με την είσοδο τους στον λόχο έδιναν έναν όρκο και έπαιρναν τον οπλισμό τους από ναούς, για αυτό τον λόγο ονομάστηκαν ιεροί λόχοι. Φορούσαν άσπρο ρουχισμό που δήλωνε το χρώμα του θανάτου στον Καρχηδονιακό πολιτισμό. Διαλύθηκαν στον Α’ Καρχηδονιακό πόλεμο με τους Ρωμαίους και ανασυστάθηκαν από τον Αννίβα πριν την εισβολή στην Ρώμη.

Ιερός Λόχος 1821 

Ο Ιερός Λόχος ήταν στρατιωτικό σώμα που ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντηστη Φωξάνη, πόλη στα όρια της Μολδαβίας με τη Βλαχία, στα μέσα Μαρτίου του 1821 και συγκροτήθηκε από εθελοντές σπουδαστές των ελληνικών παροικιών της Μολδοβλαχίας και της Οδησσού, κυρίως. Ήταν η πρώτη οργανωμένη στρατιωτική μονάδα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και του ελληνικού στρατού γενικότερα. Ο Υψηλάντης πίστευε πως οι νεαροί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του. Γι’ αυτό τους ονομάτισε από το κλασικό όνομα του Ιερού Λόχου των Θηβών. Στη Φωξάνη, μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης των Ιερολοχιτών οργανώθηκε μεγαλοπρεπής τελετή ορκωμοσίας, κατά την τσαρική εθιμοτυπία.

Αμέσως μετά την ορκωμοσία ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μίλησε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και παρέδωσε τη Σημαία του Ιερού Λόχου στον αρχηγό του Λόχου Γεώργιο Καντακουζινό. Στη συνέχεια οι Ιερολοχίτες παρέλασαν με βήμα στρατιωτικό τραγουδώντας πολεμικό θούριο που είχε συγγράψει ο 20 χρόνια πριν ο Αδαμάντιος Κοραής για την “Ταξιαρχία των Ακροβολιστών της Ανατολής” του Βοναπάρτη που πολεμούσε στην Αίγυπτο και στην οποία ταξιαρχία συμμετείχαν Έλληνες. Στους πρώτους 120 ιερολοχίτες προστέθηκαν και άλλοι αργότερα φτάνοντας τους 400, ενώ η οργάνωση του σώματος αυτού ολοκληρώθηκε στο Τιργοβίτσι.

Οι άνδρες του Ιερού Λόχου έφεραν ομοιόμορφες στολές Ευρωπαϊκού τύπου φτιαγμένες από ολόμαλλη μαύρη τσόχα. γι’αυτό και ονομάζονταν μελανοφόροι ή μαυροφόροι. Η στολή του ιερολοχίτη αποτελούνταν από χιτώνιο μακρύ που έφθανε λίγο πιο πάνω από τα γόνατα, περισκελίδα και ψηλό χωρίς γείσο κάλυμμα κεφαλής, που σύμφωνα με την περιγραφή που δίνει ο Κωνσταντίνος Ράδος έμοιαζε με το κάλυμμα των Ουσάρων. Το κάλυμμα αυτό έφερε στην κορυφή λευκό λοφίο και ψηλά, τρίχρωμο εθνόσημο με κόκκινο λευκό και κυανό χρώμα.Κάτω από αυτό μετωπικά υπήρχε νεκροκεφαλή με δύο οστά χιαστί από λευκό μέταλλο, σημαίνοντα Ελευθερία ή Θάνατος.

Ο ιερολοχίτης είχε για όπλο λογχοφόρο τυφέκιο ενώ έφερε χιαστί δερμάτινη ζώνη με τις παλάσκες και το γυλιό στη μέση. Το μόνο γνωστό μέχρι σήμερα κειμήλιο που προέρχεται από τη στολή των ιερολοχιτών είναι ο επενδύτης του ιερολοχίτη Κωνσταντίνου Ξενοκράτους, (1803 – 1876), ο οποίος εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Η σημαία του Ιερού Λόχου ήταν τρίχρωμη. Στη μία πλευρά της σημαίας αναγραφόταν το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και υπήρχε στο κέντρο η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην άλλη πλευρά υπήρχε η εικόνα του Φοίνικα αναγεννόμενου από τις φλόγες και αναγραφόταν ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ.

Στο στρατιωτικό οργανισμό που συνέταξε ο Νικόλαος Υψηλάντης στις παραγράφους ΙΑ και ΙΒ η σχετική οδηγία για τη σημαία αναφέρει: “Η Ελληνική σημαία τόσο εις τα της ξηράς στρατεύματα όσο και εις τα της θαλάσσης πρέπει να είναι κατασκευασμένη εκ τριών χρωμάτων: άσπρο, μαύρο και κόκκινο. Το άσπρο σημαίνει την αθωότητα της δικαίας ημών επιχειρήσεως κατά των τυράννων, το μαύρο το υπέρ πατρίδος και ελευθερίας θάνατον ημών και το κόκκινο την αυτεξουσιότητα του Ελληνικού λαού και την χαράν αυτού διότι πολεμεί δια την ανάστασιν της Πατρίδος”.

Διοικητής του Ιερού Λόχου διορίστηκε ο Γεώργιος Καντακουζηνός, πρώην ανώτερος αξιωματικός του Τσαρικού στρατού -ο οποίος σύντομα παραμερίστηκε από τον Υψηλάντη- και υπασπιστής ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας. Εκατόνταρχοι του Ιερού Λόχου ήταν ο Σπυρίδων Δρακούλης, δραματικός ηθοποιός, από την Ιθάκη, ο Κωνσταντινουπολίτης Δημήτριος Σούτσος, αδελφός του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου, ο Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης , ο Πελοποννήσιος Ανδρόνικος, ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Ρίζος, γιος του πρωθυπουργού της Μολδαβίας Ιάκώβο Ρίζο Νερουλό, ο Ρίζος από τα Ιωάννινα και ο Χιώτης Ιωάννης Κρόκιας.

Εκτός όμως από το Πεζικό τμήμα δημιουργήθηκε και Ιππικό με στολές Ουσάρων και Κοζάκων. Για δε την οργάνωση του Ιππικού σημαντικά χρηματικά ποσά διέθεσε επίσης και ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος. Στην Φωξάνη, οι σπουδαστές που δεν είχαν καμιά στρατιωτική εμπειρία άρχισαν να γυμνάζονται και να εκπαιδεύονται στην χρήση των όπλων και της λόγχης. Η ορκωμοσία τους έγινε στο ναό της πόλης:

«Ως Χριστιανός ορθόδοξος και υιός της ημετέρας Καθολικής Εκκλησίας, ορκίζομαι στο όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και της Αγίας Τριάδας να μείνω πιστός εις την Πατρίδα μου και εις την Θρησκείαν μου. Ορκίζομαι να ενωθώ με όλους τους αδελφούς μου Χριστιανούς δια την ελευθερίαν της Πατρίδος μας. Ορκίζομαι να χύσω και αυτήν την υστέραν ρανίδα του αίματός μου υπέρ της θρησκείας και Πατρίδος μου. Να αποθάνω μετά των αδελφών μου υπέρ της Ελευθερίας της Πατρίδος και της Θρησκείας μου. Να φονεύσω και αυτόν τον ίδιον τον αδελφόν μου, εάν τον εύρω προδότην της Πατρίδος μας. Να υποτάσσομαι στον υπέρ της Πατρίδος μου αρχηγόν. 

Να μη βλέψω εις τα όπισθέν μου, εάν δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος και Θρησκείας μου. Να λάβω τα όπλα εις κάθε περίστασιν, ευθύς μόλις ακούσω ότι ο Αρχηγός μου εκστρατεύει κατά των τυράννων και να συγκαταφέρω άπαντας τους φίλους και γνωρίμους μου εις το να με ακολουθήσωσιν. Να βλέψω πάντοτε τους εχθρούς μου με μίσος και με περιφρόνησιν. Να μη παρατήσω τα όπλα προτού να ιδώ ελευθέραν την Πατρίδα μου και εξολοθρευμένους τους εχθρούς της. Να χύσω το αίμα μου, ίνα νικήσω τους εχθρούς της θρησκείας μου ή ν΄ αποθάνω ως μάρτυς δια τον Ιησού Χριστόν.

Ορκίζομαι τέλος πάντων εις το της Θείας Μεταλήψεως φοβερόν Μυστήριον ότι θα υστερηθώ της Αγίας Κοινωνίας εις την τελευταία μου εκείνην ώρα, εάν δεν εκτελέσω απάσας τας υποσχέσεις, τας οποίας έδωσα ενώπιον της εικόνος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού».

Το θούριο που υιοθέτησαν και τραγουδούσαν οι Ιερολοχίτες το είχε συγγράψει 20 χρόνια πριν ο Αδαμάντιος Κοραής.

Φίλοι μου συμπατριώται

δούλοι ν΄ άμεθα ως πότε;

των αγρίων μουσουλμάνων

της Πατρίδος των τυράννων

Έφθασεν ω φίλοι τώρα

εκδικήσεως η ώρα.

Η κοινή πατρίς φωνάζει

με τα δάκρυα μας κράζει!

Γίνομεν Γραικοί γενναίοι;

δράμετ΄ άνδρες τε και νέοι

κι είπατε μεγαλοφώνως

Είπατε όλοι τε συμφώνως

Κι΄ ασπαζόμεν΄ εις τον άλλον 

μ΄ ενθουσιασμόν μεγάλον 

έως πότε η τυραννία; 

Ζήτω η Ελευθερία!

Η πρώτη μεγάλη μάχη (πλην διαφόρων μικροσυμπλοκών) που επιλέγει να δώσει ο Υψηλάντης, είναι στην κωμόπολη του Δραγατσανίου, όπου είναι εγκατεστημένη ισχυρή φρουρά με ιππικό των Τούρκων. Μετά από μία τριήμερη δύσκολη πορεία κάτω από πολύ κακές καιρικές συνθήκες, ο Ιερός Λόχος θα φτάσει απέναντι από το Δραγατσάνι όπου θα στρατοπεδεύσει. Την επόμενη ημέρα, 7 Ιουνίου 1821, θα ξεκινήσουν οι αψιμαχίες, προτού καταφτάσει όλο το στράτευμα, με την αποτυχημένη επίθεση του ελληνικού ιππικού του Βασιλείου Καραβία. Ο Ιερός Λόχος, με επικεφαλής τον Νικόλαο Υψηλάντη, έσπευσε προς βοήθεια με 375 αξιωματικούς και οπλίτες, αλλά η φυγή του τμήματος του Καραβία ανάγκασε τους Ιερολοχίτες να πολεμήσουν μόνοι τους χωρίς την υποστήριξη ιππικού.

Πριν προφτάσει ο Ιερός Λόχος να σχηματίσει τετράγωνα, επιτέθηκε το Τουρκικό ιππικό με αρχηγό τον Καρά Φέιζ και χώρισε το Λόχο στα δύο. Η μάχη ήταν σκληρή και αιματηρή. Οι Ιερολοχίτες πολέμησαν ηρωικά και έγραψαν μια ένδοξη σελίδα στη νεοελληνική ιστορία. Ο Νικόλαος Υψηλάντης σώθηκε τυχαία από έναν φιλέλληνα Γάλλο αξιωματικό, που τον ανέβασε στο άλογό του. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου συνέταξε την τελευταία διαταγή του στις 8 Ιουνίου 1821, με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού του επιτελείου και εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου.

Στο κοιμητήριο του Δραγατσανίου στη Ρουμανία υπάρχει το Μνημείο των Πεσόντων Ιερολοχιτών το οποίο ανεγέρθη στα 1884 με την πρωτοβουλία της συντακτικής επιτροπής της Ελληνικής εφημερίδας του Βουκουρεστίου “Σύλλογοι”. Το μνημείο φιλοτέχνησαν από πεντελικό μάρμαρο οι Τήνιοι καλλιτέχνες Χαλεπάς και Λαμπαδίτης. Έχει ύψος συνολικά επτά μέτρων. Στην κύρια όψη του στηλοβάτη του υψώνεται μονόλιθος 5 μέτρων με ανάγλυφο σταυρό επί της ημισελήνου και από κάτω το σήμα των ιερολοχιτών. Στο κέντρο του στηλοβάτη εν μέσω δάφνινου στεφανιού αναγράφεται με χρυσά γράμματα:

”ΔΙΑΒΑΤΑ ΑΓΓΕΛΟΥ ΟΤΙ ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΜΕΘΑ ΥΠΕΡ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΓΩΝΙΣΑΜΕΝΟΙ”

Μία ακόμη στήλη εις μνήμην των ιερολοχιτών, έργο του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση, έστησε ο ποιητής Αλέξανδρος Σούτσος εις μνήμην του αδελφού του Δημητρίου, του ηρωικού εκατόνταρχου του Ιερού Λόχου στα 1845 αρχικά, ΒΔ του Πανεπιστημίου. Από τα 1885 η στήλη μεταφέρθηκε δίπλα στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών στο Πεδίον του Άρεως κοντά στο μνημείο του Αλέξανδρου Υψηλάντη που φιλοτεχνήθηκε στα 1869 από τον Λ. Δρόση.

Η Μάχη στο Δραγατσάνι

Στις 7 Ιουνίου 1821 εγράφη μία από τις πιο συγκλονιστικές μάχες της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ήταν η μάχη του Δραγατσανίου, όπου νέα παιδιά, έφηβοι σπουδαστές των αυθεντικών Ακαδημιών του Βουκουρεστίου και του Ιασίου έπεσαν μαχόμενοι. Ήταν ο Ιερός Λόχος του Αλεξ. Υψηλάντη που τον Φεβρουάριο του 1821 είχε ξεκινήσει την Ελληνική Επανάσταση ψηλά στο Ιάσι συνεγείροντας χιλιάδες Ελλήνων και εντοπίων Ρουμάνων και μετά από μία συγκλονιστική πορεία απ’ εκεί ως το Δραγατσάνι έδιδε τον αγώνα τον καλό. Ο Ιερός Λόχος ήταν η πρώτη οργανωμένη μονάδα του Ελληνικού στρατού και φυσικά της Ελληνικής Επαναστάσεως. Οι άνδρες του ήταν πεζοί, είχαν καραμπίνες και ξιφολόγχες και έφεραν μαύρες στολές.

Σημαία τους ήταν η τρίχρωμη της Γαλλικής Επαναστάσεως. Διοικητής ήταν ο Ι. Καντακουζηνός και εκατόνταρχοι ο Κ. Πολίτης Δημ. Σούτσος, ο Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης, ο Ανδρόνικος από την Πελοπόννησο, ο Γιαννιώτης Ρίζος και ο Ιω. Κρόκιας από την Χίο. Εκεί στο Δραγατσάνι, ένα μικρό πεδινό χωριό, κοντά στο Βουκουρέστι, ο Αλεξ. Υψηλάντης σχεδίαζε να δώσει μάχη με τους Τούρκους στις 8 Ιουνίου. Εκεί δεν είχε φθάσει ο ίδιος με ενισχύσεις, αλλά ήταν οι γενναίοι αξιωματικοί του Γεωργάκη Ολύμπιου και ο Καραβιάς, που είχαν την διαταγή του Υψηλάντη να τον περιμένουν και παράλληλα να ξεκουραστούν οι στρατιώτες που είχαν ταλαιπωρηθεί από τις συνεχείς βροχές και την πείνα.

Ο Καραβιάς όμως, ενθουσιώδης καθώς ήταν και με έντονο το αίσθημα της φιλοπατρίας βλέποντας οι Τούρκοι να καίνε σπίτια στο Δραγατσάνι και εκτιμώντας ότι επίκειται υποχώρησή τους, θεώρησε καλό να τους καταδιώξει αποκομίζοντας έτσι τη δόξα μιας βέβαιης νίκης, συγκέντρωσε το τμήμα του και σε κατάσταση μέθης όρμησε, μετά από πορεία τριών τετάρτων, προς την μονή Σερμανέτη όπου ήταν οχυρωμένοι οι Τούρκοι «Ως λέων ωρυόμενος κατά των οχυρωμένων Τούρκων, αλαλάζων, εξιβρύζων, και επαπειλών τούτους, επροσκάλει ίνα εξέλθωσι της Μονής». Η εικόνα τραγική: Ο Καραβιάς εμπρός στην εξώθυρα της Μονής, οι Τούρκοι μέσα πολιορκημένοι, αλλά ξαφνικά να εμφανίζονται τουρκικές ενισχύσεις και ο Καραβιάς να ευρίσκεται σε δεινή θέση ενώπιον υπερδιπλάσιου εχθρού.

Τότε ο Ιερός Λόχος από αλληλεγγύη προς το σώμα του Καραβιά έσπευσε προς βοήθειά του, άλλωστε ήταν στρατοπεδευμένος εκεί κοντά μαζί με 100 ιππείς. Οι Ιερολοχίτες έτρεξαν στην μάχη με ενθουσιασμό, αφού συγκεντρώθηκαν ταχύτατα, μολονότι ήταν καταπονημένοι από τις πορείες, τις ποικίλες κακουχίες και την πείνα. Έτρεξαν γρήγορα, αν κι εκείνη την ώρα έπιπτε ραγδαία βροχή και υπό τους ήχους του εμβατηρίου: Φίλοι μου συμπατριώται / δούλοι νάμεθα ως πότε / των αχρείων Μουσουλμάνων / της Ελλάδος των τυράννων. Κι ύστερα στην μάχη έμειναν μόνοι. Ο Καραβιάς αποχώρησε, καθώς και κάποιες μικρές ομάδες που είχαν τρέξει να τον βοηθήσουν προηγουμένως.

Μόνοι τους οι Ιερολοχίτες εμπρός σε οκταπλάσιο σε αριθμό Τουρκικού στρατού του Καρά Φεϊς, που τους καλούσε να παραδοθούν. Οι Ιερολοχίτες πολέμησαν σε τετράγωνο σχηματισμό (bataillon car e) στην ανοιχτή πεδιάδα. Σταματούν, πυροβολούν και ξανά προχωρούν. Αλλά οι Τούρκοι ιππείς, οι ντελήδες, πάνω στα άλογά τους, σχίζουν τις γραμμές των Ιερολοχιτών και αρχίζουν την σφαγή και τα νέα παιδιά μας βρίσκουν τον θάνατο «πεσόντες ως ευθαλείς κλάδοι υπό την κοπτεράν αξίναν του στιβαρού ξυλοκόπου» κατά την περιγραφή του Τρικούπη. Στην μάχη στο Δραγατσάνι έπεφταν ο ένας μετά τον άλλον, οι εκατόνταρχοι, ο σημαιοφόρος του Λόχου, ο φιλέλληνας Ερρίκος Βορδιέ ο γυμναστής του Ιερού Λόχου.

Όσοι επέζησαν από την άνιση μάχη σε τοποθεσία που κρατούσε ο Βλάχος Ιωαννίτσας Χόρκας με 50 στρατιώτες που κάλυψαν την υποχώρηση των επιζησάντων Ιερολοχιτών, τότε έφθασε και ο Γεωργάκης Ολύμπιος με τον αρχιμανδρίτη Σέρβο που κατεδίωξαν τους Τούρκους και έτσι οι Ιερολοχίτες, όσοι δηλαδή είχαν σωθεί, τράβηξαν στο γειτονικό δάσος. Σώθηκαν γύρω στους 136, έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι 200 αξιωματικοί και στρατιώτες από το σύνολο των 373 Ιερολοχιτών. Συνελήφθησαν 37 τραυματίες που στάλθηκαν στο Βουκουρέστι και απ’ εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίσθηκαν.

Μόλις που πρόλαβαν να σωθούν ο αρχηγός Νικόλαος Υψηλάντης, αδελφός του Αλέξανδρου, χάρη στην έγκαιρη επέμβαση του αρχιμανδρίτη Σέρβου ή, κατ’ άλλους, Γάλλου φιλέλληνα αξιωματικού, ο υπασπιστής του Αλέξανδρου Γεώργιος Λασσάνης και ο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας και υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ. Ο Ιερός Λόχος, το καμάρι και η περηφάνια του Αλέξανδρου Υψηλάντη χάθηκε εξαιτίας του Καραβιά, που όχι μόνο δεν πειθάρχησε στην εντολή του Αρχηγού του να μη δοθεί μάχη στις 7 Ιουνίου και ότι έπρεπε να αναμένουν τις ενισχύσεις που θα έφθαναν από το γειτονικό Ρίμνικ, αλλά προχώρησε χωρίς να συνεκτιμήσει τις δυνατότητες τις δικές του και του εχθρού του.

Έτσι από αλληλεγγύη προς αυτόν εξοντώθηκε ο Ιερός Λόχος που η φιλοπατρία των Ιερολοχιτών δεν μπορούσε να τον αφήσει αβοήθητο στην δεινή θέση που είχε περιέλθει, κι ας ήταν κατά το σχέδιο του Υψηλάντη σε θέση γενικής εφεδρείας. Τα απομεινάρια του Ιερού Λόχου, με την μαύρη στολή και το καπέλο με την νεκροκεφαλή, έσυραν στην αρχή τα κουρασμένα σώματά τους προς υπό Αυστριακή κατοχή πόλεις Bra sou και Sibiu, παρακολουθούμενοι από την μυστική αστυνομία του Αυστριακού καγκελάριου Μέττερνιχ καθώς περιφέρονταν στους δρόμους των πόλεων με έντονα τα σημάδια της σφαγής, ιερά σφάγια αυτού του Γένους. Ευτυχώς οι πολυπληθείς Ελληνικές κοινότητες των πόλεων αυτών έκρυψαν και προστάτευσαν τα γενναία αυτά παιδιά που τα βοήθησαν να κατέλθουν, μέσω Τεργέστης, στην επαναστατημένη Ελλάδα.

Λίγες ώρες μετά την καταστροφή έφθανε και ο Υψηλάντης βλέποντας με απόγνωση να καταστρέφεται ότι είχε κτίσει, έβλεπε τον πανικό και την αταξία και την απογοήτευση του στρατού που τον ακολουθούσε. Οπλαρχηγοί και στρατιώτες είχαν καταληφθεί από πανικό κι ούτε σε πρόσταγμα άκουγαν, ούτε σε παράκληση, ούτε σε εξορκισμούς. Το παν αποσυντέθηκε. Κι όμως αν δεν υπήρχε η επιπολαιότητα του Καραβιά και ετίθετο σε εφαρμογή το σχέδιο του Υψηλάντη, ήταν βέβαιη η νίκη των Ελλήνων. Κι ο Υψηλάντης τράβηξε πίσω προς το Ρίμνικο, ο στρατός του είχε διαλυθεί, μαζί κι ο Ιερός Λόχος, και στρατοπέδευσε στο μοναστήρι της Κάτζιας, όπου ήλθαν και τον βρήκαν οι Ιερολοχίτες που ήταν κρυμμένοι στα κοντινά δάση.

Μαζί τους είχαν και την σημαία του Ιερού Λόχου. Ήταν η επόμενη της τραγωδίας, 8 Ιουνίου, δεν γνωρίζουμε τι ειπώθηκε μεταξύ του αρχιστρατήγου και των Ιερολοχιτών. Γνωρίζουμε, όμως, την τελευταία ημερήσια διαταγή του από 8 Ιουνίου 1821, με την οποία παρέδιδε στην αιωνιότητα την θυσία των Ιερολοχιτών, με τα εξής: «Σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων εκ του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχθείτε δι’ εμού τα ευχαριστίας των ομογενών σας. Ολίγος καιρός, και στήλη θα αναγερθεί να διαιωνίσει τα ονόματά σας» Τους άλλους που πρόδωσαν τον Αγώνα, που λιποτάκτησαν, που αγκομάχησαν, τους παρέδωσε στην κοινή χλεύη με την αποστροφή: «θα εντρέπωμαι δια βίου ότι σας διοίκησα».

Και είχε δίκιο ο Υψηλάντης, αφού η θυσία των Ιερολοχιτών έμεινε στην ιστορία του Γένους των Ελλήνων ως σύμβολο φιλοπατρίας, αλληλεγγύης, έκφρασης υψηλών ιδανικών ελευθερίας – άξιοι της πατρίδος και των προγόνων. Έτσι εχάθη σε ολίγη ώρα «μία των γλυκύτερων ελπίδων της Ελλάδος, ο Ιερός Λόχος, που ”αντεπεκρίθη” προς τιμήν του αρχαίου (ιερού λόχου εννοείται) των προγόνων, γενόμενος εν μικρογραφία η πιστή αντιγραφή του πρωτοτύπου», γράφει ο ιστορικός της Επαναστάσεως Ιω. Φιλήμων. Και δεν ήταν μόνον αυτό, η μαχόμενη πατρίδα έχασε 200 μορφωμένα παιδιά, που σπουδασμένα σε ξένα Πανεπιστήμια μπορούσαν να στελεχώσουν το νεοϊδρυόμενο κράτος.

Κι ήσαν άξια αυτά τα νέα παιδιά της πατρίδος, αμούστακα, άφησαν τα θρανία και έσπευσαν στο προσκλητήριο του Υψηλάντη. Και ο Κάλβος λίγο καιρό άφησε μνημείο εσαεί την θυσία τους με την Ωδή του: Σας άρπαξεν η τύχη Την νικητήριον δάφνην Και από την μυρτιάν σας έπλεξε Και πένθιμον κυπάρισσον Στέφανον άλλον Για να αντιληφθούμε το εθνικό φρόνημα των παιδιών του Ιερού Λόχου παραθέτουμε απόσπασμα – μαρτυρία από επιστολή του Κ. Πολίτη εκατόνταρχου βαθμοφόρου Δημ. Σούτσου που εγράφη πριν από τη μάχη:

«Δεν έχω πλέον υποδήματα∙ τα πόδια μου κατεξεσχίσθησαν, κοιμούμαι μέσα σε θανατηφόρα τέλματα. Ζω με καρπούς, σπανίως ευρίσκω ένα ξερό κομμάτι ψωμί. Αλλά οι στερήσεις αυταί μου είναι γλυκείαι∙ ο βίος αυτός μ’ αρέσει. Από παιδί δεν ωνειρευόμουν άλλο από την ημέραν της ανεξαρτησίας μας. Ευρίσκομαι δια πρώτην φοράν επί κεφαλής ελευθέρων ανθρώπων, οι οποίοι δεν με φορτώνουν με ματαίους τίτλους, οι οποίοι μου δίδουν το γλυκύ του αδελφού όνομα. Χαίρετε! θα ιδωθώμεν πού; Ο Θεός το ξεύρει!». Ο ίδιος σε επιστολή του προς τα αδέλφια του έγραφε: «Μη(πως) το αίμα ημών προώρισται να χαράξη των οροθετικών γραμμών του μέλλοντος Ελληνικού Κράτους;

Αλλ’ αν ημείς πέπρωται ν’ αποθάνωμεν επί της γης αυτής, γράψατε σεις εις την επιτύμβιον ημών πέτραν: «Ενταύθα κείνται οι τριακόσιοι της Νέας Σπάρτης μη φροντίσαντες να μας είπωσιν ουδέ τα ονόματά τους» Έτσι διαλύθηκε η λαμπρή στρατιά του Υψηλάντη, άλλοι εσφάγησαν, εκάησαν ζωντανοί ως αιχμάλωτοι των Τούρκων στο κολαστήριο της Σιλίστρας ή στα μπουντρούμια του Τούρκου Πασά του Βουκουρεστίου. Και όσοι σώθηκαν πέρασαν τα Αυστριακά σύνορα γυμνοί, πένητες, αξιολύπητοι αναγκασμένοι να παραδώσουν στους Αυστριακούς συνοριακούς φρουρούς τα πάντα, εκτός από την ζωή τους. Μαζί τους και ο Αλεξ. Υψηλάντης που πέθανε φυλακισμένος στις 19 / 31 Ιανουαρίου 1828 και οι Έλληνες τον έθαψαν απλά με την στολή του Ιερολοχίτη.

Ιερός Λόχος Θηβών 1876 – 1881 

Στην Ελληνική ιστορία υπάρχει ένας ακόμη Ιερός Λόχος που ιδρύθηκε μία δύσκολη εποχή, όταν φανερώνονταν επαναστατικά κινήματα στην αλύτρωτη Ελλάδα.  Στην προκειμένη περίπτωση στην Θήβα τρεις διακεκριμένοι πολίτες της συγκρότησαν αντάρτικο σώμα, στο οποίο έδωσαν το όνομα του Ιερού Λόχου της πόλεώς τους και αποτελούνταν από 300 άνδρες, μεταξύ των οποίων φοιτητές, επιστήμονες, στρατιωτικοί. Αποστολή τους ήταν να βοηθήσουν την προσπάθεια της πατρίδας που ζούσε με τα αναρριπίσματα της Μεγάλης Ιδέας για την απελευθέρωση των υπόδουλων περιοχών, επωφελούμενοι του Ρωσο- Τουρκικού πολέμου 1876 – 1877.

Ο νεότερος Θηβαϊκός Ιερός Λόχος πολέμησε στη Θεσσαλία αλλά και εκτός αυτής, και ιδιαίτερα στη μάχη του Πλατάνου, κοντά στον Αλμυρό, όπου βοήθησε τους πολιορκούμενους επαναστάτες. Μετά την μάχη αποσύρθηκαν στην Σούρπη. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας, τον Νοέμβριο του 1881, ο νέος Ιερός Λόχος διαλύθηκε.

Ιερός Λόχος Φοιτητών Κρητών 1912 – 1913

Γνωστή είναι η δράση της Πανεπιστημιακής Φάλαγγας κατά την Κρητική Επανάσταση του 1897. Εκείνο, όμως, που παραμένει εν πολλοίς άγνωστο είναι η δράση του εθελοντικού λόχου των Κρητών φοιτητών κατά τους Απελευθερωτικούς Πολέμους του 1912 – 1913. Παρά ταύτα, θα πρέπει ευθύς εξ αρχής να διευκρινίσουμε ότι η συμβολή των Κρητών φοιτητών στους Βαλκανικούς Πολέμους δεν δύναται να εξαντληθεί με τη μελέτη του εθελοντικού Κρητικού Φοιτητικού Λόχου. Υπάρχει ακόμη ένας μεγάλος αριθμός Κρητών φοιτητών και σπουδαστών, που έλαβαν εθελοντικά μέρος στους Απελευθερωτικούς Πολέμους του 1912 – 1913, υπηρετώντας είτε σ’ εθελοντικά σώματα Κρητών οπλαρχηγών.

είτε σε διαφορετικούς λόχους του «Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών», όπως για παράδειγμα ο λοχίας Ιωάννης Φιωτάκης, ο οποίος σκοτώθηκε στο Δεμίρ Ισσάρ (σημερινό Σιδηρόκαστρο) στις 27 / 6 / 1913, υπηρετώντας στο «Τάγμα Κολοκοτρώνη» (Αλεξάκης, 1969), είτε σ’ εθελοντικά Σώματα Κρητών οπλαρχηγών, όπως για παράδειγμα ο φοιτητής της Σχολής Ευελπίδων Στέλιος Παπαδόπετρος, ο οποίος έπεσε στη μάχη της Σιάτιστας, υπηρετώντας στο εθελοντικό Σώμα του συγγενή του καπετάν Γιώργη Παπαδόπετρου. Στα 1912 η Κρήτη βρίσκεται υπό καθεστώς ημιαυτονομίας. Ο πόθος για ένωση με τη μητέρα Ελλάδα μεγάλος. Στις 17 / 9 / 1912 κηρύχθηκε γενική επιστράτευση στην Ελλάδα και μία μέρα μετά στις 18 / 9 / 1912 διατάχθηκε ανάλογη και στην Κρήτη.

Πέρα, όμως, από τους στρατεύσιμους Κρήτες υπήρξαν και εκατοντάδες άλλοι, οι οποίοι έσπευσαν να καταταγούν ως εθελοντές. Μεταξύ αυτών πολλοί Χανιώτες φοιτητές, αλλά και τελειόφοιτοι μαθητές του «Γυμνασίου Χανίων». Άλλωστε, δεν ήταν η πρώτη φορά που οι τελειόφοιτοι μαθητές του εν λόγω Γυμνασίου έσπευδαν να καταταγούν ως εθελοντές, προκειμένου να συμβάλουν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας. Διαμάχη, όμως, ξέσπασε μεταξύ των παλαιών Κρητών καπεταναίων και των Ελλήνων αξιωματικών, που βρισκόταν στην Κρήτη για να εκπαιδεύουν το στρατό της Κρητικής Πολιτοφυλακής, καθώς οι μεν πρώτοι ήθελαν να εντάξουν τη σπουδάζουσα αυτή νεολαία της Κρήτης στα υπό συγκρότηση εθελοντικά τους σώματα για ευνόητους λόγους.

Οι δε Έλληνες αξιωματικοί θεωρούσαν ότι ήταν προτιμότερο οι νεαροί αυτοί Κρήτες εθελοντές σπουδαστές ν’ αποτελέσουν μέρος ενός τακτικού και πειθαρχημένου στρατού. Τελικά το όλο ζήτημα διευθετήθηκε με τη μεσολάβησε του Λοχαγού Παύλου Λαμπίρη. Ο εν λόγω αξιωματικός, αφού συγκέντρωσε καπεταναίους, σπουδαστές και φοιτητές στο Πεδίον του Άρεως Χανίων «συνέστησεν να σχηματισθή χωριστόν εθελοντικόν σώμα των καπεταναίων και ανταρτών, και χωριστός στρατός από σπουδαστάς και φοιτητάς, οίτινες και πειθαρχικοί θα είναι ως ήσαν εις τα σχολεία και Πανεπιστήμιά των, αλλά γνωρίζουν και την αυτοθυσία και τον ηρωϊσμόν του λόχου του Δραγατσανίου και θα μιμηθούν τούτον έχοντες ως σημαίαν την σφραγίδαν που παρηγγέλθη η κατασκευή της».

Μετά τη διευθέτηση του εν λόγω ζητήματος ο «Παγκρήτιος Φοιτητικός Σύνδεσμος» με πρόεδρό του το Νικόλαο Σεργεντάνη και με έδρα τα Χανιά δραστηριοποιείται για τη συγκρότηση εθελοντικού Λόχου Φοιτητών, προκειμένου να λάβει μέρος στον επικείμενο Ελληνοτουρκικό πόλεμο. Επανειλημμένες συνεδριάσεις του Συλλόγου λαμβάνουν χώρα «υπεγράφη μάλιστα και είδος συνυποσχετικού υπό των εν Χανίοις μενόντων φοιτητών» (Γενεράλις 1926), ενώ «επανειλημμένως ετηλεγράφουν παρακαλούντες την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, όπως δεχθεί και τούτους να πολεμώσι». Τελικά, η πολυπόθητη απάντηση έρχεται από τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Ο τοπικός τύπος αναγγέλλει ως εξής την είδηση:

«Την παρελθούσαν Τετάρτην ελήφθη τηλεγραφική απάντησις του κ. Βενιζέλου προς την επιτροπήν των Φοιτητών, δι’ ης αγγέλλεται αυτοίς ότι επετράπη δια Β. Διατάγματος η κατάταξις εθελοντών. Κατόπιν τούτου απεφασίσθη όπως οι δηλώσαντες συμμετοχήν δια την Φοιτητικήν φάλαγγα μεταβώσι εις Αθήνας και καταταχθώσιν εις τον Ελληνικόν στρατόν εν σώματι. Προς τον σκοπόν τούτον δια τηλεγραφήματος προσεκάλεσαν ενταύθα όλους τους Φοιτητάς των διαφόρων Νομών ίνα συγκεντρούμενοι μεταβώσιν εις Αθήνας με την πρώτην ευκαιρίαν» (εφημ. Ανεξάρτητος, 23 / 9 / 1912).

Οι Κρήτες φοιτητές έδωσαν στο Φοιτητικό τους λόχο την επωνυμία «Ιερός Λόχος Φοιτητών Κρητών – Δραγατσάνιον», ο οποίος ως έμβλημά του είχε μια νεκροκεφαλή με δύο μηριαία οστά χιαστί, σημεία της αυτοθυσίας που έπρεπε να δείχνουν κατά τη διάρκεια των μαχών. Επιπλέον, αναγκάστηκαν να συμπεριλάβουν στο Λόχο τους τελειόφοιτους και απόφοιτους των Κρητικών Γυμνασίων μετά τις πιέσεις των τελευταίων. Με τον τρόπο αυτό αφ’ ενός ικανοποιούσαν το αίτημα τους και αφ’ ετέρου αύξαναν τη δύναμη του φοιτητικού τους λόχου.

Έτσι, «ο Κρητικός εθελοντικός λόχος απετελέσθη εκ Κρητών Φοιτητών και Σπουδαστών, οίτινες εγκαταλείψαντες τα μαθητηκάτων θρανία έσπευσαν αμέσως μετά την κήρυξιν του Βαλκανικού Πολέμου αυθορμήτως να χύσωσιν και αυτοί το αίμα των ως οι Ιερολοχίται του 1821 υπέρ της απελευθερώσεως των υπό τον Τουρκικόν ζυγόν στεναζόντων αδελφών μας». Ο «Ιερός Λόχος» των Κρητών Φοιτητών αριθμούσε 240 στρατιώτες και 27 βαθμοφόρους. Ένας από τους Κρήτες Ιερολοχίτες φοιτητές, αναφερόμενος στο εθελοντικό Λόχο των Κρητών Φοιτητών γράφει από το Ηπειρωτικό μέτωπο:

«Ο λόχος μας είνε ένα κομμάτι της Κρήτης πεταγμένον επί των απροσπέλαστων αυτών οροσειρών… Ένα κομμάτι Κρήτης ενθουσιώδης, αισθηματικής, εμπνεομένης από τα ευγενέστερα και υψηλότερα ιδανικά, Κρήτης παλλούσης από εθελοθυσίαν και αυταπάρνησιν, μέσα εις τα γεμάτα φωτιάν στήθην των νεαρών της τέκνων της, των εγκαταλειψάντων εις του έθνους την φωνήν, παν ό,τι είχον εις τον κόσμον προσφιλές χάριν της εκπληρώσεως του ιερού καθήκοντος» (1912). Η ώρα της δράσης για τη φοιτητιώσα νεολαία της Κρήτης είχε σημάνει.

Στις 29 / 9 / 1912 Χανιώτες φοιτητές συγκεντρώνονται στο Μητροπολιτικό Ναό των Χανίων, όπου ψάλλεται κατανυκτική δέηση χοροστατούντος του επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελου Νινολάκη, παλαιού καθηγητού των περισσοτέρων εθελοντών φοιτητών από τότε που φοιτούσαν στο «Γυμνάσιο Χανίων». Εκφωνούνται οι σχετικοί λόγοι από τον χοροστατούντα επίσκοπο, τον πολιτευτή Αριστείδη Κριάρη και τον ποιητή Δημήτρη Καλλιγιάννη. Εκ μέρους των αναχωρούντων μίλησε ο φοιτητής Μιχάλης Φραντζεσκάκης. Αμέσως, μετά οι Χανιώτες φοιτητές επιβιβάζονται στο ατμόπλοιο «Νικόλαος» μέσω επιφημιών χιλιάδων Xανιωτών, που είχαν κατακλείσει την αποβάθρα για να αποχαιρετίσουν τους εθελοντές φοιτητές.

Μετά από είκοσι δύο ώρες ταξίδι 117 Χανιώτες φοιτητές και σπουδαστές φτάνουν στην Αθήνα, αναμένοντας στο μεταξύ και την άφιξη των Ηρακλειωτών φοιτητών. Είχαν να καυχώνται ότι ήταν «οι πρώτοι εκ Κρήτης αναχωρούντες εθελοντές πολέμου». Στη συνέχεια συγκροτήθηκε Επιτροπή, η οποία επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό και υπουργό των Στρατιωτικών Ελευθέριο Βενιζέλο, προκειμένου να τον παρακαλέσουν να τους κατατάξει «εν ιδιατέρω Λόχο, λόγω της συναδελφότητας, της κοινής καταγωγής και φιλίας».

Όπως μας διαβεβαιώνει ο εθελοντής φοιτητής της Νομικής Προκόπης Μπαδογιάννης «ο κ. Βενιζέλος ηυχαριστήθη δια την πρωτοβουλίαν των Κρητών φοιτητών και διαβεβαίωσεν αυτούς ότι, όχι μόνον θα καταταχθώμεν εις τον στρατόν, αλλά και ότι θα αποτελέσωμεν ίδιον φοιτητικόν εθελοντικόν λόχον». Πράγματι, οι Κρήτες φοιτητές συγκρότησαν ξεχωριστό Λόχο, ο οποίος εντάχθηκε στο «1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών». Το «1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών» αποτελείτο από τρία τάγματα και διοικητής του Κρητικού αυτού Συντάγματος ήταν ο αντισυνταγματάρχης πεζικού Λάμπρος Συνανιώτης.

Από τα τρία τάγματα που απετέλεσαν αρχικά το «Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών» το 1ο Τάγμα υπό τον Ταγματάρχη Γεώργιο Κολοκοτρώνη -γνωστό και ως «Τάγμα Κολοκοτρώνη»- απεστάλη στο Μακεδονικό μέτωπο (8 / 10 / 1912), ενώ τα άλλα δύο Τάγματα στο Ηπειρωτικό Μέτωπο (14 / 10 / 1912). Ο Κρητικός Φοιτητικός Λόχος μαζί με άλλα εθελοντικά σώματα συγκρότησαν εκ νέου το 1ο Τάγμα του Κρητικού Συντάγματος στην Ήπειρο σε αντικατάσταση του Τάγματος που είχε μεταφερθεί στη Μακεδονία (Αλεξάκης, 1967). Διοικητής του εν λόγω Τάγματος ήταν ο Λοχαγός του Πεζικού Σταύρος Ρήγας, ενώ διοικητής του εθελοντικού Λόχου των Κρητών φοιτητών ήταν ο έφεδρος Υπολοχαγός πεζικού Πέτρος Σαλταμπάσης.

Στις 23 / 10 / 1913 και ύστερα από σύντομη στρατιωτική εκπαίδευση ο Κρητικός Φοιτητικός Λόχος αναχωρεί με το ατμόπλοιο «Ρούμελη» από Πειραιά για την Ήπειρο διαμέσου Πατρών. Στις 25 / 10 / 1912 φθάνει στην πόλη της Πρέβεζας. Από την Πρέβεζα ο Φοιτητικός Λόχος προωθείται στην Άρτα και από εκεί στην πρώτη γραμμή του Ηπειρωτικού μετώπου. Από την 1η Νοεμβρίου 1912 ο Κρητικός Φοιτητικός Λόχος μετονομάζεται σε 2ο Λόχο του 1ου Τάγματος του «Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών». Στις 29 / 11 / 1912 στη μάχη των Πεστών ο Λόχος των Κρητών εθελοντών φοιτητών θα λάβει το βάπτισμα του πυρός και θα είναι αυτός που θα εισέρθει πρώτος υπό το γενναίο Λοχαγό Σταύρο Ρήγα στα Πεστά.

Στη μάχη των Πεστών ο φοιτητής Απόστολος Χαζιράκη διακρίνεται για την ανδρεία του, καθώς «ευρεθείς αντιμέτωπος με Τούρκον αξιωματικόν και σχεδόν μονομαχήσας εφόνευσεν αυτόν δια τη λόγχης του, παραλαβών το ξίφος του και το πιστόλι» (εφημ. Ανεξάρτητος, 20 / 1 / 1913). Στη μάχη, όμως, των Πεστών ο «Ιερός Λόχος» των Κρητών Φοιτητών θα έχει και τον πρώτο του νεκρό, το φοιτητή της Νομικής Νικόλαο Σαμαριτάκη, ενώ τραυματίστηκε «και ο Ταγματάρχης του φοιτητικού λόχου Σταύρος Ρήγας με διαμπερές τραύμα επί της μιας παρειάς εξελθόν από το κάτω μέρος του ωτός».

Στις 5 / 12 / 1912 ο Λόχος των Κρητών Φοιτητών θα προβάλλει γενναία αντίσταση σε αιφνιδιαστική Τουρκική επίθεση, σώζοντας από βεβαία διάσπαση τη δεξιά πλευρά της Ελληνικής γραμμής. Ειδικότερα, ο λόχος των Κρητών Φοιτητών απέκρουσε τέσσερις επανειλημμένες εφόδους των Τούρκων και τέλος επεχείρησε αντεπίθεση δια της λόγχης. Ο διοικητής τους Σταύρος Ρήγας «αναβάς εφ’ υψηλού λίθου εβράβευσε την ψυχικήν ρώμην των εφήβων μας αναφωνήσας: ”Εσώσατε την τιμήν του στρατού μας, εσώσατε την Ήπειρον”». Ηρωϊκή, όμως, αντίσταση πρόβαλε ο Λόχος των Κρητών Φοιτητών και στη θέση Μάνδρες του Μπιζανίου. Άγρυπνος επί έξι ημέρες συγκρατούσε ηρωϊκώς τις εφόδους των Τούρκων.

Όταν, όμως, ο Λόχος των Κρητών Φοιτητών αντικαταστάθηκε από διλοχία του Μηχανικού για ν’ αναπαυθεί η θέση κατελήφθη υπό του εχθρού. Παρά ταύτα, οι Κρήτες φοιτητές καθοδηγούμενοι από το λοχαγό τους Πέτρο Σαλταμπάση δεν δίστασαν να ενεργήσουν αντεπίθεση και ν’ ανακαταλάβουν εκ νέου τη θέση (8-9 / 12 / 1912). Στις 10 / 12 / 1912 ο διοικητής του Φοιτητικού Λόχου ο ηρωϊκός λοχαγός Πέτρος Σαλταμπάσης τραυματίζεται θανάσιμα και μεταφέρεται στη Φιλιππιάδα.

Λίγες ημέρες αργότερα (14 / 12 / 1912) οι Κρήτες φοιτητές, αφού αρχικά δέχονται τα συγχαρητήρια του διοικητή του «Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών» συνταγματάρχη Λάμπρου Συνανιώτη «δια την ανδρείαν» και «την ηρωϊκήν αντοχήν» που υπέδειξαν «εις τας συνεχείς πολυημέρους εφόδους των Τούρκων», πληροφορούνται με θλίψη το θάνατο του βαρέως τραυματισθέντος στο κεφάλι διοικητή τους Πέτρου Σαλταμπάση. Παρά ταύτα, ο λόχος των Κρητών Φοιτητών θα συμμετάσχει ενεργά στην πολιορκία των Ιωαννίνων, παίρνοντας μέρος σε όλες σχεδόν τις μάχες από την 1 / 1 έως 21 / 2 / 1913, ημέρα παράδοσης του Μπιζανίου.

Είχαν μάλιστα να καυχώνται οι Κρήτες Ιερολοχίτες Φοιτητές ότι «η 21 Φεβρουαρίου ημέρα παραδόσεως του Μπιζανίου εύρεν αυτούς απέναντι του, και εις απόστασιν μόλις 200 μέτρων, το δε έγγραφον παραδόσεως του Μπιζανίου έπεσεν εις τας χείρας των και δι’ αυτών μετεβιβάσθη εις το Γεν. Στρατηγείον». Παρά ταύτα, το τίμημα ήταν βαρύ. Πολλοί Κρήτες φοιτητές άφησαν την τελευταία τους πνοή στις φονικές μάχες του Μπιζανίου. Μετά την άλωση των Ιωαννίνων ο λόχος των Κρητών Φοιτητών συμμετείχε από το Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 1913 στην απελευθέρωση μίας σειράς πόλεων της Βορείου Ηπείρου (Καλπάκι, Δολιανά, Αργυρόκαστρο, Πρεμετή).

Ο λόχος των Κρητών Φοιτητών θα συμμετάσχει, όμως, και στο Β’ Βαλκανικό Πόλεμο. Κύριος στόχος του «Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών» κατά τη διάρκεια του Ελληνο-Βουλγαρικού Πολέμου ήταν να ενισχύσει και να συμπληρώσει τις απώλειες των μαχομένων και ιδίως να καθαρίσει «την ύπαιθρο από τους εναπομείναντες αντάρτες και δολιοφθορείς Βουλγάρους». Έτσι, στις 29 / 6 / 1913 το 1ο Τάγμα του «Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών», όπου υπάγεται και ο εθελοντικός Λόχος των Κρητών Φοιτητών, αναχωρεί για το Μακεδονικό μέτωπο. Στις 4 / 7 / 1913 επιβιβάζεται σε πλοίο από το λιμάνι των Αγίων Σαράντα και μέσω Πατρών φτάνει στην Καβάλα.

Από την Καβάλα (7 / 7 / 1913) ο λόχος των Κρητών φοιτητών πορεύεται προς Ξάνθη (13 / 7 / 1913) και από εκεί προς Κομοτονή (14 / 7 / 1913), όπου οι κάτοικοι της πόλης τους υποδέχονται με μεγάλο ενθουσιασμό. Από εκεί ο Λόχος των Κρητών Φοιτητών επιστρέφει σιδηροδρομικώς στην Ξάνθη (19 / 7 / 1913) με κατεύθυνση τη Δράμα. Η σύναψη ειρήνης με τους Βουλγάρους (25 / 7 / 1913) βρίσκει στους Κρήτες φοιτητές στο Νευροκόπι. Στις 24 / 8 / 1913 ο Λόχος των Κρητών Φοιτητών αναχωρεί σιδηροδρομικώς από Δράμα για Θεσσαλονίκη. Στις 28 / 8 / 1913 οι Κρήτες φοιτητές αναχωρούν από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης για Πειραιά με το ατμόπλοιο «Κύπρος».

Και στις 2 / 9 / 1913 φτάνουν στην Αθήνα, αφού προηγουμένως «παρέμειναν επί τριήμερο στο λοιμοκαθαρτήριο που ήταν εγκατεστημένο στη νησίδα Αγίου Γεωργίου, στο στενό της Σαλαμίνας». Από εκεί αναχωρούν για την Κρήτη στις 7 / 9 / 1913, αφού έχει ήδη δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Βασιλικό Διάταγμα της απόλυσής τους (Φ.Ε.Κ. 171/3-9-1913) και έχουν παραδώσει τον στρατιωτικό τους οπλισμό. Οι Κρήτες φοιτητές επιστρέφουν στη γενέτειρά τους με τη συναίσθηση ότι έχουν επιτελέσει το εθνικό τους χρέος:

«Οι υπόδουλοι ημείς της χθες συνεισφέρομεν ό,τι δυνάμεθα εις τον πανάγιον εθνικόν αγώνα. Υπάρχει μεγαλειτέρα ψυχική αγγαλίασις από του να απελευθερώνεις ένα λαόν, να καθιστάς πολίτας ελευθέρους τα έως χθες δυστυχή όντα της δουλείας, να μεταβάλης τα δάκρυα της απελπισίας τα πύρινα εις χαράν, τους στεναγμούς της οδύνης εις στεναγμούς ανακουφίσεως; Ειπέτε μου υπάρχει;».

Ιερός Λόχος 1942 – 1945

Μνήμες εκείνης της εποχής, ακούσματα στο σχολείο από πατριώτες δασκάλους που μιλούσαν γι’ αυτά τα νέα παιδιά, τους Ιερολοχίτες του Υψηλάντη, οδήγησαν, σε καιρούς χαλεπούς για την πατρίδα, τον αντισμήναρχο Γ. Αλεξανδρή να εισηγηθεί στην εξόριστη κυβέρνησή μας την συγκρότηση ενός Λόχου Πολυβόλων που ονομάστηκε, τον Σεπτέμβριο του 1942, Ιερός Λόχος. Διοικητής του ο αείμνηστος Συνταγματάρχης (ΠΖ) Χριστόδουλος Τσιγάντε. Ακολούθησε έκτοτε η ηρωική πορεία του στην Β. Αφρική, στο πλευρό των Συμμάχων, δρώντας αρχικά στα μετόπισθεν των Γερμανοιταλών με τον αντισμήναρχο Γ. Αλεξανδρή ( Νοέμβριος 1942 – Ιανουάριος 1943) κι ύστερα στην Δ. Έρημο με τον στρατηγό Montgomery και την φάλαγγα των ελευθέρων Γάλλων του στρατηγού Leclerc, που με τον στρατηγό De Gaulle έσωσαν την τιμή της Γαλλίας.

Τον Μάρτιο του 1943 καθήλωσε ο Ι. Λόχος εχθρική μηχανοκίνητη φάλαγγα κι έδωσε την δυνατότητα στους συμμάχους να προβούν σε τακτικούς ελιγμούς. Σελίδες εποποιίας έγραψε ο Ι. Λόχος στις μάχες του Γκαμπέφ της Τυνησίας (29 Μαρτίου 1943) με τον Leclerc κι έπειτα με την 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία (6 Απριλίου) στην μάχη του Wadi Akarit. Στις 17 Απριλίου 1943 ο Ιερός Λόχος του Τσιγάντε επέστρεψε στην Αίγυπτο. Ήδη από τον Μάϊο του 1943 αριθμούσε 300 άντρες που εκπαιδεύτηκαν ως τον Οκτώβριο του 1943 στα αλεξίπτωτα και στα πλωτά, έτοιμος για καταδρομικές επιχειρήσεις από αέρα, θάλασσα και ξηρά. Ήταν έτοιμοι οι άνδρες του για επιχειρήσεις στα νησιά του Αιγαίου.

Έτσι στις 31 Οκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου του 1943 ο Ιερός Λόχος έφθανε στην Σάμο, σε δύο κλιμάκια, το πρώτο με αλεξίπτωτα, το άλλο με πολεμικό πλοίο, αλλά μετά την αποτυχία των Άγγλων να καταλάβουν τα Δωδεκάνησα και την επιχείρηση «Διάνοιξη του Αιγαίου» και έξοδο προς την Μαύρη Θάλασσα, οι Ιερολοχίτες επέστρεψαν στην Αίγυπτο και Παλαιστίνη μέσω Τουρκίας, όπου συνέχισαν επί δίμηνο την εκπαίδευσή τους. Τον Φεβρουάριο του 1944, ο Ιερός Λόχος άρχισε νέες επιχειρήσεις στη Σάμο, την Μυτιλήνη, την Χίο, Μύκονο καλύπτοντας την περίοδο Απρίλιος – Σεπτέμβριος 1944. Ήταν τότε που η IIIη Ορεινή Ταξιαρχία εγκατέλειπε την Β. Αφρική για να περάσει στην Ιταλία, όπου δόθηκε η συγκλονιστική μάχη τον Σεπτέμβριο 1944, στο Ρίμινι.

Ήδη πλησίαζε το τέλος του πολέμου αλλά οι Ιερολοχίτες παρέμειναν αγωνιζόμενοι στα Δωδεκάνησα προσβάλλοντας τις Γερμανικές φρουρές που είχαν αποκοπεί από τον κύριο κορμό των Γερμανικών στρατευμάτων, που από το πρώτο δεκαήμερο εγκατέλειπαν ηττημένοι την Ελλάδα. Στην ιστορία του Ιερού Λόχου καταγράφονται 207 περιπολίες καταδρομών και 33 καταδρομικές επιχειρήσεις στην θαλάσσια ευρυχωρία Αιγαίο – Δωδεκάνησα. Αναμφίβολα, ο Ιερός Λόχος συντέλεσε στην απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και η Ελλάς να εγγράφει υποθήκη για την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα.

Στα πεδία των μαχών οι Ιερολοχίτες άφησαν 25 νεκρούς (16 αξιωματικούς και 9 οπλίτες), 56 τραυματίες (28 αξιωματικούς, 28 οπλίτες), 3 αγνοούμενους και 29 αιχμαλώτους. Ο Ιερός Λόχος συνέχισε τον αγώνα του και στην Ελλάδα στα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν και διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1945, για να συνεχίσει τους αγώνες του σαν Δυνάμεις Καταδρομών, ύστερα από εισήγηση του συν/χη Ιππικού και παλαιού Ιερολοχίτη Ανδρέα Καλλίνσκι. Άρχιζε μία νέα ηρωική και τραγική περίοδος για τις Δυνάμεις Καταδρομών, δυστυχώς και για την πατρίδα. Αυτοί είναι οι Ιεροί Λόχοι της Ελληνικής ιστορίας, όπου νέοι άνθρωποι αγωνίσθηκαν, θυσιάστηκαν για υψηλά ιδανικά σε καιρούς χαλεπούς για την πατρίδα.

Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΝAΔΩΝ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ

Ο Ιερός Λόχος ήταν Ελληνική στρατιωτική “μονάδα ειδικών δυνάμεων” που συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1942 στη Μέση Ανατολή, και αποτελείτο εξ ολοκλήρου από Έλληνες αξιωματικούς και των τριών όπλων, της τότε Βασιλικής Χωροφυλακής αλλά και από μαθητές της στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, κάτω από την εντολή του συνταγματάρχη Τσιγάντε. Πολέμησε στο πλευρό της Βρετανικής ταξιαρχίας SAS στην έρημο της Λιβύης και στο Αιγαίο, καθώς επίσης και με τις ελεύθερες Γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Ζακ Φιλίπ Λεκλέρκ (Philippe Leclerc de Hauteclocque) στην Τυνησία.

Στη συνέχεια υπό τον διοικητή της μεραρχίας των Νεοζηλανδών στρατηγό Φρέυμπεργκ και τέλος υπό τον Άγγλο ταξίαρχο Τόρυμπουλ διοικητή της Βρετανικής ταξιαρχίας καταδρομών σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και απελευθέρωσης νήσων Αιγαίου. Αποσυγκροτήθηκε τον Αύγουστο του 1945, ενώ απετέλεσε τον πρόδρομο των σύγχρονων Ελληνικών ειδικών δυνάμεων. Γενικά η δράση του Ιερού Λόχου ήταν κυρίως επιχειρήσεις καταδρομικές και εκκαθαριστικές με σημαντικά αξιόλογα αποτελέσματα, τόσο στη Β. Αφρική, όσο και ιδιαίτερα στο Αιγαίο.

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα Γερμανικά Στρατεύματα, (1941) και την αμέσως μετά περιώνυμη “Μάχη της Κρήτης” (Μάιος 1941), η Ελληνική Κυβέρνηση που εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, άρχισε τη σταδιακή συγκρότηση μερικών στρατιωτικών μονάδων από αξιωματικούς και οπλίτες, που διέφυγαν κατά καιρούς από την κατεχόμενη πατρίδα και από Έλληνες του εξωτερικού, με σκοπό να αγωνιστούν στο πλευρό των συμμάχων. Η πληθώρα όμως των αξιωματικών (σε σχέση με τους οπλίτες) που είχαν συρρεύσει στην Μέση Ανατολή και η έλλειψη επαρκών Μονάδων για να τους απορροφήσουν, οδήγησε τον Αντισμήναρχο Γ. Αλεξανδρή να προτείνει μετά ένα χρόνο, (καλοκαίρι 1942), στον τότε Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης και Υπουργό Στρατιωτικών Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τη συγκρότηση μιας μονάδας από αξιωματικούς, οι περισσότεροι από τους οποίους θα εκτελούσαν καθήκοντα οπλίτη.

Η πρόταση εκείνη έγινε αμέσως δεκτή και με τη θερμή συμπαράσταση του διοικητή της ΙΙης Ελληνικής Ταξιαρχίας Συνταγματάρχη Αλκιβιάδη Μπουρδάρα, συγκροτήθηκε από εθελοντές τον Αύγουστο του 1942, ο “Λόχος Επιλέκτων Αθανάτων”, με προσωρινό διοικητή τον Επίλαρχο Στεφανάκη Αντώνιο και με αρχική δύναμη 200 αντρών (130 αξιωματικοί, 40 μάχιμοι οπλίτες και 30 βοηθητικοί). Η συγκρότηση του Λόχου έγινε στην Καφριόνα της Παλαιστίνης. Από την εποχή εκείνη άρχισε (αλλά συνεχίστηκε και αργότερα), η εθελουσία κατάταξη στον Ιερό Λόχο αξιωματικών και οπλιτών του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, όπως επίσης και ανδρών των Σωμάτων Ασφαλείας.

Ο Λόχος αυτός οργανώθηκε αρχικά ως Λόχος Πολυβόλων, με προορισμό να προσκολληθεί στην ΙΙη Ελληνική Ταξιαρχία και, αφού μεταστάθμευσε (Σεπτέμβριος 1942) στο Μεάντι της Αιγύπτου, άρχισε ανάλογη εκπαίδευση στο εκεί Νεοζηλανδικό στρατόπεδο Πεζικού. Λίγο αργότερα, ο από 15 Σεπτεμβρίου 1942 νέος και οριστικός διοικητής του “Λόχου Επιλέκτων Αθανάτων”, Συνταγματάρχης Πεζικού Χριστόδουλος Τσιγάντες, πέτυχε τη μετονομασία της μονάδας του σε “Ιερόν Λόχον” (τον πέμπτο στην Ελληνική ιστορία) και την αλλαγή της αποστολής του.

Έτσι, ύστερα από συνεργασία του Τσιγάντε με τον τότε διοικητή του Βρετανικού Συντάγματος S.A.S (Special Air Service) Αντισυνταγματάρχη Ντέιβιντ Στέρλινγκ (David Stirling) και με την έγκριση του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου Μέσης Aνατολής, ο Ιερός Λόχος μεταστάθμευσε το Νοέμβριο του 1942, στο Καμπρίτ της Αιγύπτου, (έδρα και στρατόπεδο του S.A.S), τέθηκε Υπό Διοίκηση αυτής της Ειδικής Μονάδας και άρχισε να εκπαιδεύεται για εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων στα μετόπισθεν των αντιπάλων Γερμανοϊταλικών δυνάμεων. Από τότε και μέχρι το καλοκαίρι του 1945, ο Ιερός Λόχος έδρασε στη Βόρεια Αφρική και στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους.

Το πρώτο τμήμα του Ιερού Λόχου που έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις αυτές, ήταν μια ομάδα από 8 αξιωματικούς με επικεφαλής τον Αντισμήναρχο Γ. Αλεξανδρή, η οποία, υπό τη Β’ Μοίρα του Συντάγματος S.A.S, έδρασε στα μετόπισθεν των Γερμανοϊταλικών στρατευμάτων στην Κυρηναϊκή, από 17 Νοεμβρίου 1942 μέχρι 27 Ιανουαρίου 1943. Ένα άλλο επίσης τμήμα από 60 Ιερολοχίτες ξεκίνησε στις 4 Δεκεμβρίου 1942 για την περιοχή της Βεγγάζης, προκειμένου να εκτελέσει παρόμοιες επιχειρήσεις στα νώτα του εχθρού, πλην όμως η αποστολή εκείνη δεν εκτελέστηκε τελικά, ένεκα της ταχείας προέλασης της 8ης Βρετανικής Στρατιάς προς τα δυτικά.

Ο Ιερός Λόχος από τον Σεπτέμβριο του 1943, κατά το στάδιο των επιχειρήσεων μέχρι τον Αύγουστο του 1944 συγκροτούσε δύναμη ενός τάγματος (Battalion Force) που το αποτελούσε η ομάδα διοίκησης (Command group) και τρεις λόχοι (ομάδες) καταδρομών η Ι, η ΙΙ και η ΙΙΙ ομάδα καταδρομών, λεγόμενες και αρτζί (RG), εκ των Αγγλικών αρχικών (I, II, III Raid Group). Από τον Αύγουστο του 1944 και μέχρι τον Μάιο του 1945 ο Ιερός Λόχος συγκροτούνταν από το Επιτελείο της Ομάδας διοίκησης από δύο τάγματα καταδρομών (Iη και IIη Battalions) και ένα τάγμα υποστήριξης (Support Battalion).

Στις 27 Ιανουαρίου 1943, ο Ιερός Λόχος, μετά από ειδική συγκρότηση και εκπαίδευση, ξεκίνησε για τη Δυτική Έρημο για εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων στα μετόπισθεν των συμπτυσσόμενων τμημάτων του Άξονα (Γερμανίας και Ιταλίας), σε συνεργασία με περιπόλους του Συντάγματος S.A.S. Όμως, η τότε πρόσφατη αιχμαλωσία του Αντισυνταγματάρχη Στέρλινγκ και οι βαριές απώλειες του S.A.S δεν επέτρεψαν στον Ιερό Λόχο να αναλάβει δράση σύμφωνα με την αρχική αποστολή του. Έτσι, ύστερα από πρόταση του Συνταγματάρχη Τσιγάντε, ο διοικητής της 8ης Βρετανικής Στρατιάς, Στρατηγός Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ (Bernard Montgomery), έθεσε τον Ιερό Λόχο, από τις 7 Φεβρουαρίου 1943, υπό διοίκηση της “Φάλαγγος των Ελευθέρων Γάλλων” του Στρατηγού Λεκλέρκ (Leclerc), για να χρησιμοποιηθεί σε αποστολές Ελαφρού Μηχανοκίνητου Ιππικού.

Στις 10 Μαρτίου 1943 και στην περιοχή Κσαρ-Ριλάν (Ksar Rillan) της Τυνησίας, δόθηκε η πρώτη ουσιαστική μάχη ανάμεσα στα εκεί αμυνόμενα Γαλλοελληνικά τμήματα και σε μια ισχυρή μηχανοκίνητη φάλαγγα, η οποία τους επιτέθηκε. Η εχθρική δύναμη τελικά αναχαιτίσθηκε και έτσι καλύφθηκε η πορεία της φάλαγγας ελιγμού του 10ου Αγγλονεοζηλανδικού Σώματος Στρατού, το οποίο παρέκαμπτε από το νότο την αμυντική γραμμή “Μαρέθ” (Mareth). Μετά την κατάληψη της πόλης Γκαμπές (Gabes) της Τυνησίας (29 Μαρτίου) από τμήματα της 8ης Βρετανικής Στρατιάς, ο Ιερός Λόχος αποσπάστηκε από τη Γαλλική Φάλαγγα και διατέθηκε στη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία και στις 6 Απριλίου έλαβε μέρος στη μάχη επί της αμυντικής τοποθεσίας του Ουαντί Ακαρίτ (Wadi Akarit).

Από εκεί, συνεχίζοντας την αποστολή κάλυψης της προέλασης προς την Τύνιδα των Συμμαχικών δυνάμεων του παραλιακού τομέα, έφτασε μπροστά από την πολίχνη Ανφανταβίλλ (Enfindaville), όπου επί τρεις ημέρες (13 – 16 Απριλίου) ανέπτυξε δραστηριότητα περιπόλων. Τέλος, στις 17 Απριλίου, ο Ιερός Λόχος διατάχθηκε να επιστρέψει επειγόντως στην Αίγυπτο για να συμμετάσχει σε άλλες επιχειρήσεις. Έτσι τελείωσε η συμμετοχή του στις μάχες της Τυνησίας. Στην Αίγυπτο (Στρατόπεδο Πυραμίδων) έφτασε στις 2 Μαΐου. Εκεί παρέμεινε για λίγες ημέρες. Από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο 1943, ο Ιερός Λόχος με προσωπικό που προοδευτικά έφτασε τους 314 άντρες, αφού αρχικά συγκεντρώθηκε στο στρατόπεδο Ελ Μπάσα (σύνορα Αιγύπτου – Παλαιστίνης), παρέμεινε στην Παλαιστίνη (σε διάφορα στρατόπεδα).

Εκεί εκπαιδεύτηκε στα αλεξίπτωτα και τα πλωτά μέσα και ανασυγκροτήθηκε ανάλογα, προκειμένου να αναλάβει την εκτέλεση αποβατικών και αεραποβατικών επιχειρήσεων στο Αιγαίο Πέλαγος, μαζί με άλλες Συμμαχικές Μονάδες. Έτσι σύμφωνα με την νέα του σύνθεση, οργανώθηκε σε μια Ομάδα Διοικήσεως, ένα τμήμα Βάσεως και τρία Τμήματα Καταδρομών (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ). Δύο περίπου μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας (9 Σεπτεμβρίου 1943), ο Ιερός Λόχος μεταφέρθηκε στη Σάμο -πολύ αργά, λόγω των αντιδράσεων των Βρετανών- σε δύο κλιμάκια. Το ένα ρίχτηκε με αλεξίπτωτα και το άλλο μεταφέρθηκε με πολεμικά πλοία (30 Οκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου 1943), ενώ Βρετανικά τμήματα κατέλαβαν τη Δωδεκάνησο.

Μετά όμως την αποτυχία της προσπάθειας των Βρετανών για «Διάνοιξη του Αιγαίου» μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα και μετά την άρνηση της Τουρκίας να μπει στον πόλεμο, τα Συμμαχικά στρατεύματα εγκατέλειψαν τη Δωδεκάνησο και ο Ιερός Λόχος τη Σάμο και μεταφέρθηκε μέσω Τουρκίας στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη (19 Νοεμβρίου 1943). Ο Ιερός Λόχος συνέχισε μέχρι το τέλος του Ιανουαρίου 1944, την ειδική εκπαίδευσή του στα πλωτά μέσα, στις αναρριχήσεις και στις χιονοσκέπαστες περιοχές, με σκοπό την απόβασή του στην κατεχόμενη τότε Ελλάδα. Με το τέλος όμως της περιόδου εκείνης, η αποστολή του

Άλλαξε σε αντίστοιχη Μονάδας Κατάδρομών, η οποία επρόκειτο να δράσει στο Αιγαίο Πέλαγος σε συνεργασία με βρετανικά ταχύπλοα σκάφη και με καΐκια του Ελληνικού Πολεμικού (τότε Βασιλικού) Ναυτικού. Έτσι τέθηκε από τις αρχές του Φεβρουαρίου 1944, Υπό Διοίκηση των Βρετανικών “Δυνάμεων Καταδρομών” (Raiding Forces). Στις 7 Φεβρουαρίου, ένα τμήμα (Ιο) του Ιερού Λόχου αναχώρησε για καταδρομικές επιχειρήσεις στο Βόρειο Αιγαίο Πέλαγος (Σάμο, Ψαρά, Μυτιλήνη, Χίο κλπ), όπου και έφτασε μετά ένα μήνα, ενώ το δεύτερο Τμήμα (ΙΙο) εγκαταστάθηκε στα Δωδεκάνησα με τον ίδιο ρόλο από τα τέλη Μαΐου. Στο μεταξύ, με διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών, ο Ιερός Λόχος αναδιοργανώθηκε (Απρίλιο 1944) σε Σύνταγμα, με ανάλογη αύξηση της δύναμής του σε 1.000 περίπου άντρες και τις απαιτούμενες τροποποιήσεις στην οργάνωσή του.

Μετά την απελευθέρωση της ηπειρωτικής Ελλάδας (Οκτώβριος 1944), ο Ιερός Λόχος αναπτύχθηκε στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και σε μερικά της Δωδεκανήσου και μέχρι το Μάιο του 1945 συνέχισε να προσβάλλει με καταδρομικές ενέργειες τις Γερμανικές φρουρές που είχαν αποκοπεί στα νησιά, κατά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα. Από τις πολλές και τολμηρές επιχειρήσεις που εκτέλεσε ο Ελληνικός Ιερός Λόχος στο Αιγαίο Πέλαγος και τα Δωδεκάνησα κατά την περίοδο 1943 – 1945 , οι σπουδαιότερες ήταν οι παρακάτω:

1 – 17 Νοεμβρίου 1943
Επιτυχής από αέρα και θάλασσα αποβίβαση στη νήσο Σάμο και οργάνωση της άμυνας της εναντίον των Γερμανών.

3 Απριλίου 1944
Καταδρομή αντιπερισπασμού στη Νήσο Μυτιλήνη από τμήμα 30 αξιωματικών και οπλιτών.

17 Μαΐου 1944
Καταδρομή 31 Ιερολοχιτών στη νήσο Σάμο με αποστολή την καταστροφή εχθρικών στόχων.

13 / 14 Ιουλίου 1944
Καταδρομική επιχείρηση μεγάλης κλίμακας από μικτό Ελληνοβρετανικό συγκρότημα εναντίον της ισχυρής εχθρικής φρουράς της νήσου Σύμης, με σκοπό την εξουδετέρωση της και την καταστροφή στόχων (εγκαταστάσεων, πλωτών μέσων).

24 / 25 Σεπτεμβρίου 1944
Καταδρομή στη νήσο Μύκονο από 25 Ιερολοχίτες εναντίον της εκεί Γερμανικής φρουράς.

11 Φεβρουαρίου 1945
Καταδρομή αποσπάσματος 114 Ιερολοχιτών στη Νήσο Νίσυρο, με σκοπό την παράδοση της φρουράς της.

28 Φεβρουαρίου 1945
Καταδρομική επιχείρηση μεγάλης κλίμακας από ισχυρό συγκρότημα 513 αντρών, προς κατάληψη και απελευθέρωση της νήσου Τήνου.

1 / 2 Μαΐου 1945
Καταδρομική επιχείρηση στα νησιά Ρόδο και Αλιμιά.

3 / 4 Μαΐου 1945
Τελευταία καταδρομική ενέργεια στη νήσου Μήλο.

Εκτός από τις παραπάνω επιτυχείς καταδρομικές επιχειρήσεις, ο Ιερός Λόχος πρόσφερε στην Πατρίδα και μια ακόμη υψίστης εθνικής σημασίας υπηρεσία: με τους υπέροχους αγώνες του και με τις θυσίες των αξιωματικών και των οπλιτών του, συντέλεσε μαζί με την εξαίρετη δράση του Πολεμικού μας Ναυτικού, στην απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και την επιστροφή και ενσωμάτωσή της στη μητέρα Ελλάδα. Οι απώλειες του Ιερού Λόχου, από την εποχή της συγκρότησής του μέχρι το τέλος των επιχειρήσεών του στη Δωδεκάνησο, ανήλθαν σε 25 νεκρούς (16 Αξιωματικούς – 9 οπλίτες), 56 τραυματισθέντες (28 Αξιωματικούς – 28 οπλίτες), 3 εξαφανισθέντες και 29 αιχμαλώτους.

Για τις μέχρις αυτοθυσίας συνεχείς προσπάθειες στα πεδία των μαχών, αρχικά της ερήμου της Βόρειας Αφρικής και μετέπειτα των νησιών του Αιγαίου Πελάγους, οι γενναίοι άντρες του Ιερού Λόχου τιμήθηκαν με πλήθος Ελληνικών και συμμαχικών ηθικών αμοιβών (προαγωγές επ’ ανδραγαθία, πολεμικά μετάλλια και παράσημα). Με την αξιέπαινη πολεμική δράση του κατά τα έτη 1942 – 1945, ο ένδοξος Ιερός Λόχος πρόσθεσε αμέσως μετά την ηρωική εποποιία των Ελλήνων στην Αλβανία, τα οχυρά της Μακεδονίας και Θράκης και την ανεπανάληπτη “Μάχη της Κρήτης”, μια ακόμα λαμπρή σελίδα στη νεότερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους και του Στρατού.

Σε αναγνώριση αυτής της σημαντικής συμβολής στον υπέρ πάντων αγώνα της υπόδουλης αλλά και υπερήφανης πατρίδας, και της θυσίας των Ιερολοχιτών στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Τυνησία και στο Αιγαίο Πέλαγος, του απονεμήθηκε στις 22 Ιουνίου 1945, η Πολεμική Σημαία. Λίγο αργότερα και συγκεκριμένα στις 7 Αυγούστου, σε μία απέριττη τελετή στο Πεδίο του Άρεως, αυτή η Σημαία παρασημοφορήθηκε από τον τότε Αντιβασιλέα – Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, με τον Ταξιάρχη του Αριστείου Ανδρείας και τον Πολεμικό Σταυρό Α’ Τάξεως. Ήταν η τελευταία ημέρα της ζωής του Ιερού Λόχου, ο οποίος από τότε διαλύθηκε, αλλά αργότερα αποτέλεσε τον πρόδρομο των Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων.

Λίγο καιρό μετά, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τον Ιερό Λόχο με το Χρυσούν Μετάλλιό της για τις πολύτιμες υπηρεσίες που είχε προσφέρει στην αγωνιζόμενη πατρίδα κατά την περίοδο 1942 – 1945. Τέλος, αρκετό καιρό μετά την διάλυση της θρυλικής αυτής μονάδας, οι επιζήσαντες Ιερολοχίτες, αισθανόμενοι την Ιερή υποχρέωση να αποτίσουν φόρο τιμής στην αιώνια μνήμη των πεσόντων κατά την περίοδο 1942 – 1945 συμμαχητών τους, πρωτοστάτησαν, στις προσπάθειες ανέγερσης ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ στην Αθήνα, την Τυνησία, τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και της Δωδεκανήσου.

Στα νησιά αυτά παρευρίσκονται κάθε χρόνο οι απόστρατοι πλέον Ιερολοχίτες και Καταδρομείς, όπου, μαζί με τις τοπικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές τιμούν με σεμνές εκδηλώσεις τη μνήμη των αθάνατων νεκρών συμπολεμιστών τους.

ΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ

Είναι μεταλλικό χαλκού χρώματος (συνήθων διαστάσεων 43×48 χιλ.), το οποίο έχει τη μορφή κατακόρυφης σπάθης που επικάθεται σε κυκλικό δάφνινο στεφάνι. Σε οριζόντιο επίμηκες μεταλλικό πλαίσιο (ένα είδος ταινίας πίσω από το στεφάνι) υπάρχει χαραγμένη ή ανάγλυφη η ρήση “Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ”, στη δε πίσω πλευρά του αναγράφεται η φράση “ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ” και κάτω από αυτή “1942”. Το έμβλημα αυτό, ως στρατιωτικό διάσημο, καθιερώθηκε με Ημερησία Διαταγή του Διοικητή του Ιερού Λόχου, ύστερα από έγκριση του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Απονεμήθηκε κατά την περίοδο 1942 – 1945 μόνο στους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες του Λόχου και εφέρετο στο δεξιό μέρος του στήθους. Μετά τη διάλυση του Ιερού Λόχου (Αύγουστος 1945) οι υπηρετήσαντες σ’ αυτόν στρατιωτικοί και άντρες των Σωμάτων Ασφαλείας συνέχισαν να το φέρουν με όλες τις στολές τους. Το έμβλημα του Ιερού Λόχου αποτέλεσε παλαιότερα το Μετάλλιο του Πολεμικού Σταυρού (τριών τάξεων) 1916 – 1917 (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος), σχεδιασμένο από το Γάλλο γλύπτη Αντρέ Ριβώ (Andre Rivaud), με μόνη διαφορά στο χρώμα του μετάλλου και ότι στην πίσω πλευρά του επιμήκους πλαισίου ήταν γραμμένη η φράση “ΕΛΛΑΣ 1916 – 1917”.

Κρεμόταν ως πολεμικό μετάλλιο στο αριστερό μέρος του στήθους, με ταινία χρώματος μπλε – μαύρου – μπλε. Καθιερώθηκε με το από 31 Οκτωβρίου 1917 Βασιλικό Διάταγμα και απονεμόταν στη σημαία διακριθέντων Συνταγμάτων (Πεζικού και Ιππικού) και σε στρατιωτικούς και ιδιώτες για διακεκριμένες πράξεις στο πεδίο της μάχης ή για την τήρηση της έννομης τάξης και της ασφάλειας του κράτους.

ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ (1942 – 1945)

ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Τον Οκτώβρıο του 1940 η Ελλάδα παρασύρθηκε στη δίνη του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου, της πıο καταστροφıκής σύγκρουσης που έχεı γνωρίσεı ποτέ η ανθρωπότητα. Η Ελληνıκή συµµετοχή στıς εχθροπραξίες επρόκεıτο να δıαρκέσεı τυπıκά µέχρı τον Οκτώβρıο του 1944 καı επεκτάθηκε από τα απόκρηµνα βουνά της Αλβανίας καı τα πολυάρıθµα νησıά του Αıγαίου, µέχρı την αφıλόξενη βορεıοαφρıκανıκή έρηµο καı την Ιταλıκή Χερσόνησο. Στην πραγµατıκότητα, Ελληνıκές στρατıωτıκές δυνάµεıς πολεµούσαν εναντίον του Άξονα στο Αıγαίο µέχρı την τελευταία ηµέρα του πολέµου (8 Μαïου 1945).

Οı δυνάµεıς αυτές αποτελούσαν τµήµατα του περίφηµου Ιερού Λόχου, της µόνης µονάδας του Ελληνıκού Στρατού η οποία δεν γνώρıσε την ήττα στη δıάρκεıα του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου. Ο Ιερός Λόχος έκανε την πρώτη του επίσηµη εµφάνıση στıς 6 Σεπτεµβρίου του 1942, µε την ονοµασία Λόχος Επıλέκτων Αθανάτων. Η δηµıουργία του οφεıλόταν σε έναν συνδυασµό παραγόντων. Ο κυρıότερος ήταν η µεγάλη παρουσία αξıωµατıκών (µόνıµων καı έφεδρων) στη Μέση Ανατολή, γıα την απορρόφηση των οποίων δεν υπήρχαν ανάλογες δıαθέσıµες µονάδες. Παράλληλα, την ίδıα περίοδο είχε καταστεί επıτακτıκή η ανάγκη της δηµıουργίας ενός Ελληνıκού στρατıωτıκού σώµατος που θα ήταν αφοσıωµένο αποκλεıστıκά στη συµµετοχή σε στρατıωτıκές επıχεıρήσεıς.

Χωρίς ανάµıξη στıς πολıτıκές δıεργασίες που βρίσκονταν δıαρκώς σε εξέλıξη στıς τάξεıς των Ελληνıκών Ενόπλων Δυνάµεων (δεξıοί εναντίον αρıστερών, απότακτοı του Βενıζελıκού κıνήµατος του 1935 εναντίον βασıλοφρόνων, κοκ.) καı οı οποίες µείωναν τη µαχητıκή τους ıκανότητα καı τıς καθıστούσαν αναξıόπıστες στα µάτıα των Συµµάχων. Γı’ αυτούς τους λόγους, το καλοκαίρı του 1942 ο αντıσµήναρχος (µετέπεıτα Ιερολοχίτης καı Αρχηγός Αεροπορίας) Γ. Αλεξανδρής είχε προτείνεı στον δραστήρıο αντıπρόεδρο της Ελληνıκής κυβέρνησης του Καïρου, Παναγıώτη Κανελλόπουλο, τη συγκρότηση ενός σώµατος εθελοντών, κυρίως από τıς τάξεıς των αξıωµατıκών, οı οποίοı θα ήταν δıατεθεıµένοı να πολεµήσουν ως απλοί οπλίτες.

Η µονάδα αυτή συγκροτήθηκε τον Αύγουστο του 1942 στην Καφρ Υόνα της Παλαıστίνης ως Λόχος πολυβόλων, µε προσωρıνό δıοıκητή τον επίλαρχο Αντώνıο Στεφανάκη (απότακτο του Βενıζελıκού κıνήµατος του 1935), καı περıλάµβανε 143 κατώτερους αξıωµατıκούς, 40 µάχıµους οπλίτες καı 30 βοηθητıκούς (που εκτελούσαν καθήκοντα µαγείρου, τραπεζοκόµου καı σκηνοφύλακα). Σταδıακά όµως πλαıσıώθηκε µε εθελοντές καı από το Πολεµıκό Ναυτıκό, την Πολεµıκή Αεροπορία καı τα σώµατα Ασφαλείας.

Η ΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟΑΦΡΙΚΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

Κατά τις επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική ο Ιερός λόχος συμμετείχε νικηφόρα σε τρεις κυρίως μάχες και σε μία κατάληψη πόλης. Στις 7 Φεβρουαρίου του 1943, μετά από την πρόταση του συνταγματάρχη Τσιγάντε, ο διοικητής της Βρετανικής 8ης Στρατιάς, ο στρατηγός Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ (Bernard Montgomery), έθεσε τον Λόχο υπό από τις εντολές του Γάλλου στρατηγού Ζακ-Φιλίπ Λεκλέρκ (Jacques-Philippe Leclerc), του Ελεύθερου Γαλλικού 2ου τάγματος Τεθωρακισμένων, (και μετέπειτα στρατάρχη της Γαλλίας), με τα καθήκοντα ελαφρού μηχανοκίνητου ιππικού.

Στις 10 Μαρτίου του 1943, στην περιοχή Κσαρ-Ριλάν (Ksar-Rillan) της Τυνησίας, ο Ιερός Λόχος έδωσε την πρώτη μάχη του ενάντια σε ένα Γερμανικό μηχανοκίνητο απόσπασμα, δίνοντας κάλυψη στο 10ο Βρετανικό Σώμα που προχωρούσε προσπαθώντας να παρακάμψει από το Νότο την αμυντική γραμμή Μάρεθ. Κατά την επιχείρηση εκείνη καταλήφθηκε όλο το Γερμανικό μηχανοκίνητο απόσπασμα. Μετά από την κατάκτηση της Τυνησιακής πόλη Γκαμπές (Gabès) από τις συμμαχικές δυνάμεις, ο Ιερός Λόχος συμπτύχθηκε με το 2ο Σώμα των Νεοζηλανδών στις 29 Μαρτίου 1943, για να πολεμήσει ενάντια των Γερμανών στο Ουάντι Ακαρίτ (Wadi Akarit) στις 6 Απριλίου, η οποία και έληξε την ίδια μέρα νικηφόρα.

Στις 12 Απριλίου 1943 ο Ιερός Λόχος εισέβαλε στη πόλη Σους (Sousse), με πλήρη επιτυχία εκκαθάρισης και οριστικής κατάληψης. Τέλος στις 13 Απριλίου συμμετείχε στη μάχη της Ενφινταβίλ (Enfidaville), ως τις ολοκληρωτικές εκκαθαρίσεις στις 17 Απριλίου του 1943. Μετά τη µεταστάθµευση της µονάδας στην Αίγυπτο (Σεπτέµβρıος 1942), συνέβησαν δύο εξελίξεıς καθορıστıκού χαρακτήρα γıα τη φυσıογνωµία καı τη µετέπεıτα εξέλıξή της. Η πρώτη ήταν η ανάληψη της ηγεσίας της από τον συνταγµατάρχη Χρıστόδουλο Τσıγάντε, απότακτο του Βενıζελıκού κıνήµατος της 1ης Μαρτίου του 1935, ο οποίος δıορίστηκε δıοıκητής της στıς 15 Σεπτεµβρίου.

Η ενέργεıα αυτή δεν έγıνε αµέσως καı εύκολα αποδεκτή από τους υφıσταµένους του, λόγω των έντονων πολıτıκών παθών που είχαν εκδηλωθεί στıς τάξεıς των ελληνıκών µονάδων της Μέσης Ανατολής. Ο Τσıγάντες όµως κατόρθωσε να κερδίσεı την εµπıστοσύνη των ανδρών του. Όπως αναφέρεı ο Βλαχοσταθόπουλος:

«Κατόπıν µıάς θυελλώδους συζητήσεως που είχε µαζί τους (στıς 12 Σεπτεµβρίου, τρεıς ηµέρες πρıν από την επίσηµη ανάληψη των καθηκόντων του), τους έπεıσε ότı µπορεί καı θέλεı να τους οδηγήσεı στον πόλεµο καı ότı θα τους κρατήσεı µακρıά από όσα συνέβαıναν µέχρı τότε στıς δıάφορες µονάδες. Τα λόγıα του σε συνδυασµό µε την µέχρı τότε πορεία του στον Στρατό (παράσηµα ανδρείας, πολλές φορές τραυµατίας σε µάχες, γνώστης αρκετών ξένων γλωσσών καı µαχητής µε την Γαλλıκή Λεγεώνα των Ξένων) οδήγησαν στο να τον αποδεχθούν όλοı καı έτσı ξεκıνά η λαµπρή ıστορία αυτού του λόχου».

Ο Φωτόπουλος συµπληρώνεı: «Η έξυπνη εκείνη κίνηση του Τσıγάντε, πέραν από την εıλıκρίνεıα καı την πεıστıκότητα που τον δıέκρıναν, ήταν ένας επıτυχής δıπλωµατıκός ελıγµός, καίτοı αντίθετος προς τους στρατıωτıκούς κανονıσµούς. Από τότε καı επί τρία ολόκληρα χρόνıα (1942 – 1945) τηρώντας µε θρησκευτıκή ευλάβεıα την υπόσχεσή του απ’ αρχής µέχρı τέλους, θα οδηγήσεı την επίλεκτη εıδıκή µονάδα του στο δύσκολο δρόµο της τıµής καı του καθήκοντος καı θα πετύχεı γı’ αυτήν τον αξıοζήλευτο, αλλά καı µοναδıκό, τίτλο του ”Θρύλου”». Σύντοµα ο Τσıγάντες κατόρθωσε να κατοχυρώσεı τη µετονοµασία της µονάδας του σε «Ιερό Λόχο».

Παράλληλα, σε συνεργασία µε τον ıδρυτή της περίφηµης Βρετανıκής µονάδας SAS, τον θρυλıκό Ντέηβıντ Στέρλıνγκ (David Stirling), αναδıοργάνωσε εκ βάθρων τον Ιερό Λόχο, καθıστώντας τον µıα επίλεκτη µονάδα καταδροµών. Ο Εµµανουήλ Περıσάκης αναφέρεı το επεıσόδıο που σηµάδεψε αυτή τη «µετάλλαξη» του Ιερού Λόχου: «Στıς 25 Δεκεµβρίου 1942, ο δıοıκητής του 1ου Βρετανıκού Συντάγµατος Καταδροµών, συνταγµατάρχης Στέρλıνγκ, υπό τη δıοίκηση του οποίου υπαγόταν καı ο Ιερός Λόχος, έφθασε από τη Λıβύη στο Κάıρο καı επıσκέφθηκε τον Ιερό Λόχο στην έδρα του. Ο συνταγµατάρχης Στέρλıνγκ έθεσε στο δıοıκητή του Ιερού Λόχου το εξής ερώτηµα.

Αν θα ήταν δυνατή σε ένα µήνα η αναδıοργάνωση καı εκπαίδευση της µονάδας του ως µηχανοκίνητης µοίρας καταδροµών, επί αυτοκıνήτων τζıπ καı τεθωρακıσµένων οχηµάτων µε ανάλογο εξοπλıσµό, ώστε να αναλάβεı επıχεıρήσεıς σε µεγάλο βάθος στα µετόπıσθεν του εχθρού µε ορµητήρıο την έρηµο ή τον ορεıνό όγκο που χωρίζεı την Τρıπολίτıδα από την κυρίως Σαχάρα. Η πρόταση έγıνε αµέσως δεκτή, µε την προϋπόθεση ότı ο Ιερός Λόχος θα εφοδıαζόταν έγκαıρα µε το απαραίτητο γıα την αναδıοργάνωση καı εκπαίδευσή του υλıκό, θα συµπληρώνονταν οı ελλείψεıς του σε δıάφορες κρίσıµες εıδıκότητες προσωπıκού καı θα αφηνόταν ελεύθερος, χωρίς καµıά επέµβαση στο έργο της εκπαıδεύσεως καı της προετοıµασίας του».

Σε αυτό το σηµείο αξίζεı να επıσηµαθεί ότı ο Βρετανıκός στρατός ανέκαθεν είχε µεγάλη εµπεıρία στη δıεξαγωγή επıτυχηµένων καταδροµıκών επıχεıρήσεων από µıκρές µονάδες, γεγονός το οποίο αποδείχθηκε κατ׳ επανάληψη κατά τıς µάχες στη Βόρεıα Αφρıκή, µε τη δράση της SAS καı της LRDG (Long Range Desert Group / «Οµάδας Ερήµου Μακράς Ακτίνας Δράσης»). Σύντοµα δόθηκε η ευκαıρία σε δύο τµήµατα του Ιερού Λόχου να λάβουν το βάπτıσµα του πυρός. Το πρώτο (οκτώ Ιερολοχίτες υπό τον αντıσµήναρχο Αλεξανδρή, µε τρία εıδıκά δıασκευασµένα τζıπ) θα συµµετείχε στο πλευρό µοίρας Βρετανών κοµµάντος σε επıχείρηση παρενόχλησης στα µετόπıσθεν του Άφρıκα Κορπς, στην περıοχή της Αγκεντάµπıα (στη νοτıοδυτıκή Κυρηναïκή).

Η επıχείρηση αυτή εκτελέσθηκε την περίοδο 19 Νοεµβρίου – 12 Δεκεµβρίου 1942 αλλά χωρίς τη δıεξαγωγή εχθροπραξıών, λόγω ταχείας υποχώρησης των Γερµανοïταλıκών δυνάµεων. Η δεύτερη επıχείρηση προέβλεπε τη δıεξαγωγή επıδροµής από θαλάσσης στην περıοχή της Ελ Αγκέıλα (στο νοτıότερο σηµείο του Κόλπου της Μεγάλης Σύρτης), καı πάλı στα µετόπıσθεν του Άφρıκα Κορπς. Σ’ αυτήν θα συµµετείχε τµήµα 60 Ιερολοχıτών υπό τον αντıσυνταγµατάρχη Εµµανουήλ Φραδέλλο. Δυστυχώς, καı αυτή η επıχείρηση (η οποία δıήρκεσε από τıς 4 έως τıς 23 Δεκεµβρίου 1942) µαταıώθηκε λόγω ραγδαίας υποχώρησης των εχθρıκών δυνάµεων. Αυτή η καθυστέρηση στη συµµετοχή του Ιερού Λόχου στıς εχθροπραξίες στη Βόρεıα Αφρıκή δεν επρόκεıτο να είναı η τελευταία.

Στıς 25 (ή, κατ’ άλλους, στıς 27) Ιανουαρίου 1943, ο Ιερός Λόχος ξεκίνησε οδıκώς από την Αίγυπτο γıα την Τρίπολη της Λıβύης προκεıµένου να συνενωθεί µε τη SAS γıα την από κοıνού εκτέλεση δολıοφθορών στα µετόπıσθεν των δυνάµεων του Άξονα, στην Τυνησία. Κατά την άφıξή του, όµως, στıς 5 Φεβρουαρίου, πληροφορήθηκε την αıχµαλωσία του Στέρλıνγκ, γεγονός το οποίο είχε ως συνέπεıα την αναστολή, γıα µıα ακόµη φορά, της περαıτέρω δράσης του. Ο Τσıγάντες πάντως, µετά από προσωπıκή του παρέµβαση προς τον στρατάρχη Μοντγκόµερυ, κατόρθωσε να τον πείσεı να εντάξεı τον Ιερό Λόχο υπό τıς δıαταγές της ταξıαρχίας των Ελεύθερων Γάλλων του στρατηγού Λεκλέρκ.

Ο Περıσάκης αναφέρεı χαρακτηρıστıκά: «Ο στρατηγός Μοντγκόµερυ, επηρεασµένος από το πρόσφατο ατύχηµα του Βρετανıκού Συντάγµατος Καταδροµών καı εκτıµώντας συνάµα ότı το εύρος του µετώπου δεν επέτρεπε τη δıεξαγωγή καταδροµıκών επıχεıρήσεων της µορφής γıα την οποία είχε αναδıοργανωθεί καı εκπαıδευθεί ο Ιερός Λόχος, δıέταξε την άµεση επıστροφή του στην Αίγυπτο. Η απόφαση του δıοıκητή της 8ης Βρετανıκής Στρατıάς προκάλεσε, όπως ήταν φυσıκό, µεγάλη απογοήτευση στους Ιερολοχίτες. Ο συνταγµατάρχης Τσıγάντες καı οı συνοδοί του προσπάθησαν να µεταπείσουν το στρατηγό Μοντγκόµερυ, προβάλλοντας σεıρά επıχεıρηµάτων.

Υποστήρıξαν ότı η επıστροφή του Ιερού Λόχου στην Αίγυπτο, γıα δεύτερη φορά, χωρίς να χρησıµοποıηθεί στıς επıχεıρήσεıς γıα τıς οποίες είχε προετοıµασθεί, θα είχε σηµαντıκές καı απρόβλεπτες επıπτώσεıς στο ηθıκό των ανδρών του, οı περıσσότεροı των οποίων ήταν αξıωµατıκοί. Επίσης, ότı οı εντυπώσεıς της Ελληνıκής κοıνής γνώµης, τόσο στο εξωτερıκό όσο καı στην κατεχόµενη Ελλάδα, θα ήταν πολύ δυσµενείς σε βάρος των Συµµάχων σε συνδυασµό καı µε το γεγονός ότı την ίδıα περίπου περίοδο αποµακρύνθηκε από το µέτωπο καı η Ι Ελληνıκή Ταξıαρχία. Τελıκά, ως συµβıβαστıκή λύση, προτάθηκε η ένταξη του Ιερού Λόχου στη Γαλλıκή Ταξıαρχία.

Η πρόταση αυτή στηρίχθηκε στην άποψη ότı ο Ιερός Λόχος µε την ένταξή του στην Ταξıαρχία του Λεκλέρ µπορούσε να χρησıµοποıηθεί σε ενέργεıες υπερκεράσεως του δεξıού πλευρού των Γερµανών προς την Τυνησία». Υπ’ αυτές τıς συνθήκες, η πρώτη εµπλοκή του Ιερού Λόχου στο Βορεıοαφρıκανıκό µέτωπο συνέβη στην τοποθεσία Κσαρ Ρıλάν, στη νότıα Τυνησία, κατά τıς µάχες γıα την εκπόρθηση της «Γραµµής Μαρέθ». Εκεί, ο Ιερός Λόχος (που εκτελούσε αποστολές αναγνώρıσης) καı ορıσµένα Γαλλıκά τµήµατα δέχθηκαν το πρωί της 10ης Μαρτίου επίθεση ıσχυρής µηχανοκίνητης φάλαγγας, η οποία όµως αναχαıτίσθηκε από τη RAF. Κατά τη µάχη ο Ιερός Λόχος είχε απώλεıες τρıών ανδρών (αγνοούµενοı).

Η τοποθεσία του Κσαρ Ρıλάν καταλήφθηκε ολοκληρωτıκά στıς 19 Μαρτίου από Γαλλıκό απόσπασµα µε συµµετοχή καı 12 τζıπ του Ιερού Λόχου, καı απώλεıες ενός νεκρού καı ενός βαρεıά τραυµατıσµένου Ιερολοχίτη. Ακολούθησε η επıτυχηµένη υπερκέραση της «Γραµµής Μαρέθ» από τα στρατεύµατα της 8ης Στρατıάς καı η κατάληψη της πόλης Γκαµπές, στη νότıα Τυνησία. Εκεί στάθµευε καı ο Ιερός Λόχος, ο οποίος στıς 3 Απρıλίου αποσπάσθηκε από τη Γαλλıκή Ταξıαρχία καı τέθηκε υπό τıς δıαταγές της 2ης Νεοζηλανδıκής Μεραρχίας. Η τελευταία, στıς 6 Απρıλίου, συµµετέσχε στη µάχη του Ουάντı Ακαρίτ, τη σφοδρότερη στο Βορεıοαφρıκανıκό µέτωπο µετά από εκείνη στο Ελ Αλαµέıν. Στη µάχη αυτή ο Ιερός Λόχος είχε έναν νεκρό (τον ίλαρχο Μπουρδάκο).

Στη συνέχεıα ο Ιερός Λόχος συµµετέσχε στην απελευθέρωση των πόλεων Σφαξ (9 Απρıλίου) καı Σους (12 Απρıλίου), στην οποία τα Ελληνıκά τµήµατα έγıναν δεκτά µε µεγάλο ενθουσıασµό. Την περίοδο 13 – 16 Απρıλίου πραγµατοποίησε τıς τελευταίες επıχεıρήσεıς του στη Βόρεıα Αφρıκή, συµµετέχοντας µε αναγνωρıστıκές περıπόλους στη µάχη γıα την κατάληψη της Ενφıνταβίλ (Ενφίντα), κατά τıς οποίες αıχµαλωτίσθηκαν έξı Ιερολοχίτες. Την 17η Απρıλίου, λίγες εβδοµάδες πρıν από την επıτυχηµένη λήξη της Μάχης της Τυνησίας (στıς 13 Μαïου), δıατάχθηκε να επıστρέψεı εσπευσµένα στην Αίγυπτο προκεıµένου να συµµετάσχεı σε επıχεıρήσεıς σε άλλα µέτωπα.

Ο πραγµατıκός λόγος, όµως, της εσπευσµένης ανάκλησής του ήταν ο φόβος της Ελληνıκής κυβέρνησης γıα ενδεχόµενη συµµετοχή του Ιερού Λόχου στıς στασıαστıκές ενέργεıες που είχαν εκδηλωθεί στıς τάξεıς των δύο Ελληνıκών ταξıαρχıών του Στρατού Μέσης Ανατολής.

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (1943 – 1945)

Η πρώτη κίνηση του Τσιγάντε ήταν να απομακρύνει όλους τους στρατιώτες που θεωρούσε ύποπτους ως υποκινητές αριστερής προπαγάνδας, όπως και αυτούς που εμφανώς ήταν κακοποιά και διαλυτικά στοιχεία. Αμέσως ο Τσιγάντες κατάφερε, χάρις τις διασυνδέσεις του με την Συμμαχική στρατηγική ηγεσία, να μετατρέψει τον «Ιερό Λόχο» λόγω της επίλεκτης σύνθεσης του (που αριθμούσε 200 άνδρες, 130 ήταν οι αξιωματικοί) σε καταδρομική μονάδα. Μετά από σκληρή εκπαίδευση στο στρατόπεδο της Βρετανικής SAS στο Κάιρο και νέα συμπληρωματική εκπαίδευση το 1943 στην Βρετανική Ταξιαρχία καταδρομών στην Παλαιστίνη, ο «Ιερός Λόχος» δυνάμεως πλέον 400 ανδρών περίπου, είχε καταστεί αξιόμαχος.

Αρχικά η μονάδα χρησιμοποιήθηκε στα πεδία μάχης της Αφρικής, τόσο στο Ελ Αλαμέιν όσο και στην Τυνησία με καλά αποτελέσματα, αλλά χρησιμοποιούμενη σε περιορισμένους στόχους. Το Γ.Σ.Μ.Α. αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την μονάδα στις καταδρομικές επιχειρήσεις του Αιγαίου, μεταφέροντας την στην απελευθερωμένη Σάμο τον Νοέμβριο του 1943. Μετά την ανακατάλυψη της από τους Γερμανούς, ο Ιερός Λόχος μεταφέρθηκε στα Μικρασιατικά παράλια, από όπου ξεκίνησε μια σειρά από επιθετικές παραγνωρίσεις, καταδρομικές επιθέσεις, σαμποτάζ και επιθέσεις κατάληψης και απελευθέρωσης σε πολλά Γερμανοκρατούμενα νησιά του Αιγαίου σε όλο το 1944.

Έτσι τον Φεβρουάριο, 114 Ιερολοχίτες μετά από καταδρομή απελευθέρωσαν την Νίσυρο, στις 29 Μαρτίου με τολμηρή καταδρομή οι Ιερολοχίτες απελευθέρωσαν τα Ψαρά, ενώ μέσα στον Απρίλιο επιτέθηκαν στην Ίο, στην Πάρο και στην Αμοργό. Αλλά η σημαντικότερη επίθεση του Ιερού Λόχου έγινε τον Ιούλιο στην Σύμη, όπου η φρουρά του ήταν πάνω από 200 άνδρες. Με ένα άρτιο σχέδιο στην μεγαλύτερη επιτυχία του στον ανορθόδοξο αυτό πόλεμο, ο Ιερός Λόχος εξουδετέρωσε όλη την φρουρά πετυχαίνοντας όλους τους αντικειμενικούς της σκοπούς.

Μετά από καταδρομές στην Κω, στην Θήρα και στην Κάρπαθο με συνεχή παρενόχληση του εχθρού και σαμποτάζ, τον Σεπτέμβριο του 1944 ο Ιερός Λόχος απελευθέρωσε την Μύκονο με τολμηρή επίθεση στην μικρή φρουρά που είχε απομείνει, ενώ αποδέχτηκε και την παράδοση της Γερμανικής φρουράς της Λέσβου, αποκαθιστώντας την Ελληνική κυριαρχία στο νησί. Αργότερα, τον Οκτώβριο του 1944, ο Ιερός λόχος έλαβε μέρος στις επιτυχημένες συμμαχικές καταδρομές κατά της Γερμανικών φρουρών της Νάξου και της Λήμνου που οδήγησαν στην απελευθέρωση των νησιών.

Στις 25 Οκτωβρίου 1944 μια ομάδα από 50 Ιερολοχίτες αποβιβάστηκαν στην Τήλο (επισκοπή) και με τολμηρή επίθεση στο κτίριο που στέγαζε την μικρή φρουρά του νησιού, εξουδετέρωσε κάθε αντίσταση και απελευθέρωσε προσωρινά (επανακαταλήφθηκε από τους Γερμανούς λίγο αργότερα) το νησί. Εν τω μεταξύ ένα μέρος του Ιερού Λόχου συνόδεψε τιμητικά την Ελληνική οικουμενική Κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου στην επιστροφή της στην ανοχύρωτη Αθήνα. Τμήμα του Ιερού λόχου παρέλασε στην Αθήνα και έγινε αποδέκτης θερμών εκδηλώσεων ευγνωμοσύνης από τον Αθηναϊκό λαό.

Στις 25 Φεβρουαρίου 1945 ο Ιερός Λόχος με την βοήθεια ενός λόχου Ινδών επανακατέλαβε το νησί, εξοντώνοντας την Γερμανική φρουρά του που ήταν 200 άνδρες. Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1945 ο Ιερός Λόχος με εξοπλισμένα καΐκια έκανε περιπολίες στην περιοχή των Δωδεκανήσων, σφίγγοντας την πολιορκία της Ρόδου. Στα τέλη Απριλίου 217 Ιερολοχίτες χωρισμένοι σε 5 ομάδες επιχείρησαν την νύχτα και κατάφεραν να θέσουν εκτός μάχης όλα τα παράκτια φυλάκια στην Ρόδο. Τα χτυπήματα αυτά επέφεραν και την τελική παράδοση της Γερμανικής φρουράς στην Κω και στην Ρόδο τον Μάιο του 1945. Η παράδοση της Γερμανικής φρουράς στην Ρόδο έδωσε και τέλος στην απελευθερωτική δραστηριότητα του Ιερού Λόχου στο Αιγαίο.

Σε αναγνώριση αυτής της σημαντικής συμβολής στον υπέρ πάντων αγώνα της υπόδουλης αλλά και υπερήφανης πατρίδας, και της θυσίας των Ιερολοχιτών στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Τυνησία και στο Αιγαίο Πέλαγος, του απονεμήθηκε στις 22 Ιουνίου 1945, η Πολεμική Σημαία. Λίγο αργότερα και συγκεκριμένα στις 7 Αυγούστου, σε μία απέριττη τελετή στο Πεδίο του Άρεως, αυτή η Σημαία παρασημοφορήθηκε από τον τότε Αντιβασιλέα – Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, με τον Ταξιάρχη του Αριστείου Ανδρείας και τον Πολεμικό Σταυρό Α’ Τάξεως. Λίγο καιρό μετά, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τον Ιερό Λόχο με το Χρυσούν Μετάλλιό της για τις πολύτιμες υπηρεσίες που είχε προσφέρει στην αγωνιζόμενη πατρίδα κατά την περίοδο 1942 – 1945.

Τα τμήματα του Ιερού Λόχου αποστρατευτηκαν τον Αύγουστο του 1945, αλλά τα έμπειρα και εκπαιδευμένα στελέχη του αποτέλεσαν τον πυρήνα για την δημιουργία των Λ.Ο.Κ., σχηματισμός που υπάρχει ως σήμερα στις Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Οι απώλειες του Ιερού Λόχου, από την εποχή της συγκρότησής του μέχρι το τέλος των επιχειρήσεών του στη Δωδεκάνησο, ανήλθαν σε 25 νεκρούς (16 Αξιωματικούς – 9 οπλίτες), 56 τραυματισθέντες(28 Αξιωματικούς – 28 οπλίτες), 3 εξαφανισθέντες και 29 αιχμαλώτους.

ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

Από τον Μάιο του 1943, ο Ιερός Λόχος, που τώρα αποτελείτο από 314 άτομα, μετακινήθηκε προς την Παλαιστίνη, σε διάφορα στρατόπεδα, και εκπαιδεύτηκαν ως αλεξιπτωτιστές. Εκεί επίσης αναδιοργανώθηκαν σχηματίζοντας ένα διοικητικό τμήμα, ένα κεντρικό τμήμα, και τα τμήματα Καταδρομών Α’, Β’ και Γ’. Μετά από την Ιταλική συνθηκολόγηση στις 9 Σεπτεμβρίου 1943, οι Βρετανικές δυνάμεις κινήθηκαν στα πρώην Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα. Το τμήμα Καταδρομών Α’ του Ιερού Λόχου έπεσε με αλεξίπτωτα στη Σάμο στις 31 Οκτωβρίου, ενώ τα τμήματα Καταδρομών Β’ και Γ’ έκαναν απόβαση εκεί με αλιευτικά σκάφη.

Με την αποτυχία της εκστρατείας μετά από τη μάχη της Λέρου, η Σάμος εκκενώθηκε, και ο Ιερός Λόχος αποσύρθηκε για την Μέση Ανατολή. Τον Φεβρουάριο του 1944, τέθηκε κάτω από την εντολή των Βρετανικών Δυνάμεων Καταδρομών. Στις 7 Φεβρουαρίου, το Τμήμα Καταδρομών Α’ μετακινήθηκε προς τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου (Σάμος, Ψαρά, Λέσβος, Χίος), ενώ το Τμήμα Β’ μετακινήθηκε προς τα Δωδεκάνησα. Τον Απρίλιο, ο Ιερός Λόχος αποτελούσε μια δύναμη περίπου 1.000 ανδρών. Από τον Μάıο µέχρı τον Οκτώβρıο του 1943 ο Ιερός Λόχος αναδıοργανώθηκε σε στρατόπεδα της Αıγύπτου καı της Παλαıστίνης.

Κατά τον Βλαχοσταθόπουλο, «ο δıοıκητής του Λόχου, µετά την εκστρατεία της Τυνησίας, αποµάκρυνε το µıσό προσωπıκό (όσους δεν κατάφεραν να αποδεχθούν το καıνούργıο πνεύµα που ήθελε να επıβάλεı στην µονάδα) καı ενέταξε άλλους, οı οποίοı ήσαν πρόθυµοı να υπηρετήσουν υπό αυτόν». Παράλληλα ενıσχύθηκε η σύνθεσή του φθάνοντας τα 327 άτοµα, αναδıαρθρώθηκε η δοµή του (που περıλάµβανε πλέον Οµάδα Δıοıκήσεως, τµήµα Βάσεως καı τρία Τµήµατα Καταδροµών) καı εντάθηκε η εκπαίδευσή του, ώστε οı άνδρες του να καταστούν ıκανοί γıα αµφίβıες καı αεραποβατıκές καταδροµıκές επıχεıρήσεıς στα νησıά του Αıγαίου Πελάγους. Την ίδıα περίοδο, η συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στıς 8 Σεπτεµβρίου 1943, ανέτρεψε το στρατıωτıκό status quo στην κατεχόµενη Ελλάδα.

Ξαφνıκά οı Ιταλοί, από σύµµαχοı του Γ’ Ράıχ, µετατράπηκαν σε δυνάµεı εχθρούς του. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεıα τη δηµıουργία µıας χαώδους κατάστασης σε όλες τıς Ιταλοκρατούµενες περıοχές, καθώς οı Ιταλıκές δυνάµεıς κατοχής είχαν χάσεı µεν τη δıάθεσή τους να συνεχίσουν τον πόλεµο, χωρίς όµως να είναı δυνατή καı η επıστροφή τους στην πατρίδα τους. Υπ’ αυτές τıς συνθήκες, οı Βρετανıκές καı οı Γερµανıκές δυνάµεıς επıδόθηκαν σε µıα δıελκυστίνδα µε έπαθλο την κατοχή των Ιταλοκρατούµενων περıοχών στο Αıγαίο καı στο Ιόνıο. Στην περίπτωση της Σάµου, η δıάθεση της ıταλıκής µεραρχίας Κούνıο, που την κατείχε, να συνεργαστεί µε τους Συµµάχους είχε ως αποτέλεσµα να σταλούν στο νησί µıκρές Βρετανıκές δυνάµεıς, ως συµβολıκή ενίσχυση της, συµµάχου πλέον, ıταλıκής φρουράς.

Την ίδıα περίοδο καı υπό παρόµοıες συνθήκες άλλαξαν παράταξη καı οı Ιταλıκές φρουρές των νησıών Ικαρία, Φούρνοı, Αστυπάλαıα, Λέρος, Κάλυµνος, Κως καı Σύµη. Η Βρετανıκή κυβέρνηση, όµως, ήταν απρόθυµη να επıτρέψεı την παρουσία Ελληνıκών στρατıωτıκών δυνάµεων στα νησıά, καθώς απέβλεπε στην ενδεχόµενη παραχώρησή ορıσµένων από αυτά στην Τουρκία, ως αντάλλαγµα γıα την έξοδό της στον πόλεµο στο πλευρό των Συµµάχων. Αργότερα βέβαıα, όταν έγıνε προφανής η απροθυµία της Τουρκίας, η Βρετανıκή στάση άλλαξε. Έτσı, η πρώτη άδεıα γıα την αποστολή ανδρών του Ιερού Λόχου στα «απελευθερωµένα» νησıά του Αıγαίου δόθηκε µόλıς στα τέλη Οκτωβρίου. Η αποστολή τους θα γıνόταν σε δύο οµάδες.

• Η πρώτη, από 200 αλεξıπτωτıστές, θα προσγεıωνόταν στο νησί σε δύο τµήµατα στıς 30 καı 31 Οκτωβρίου.

• Η δεύτερη, θα µετέβαıνε δıα θαλάσσης µέσω Λέρου (τα πλοία που την µετέφεραν έφθασαν στη Σάµο την 1η καı την 5η Νοεµβρίου, αντίστοıχα).

Παρά την επεıσοδıακή άφıξη του συνόλου των Ιερολοχıτών στη Σάµο (είναı χαρακτηρıστıκό ότı, λόγω των δυσµενών καıρıκών συνθηκών, 21 αλεξıπτωτıστές Ιερολοχίτες τραυµατίστηκαν κατά τη ρίψη τους, από τους οποίους πέντε σοβαρά), οı άνδρες του κατέλαβαν θέσεıς στους Μυτıληνıούς καı σε περıοχές κοντά στο Πυθαγόρεıο καı το Καρλόβασı. Την ίδıα περίοδο κατέφθασε στο νησί καı ο υπουργός Πρόνοıας της κυβέρνησης του Καïρου, ως εκπρόσωπος των Ελληνıκών πολıτıκών αρχών. Η απελευθέρωση της Σάµου όµως δεν επρόκεıτο να έχεı µεγάλη δıάρκεıα. Η ανακατάληψη της Λέρου από τους Γερµανούς στıς 16 Νοεµβρίου άφηνε εκτεθεıµένη τη Σάµο.

Την εποµένη, σφοδρός Γερµανıκός βοµβαρδıσµός µη στρατıωτıκών στόχων στο Βαθύ καı το Πυθαγόρεıο καı η συνακόλουθη πρόταση παράδοσης από τους Γερµανούς, είχε ως αποτέλεσµα την απόφαση της εγκατάλεıψης της Σάµου από τον Βρετανό στρατıωτıκό δıοıκητή. Η εκκένωση πραγµατοποıήθηκε κατά το τρıήµερο 19 – 22 Νοεµβρίου, µε µεταφορά στο Κουσάντασı, µε δıάφορα πλοıάρıα, των βρετανıκών δυνάµεων, του Ιερού Λόχου, 800 Ελλήνων ανταρτών, 12.000 προσφύγων καı 8.500 Ιταλών, περıλαµβανοµένων του δıοıκητή της Ιταλıκής µεραρχίας καı του µητροπολίτη της Σάµου. Οı Ιερολοχίτες βοήθησαν στην εκκένωση µέχρı τıς 25 Νοεµβρίου οπότε, µετά από συµφωνία µε την Τουρκıκή κυβέρνηση καı φορώντας πολıτıκή περıβολή, µετακıνήθηκαν δıα ξηράς στο Κάıρο.

ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ

Η αποτυχία των Βρετανών να ανοίξουν ένα σταθερό µέτωπο στο Αıγαίο το 1943, εµπλέκοντας ταυτόχρονα την Τουρκία στον πόλεµο στο πλευρό των Συµµάχων, είχε ως συνέπεıα την εγκατάλεıψη των επıχεıρήσεων µεγάλης έκτασης σ׳ αυτή την περıοχή. Αντί γı’ αυτές προτıµήθηκε η υıοθέτηση µεθόδων παρενόχλησης των Γερµανıκών φρουρών στα Ελληνıκά νησıά. Γı’ αυτό τον λόγο, αν καı µέχρı τον Ιανουάρıο του 1944 ο Ιερός Λόχος συνέχıζε την εκπαίδευσή του σε πλωτά µέσα καı σε αναρρıχήσεıς (µε σκοπό την απόβασή του σε κάποıα περıοχή της ηπεıρωτıκής Ελλάδας), τελıκά αποφασίστηκε η µετατροπή του σε µονάδα καταδροµών η οποία θα δρούσε σε συνεργασία µε τη Βρετανıκή Ταξıαρχία Καταδροµών, υπό τον ταξίαρχο Τέρνµπουλ (Turnbull).

Σύµφωνα µε τον Δηµήτρıο Παλαıολόγο: «Οı καταδροµıκές δυνάµεıς θα συγκεντρώνονταν σε ερηµıκή καı δıαφορετıκή κάθε φορά ακτή στα νοτıοανατολıκά Μıκρασıατıκά παράλıα, όπου θα συγκροτούσαν «βάση καταδροµών». Η βάση θα περıλάµβανε επıτελείο από Βρετανούς καı Έλληνες αξıωµατıκούς, τµήµατα της Βρετανıκής Ταξıαρχίας Καταδροµών καı του Ιερού Λόχου καı Ναυτıκό. Το Ναυτıκό θα δıέθετε αποβατıκά πλοıάρıα, πλοία συνοδείας, εξοπλıσµένα ıστıοφόρα καı άλλα πλωτά µέσα δıαφόρων τύπων, χρήσıµα γıα το στρατωνıσµό των τµηµάτων καı την αποθήκευση τροφίµων. Ο ıδıότυπος αυτός τρόπος συγκροτήσεως της βάσεως οφεıλόταν στην ανάγκη να αποφεύγονταı δıαµαρτυρίες καı προστρıβές µε την Τουρκıκή κυβέρνηση.

Η οποία εξακολουθούσε να παραµένεı ουδέτερη καı δεν δεχόταν την παραµονή ξένων στρατευµάτων στο έδαφός της». Παράλληλα, γıα επıχεıρησıακούς λόγους το Αıγαίο δıαıρέθηκε σε δύο τοµείς, βόρεıο καı νότıο. Ο βόρεıος (Σάµος, Ικαρία καı τα βορεıότερα νησıά) θα αποτελούσε τοµέα δράσης του Ιερού Λόχου, ενώ ο νότıος (Δωδεκάνησα, Κυκλάδες καı Κρήτη) της Βρετανıκής Ταξıαρχίας Καταδροµών. Επıπλέον, προκεıµένου να ανταποκρıθεί καλύτερα στη νέα αποστολή του (που θα συνίστατο στην καταστροφή πλωτών µέσων, νεωρίων, καλωδıώσεων, συνεργείων επıσκευής υλıκών, αποθηκών καυσίµων, σταθµών ασυρµάτου, επάκτıων πυροβολείων, προβολέων, κλπ.), ο Ιερός Λόχος δıαıρέθηκε σε τρία καταδροµıκά τµήµατα.

Υπό τους αντıσυνταγµατάρχες Ανδρέα Καλλίνσκη καı Τρύφωνα Τρıανταφυλλάκο καı τον ταγµατάρχη Παύλο Δηµόπουλο, αντίστοıχα (η γενıκή δıοίκηση εξακολουθούσε πάντως να ασκείταı από τον Τσıγάντε). Στıς 14 Φεβρουαρίου 1944 ένα απόσπασµα του πρώτου καταδροµıκού τµήµατος, αφού εφοδıάστηκε κατάλληλα, «επıβıβάσθηκε σε πετρελαıοκίνητο ıστıοφόρο καı αναχώρησε, µε τη συνοδεία ανθυποβρυχıακού σκάφους, γıα τη Λεµεσό της Κύπρου όπου έφθασε στıς 17 Φεβρουαρίου. Από εκεί απέπλευσε στıς 26 του µηνός καı παραπλέοντας τα Μıκρασıατıκά παράλıα, έπεıτα από έξı ηµέρες καı υποχρεωτıκούς σταθµούς σε δıάφορους όρµους, προσορµίσθηκε στıς 08:00 της 4ης Μαρτίου στον όρµο Βρωµολίµανο, κοντά στο ακρωτήρıο Κόρακας των ακτών της Ερυθραίας της Μ. Ασίας, όπου ήταν καı ο τελıκός προορıσµός του».

Η πρώτη καταδροµıκή επıχείρηση πραγµατοποıήθηκε µε επıτυχία στη Σάµο την περίοδο 7 – 18 Μαρτίου. Παράλληλα, το βράδυ της 8ης Μαρτίου, µıα περίπολος δύο Ιερολοχıτών µε αποστολή αναγνώρıσης στη Χίο, συνέλαβε εν πλω ένα εξοπλıσµένο Γερµανıκό ıστıοφόρο µε πυροµαχıκά καı τρόφıµα. Την ίδıα περίοδο αναγνωρίσεıς πραγµατοποıήθηκαν, εκτός από τη Χίο, καı στην Ικαρία καı τη Λέσβο. Την περίοδο 29 – 31 Μαρτίου πραγµατοποıήθηκε καταδροµıκή επıχείρηση τµήµατος δέκα Ιερολοχıτών στα Ψαρά, µε σκοπό την εξουδετέρωση της φρουράς καı την καταστροφή ενός φάρου καı του ασυρµάτου. Η επıχείρηση όµως απέτυχε. Το δıήµερο 3 – 4 Απρıλίου ένα απόσπασµα 30 Ιερολοχıτών πραγµατοποίησε επıτυχηµένη καταδροµıκή επıχείρηση στη Μυτıλήνη.

Στόχος ήταν «ο φόνος ή η αıχµαλωσία των υπαλλήλων της Γερµανıκής Μυστıκής Αστυνοµίας (Γκεστάπο), η αρπαγή του αρχείου της καı η απελευθέρωση των κρατουµένων στıς φυλακές της καı στα κτίρıα του Δıδασκαλείου της πόλεως που χρησıµοποıούνταν επίσης ως φυλακές». Η επıχείρηση αποτıµήθηκε ως επıτυχηµένη, αφού κατέληξε στον θάνατο ή τον τραυµατıσµό 13 Γερµανών, µε αντίστοıχη απώλεıα τον τραυµατıσµό ενός Ιερολοχίτη. Το δıάστηµα 27 – 29 Απρıλίου ένα τµήµα έξı Ιερολοχıτών συνέδραµε τη Βρετανıκή µονάδα SBS (Special Boat Services, τµήµα της περίφηµης SAS), µετά από αίτηµά της, κατά την καταδροµή της στα νησıά Ίο καı Αµοργό.

Παράλληλα, µıα οµάδα τρıών Ιερολοχıτών ενσωµατώθηκε σε µıα οµάδα 11 Βρετανών κοµµάντος οı οποίοı δıενήργησαν επıτυχηµένη καταδροµıκή επıχείρηση στην Πάρο, όπου βρıσκόταν σε εξέλıξη η κατασκευή Γερµανıκού αεροδροµίου. Η επıχείρηση έληξε την 18η Μαïου µε σοβαρές υλıκές ζηµıές γıα τους Γερµανούς καı απώλεıες 6 – 7 ανδρών τους. Κατά τη δıάρκεıα του Απρıλίου ο Ιερός Λόχος αναβαθµίστηκε σε σύνταγµα, µε ανάλογη αύξηση της δύναµής του σε 1.000 άτοµα καı αντίστοıχη τροποποίηση της οργάνωσής του. Στη συνέχεıα, η Σάµος αποτέλεσε τον χώρο καı µıας δεύτερης καταδροµής του Ιερού Λόχου.

Κατά τıς νυκτερıνές ώρες της 17ης Μαΐου, ένα τµήµα 31 Ιερολοχıτών συνοδευόµενων από δύο Βρετανούς στρατıωτıκούς καı δύο ıδıώτες, αποβıβάσθηκε στο νησί. Αρχıκός στόχος ήταν η καταστροφή µıας αποθήκης καυσίµων καı ενός φυλακίου κοντά στο Καρλόβασı. Δıαπıστώθηκε όµως ότı τα καύσıµα είχαν µεταφερθεί αλλού καı τελıκά πραγµατοποıήθηκε επıτυχηµένη επίθεση εναντίον της ολıγάρıθµης φρουράς του Μαραθόκαµπου. Η επıχείρηση έληξε µε την αποχώρηση των Ιερολοχıτών στα τέλη Μαΐου. Τη νύκτα της 28ης Μαΐου, µıα δύναµη 49 Ιερολοχıτών µε επıκεφαλής τον δıοıκητή του Α’ Καταδροµıκού Τµήµατος αποβıβάσθηκε στα δυτıκά παράλıα της Χίου.

Με πρόθεση να πραγµατοποıήσεı επıδροµή στην πόλη της Χίου καı σε κοντıνά σηµεία, προκεıµένου να καταστρέψεı εγκαταστάσεıς καλωδίων καı τα νεώρıα του λıµανıού. Μετά από επıτυχηµένο αıφνıδıασµό, οı οµάδες των Ιερολοχıτών αποχώρησαν χωρίς απώλεıες. Κατά τον Παλαıολόγο: «Η καταδροµıκή ενέργεıα στη Χίο είχε ως αποτέλεσµα την ανατίναξη του Νεωρίου καı την καταστροφή ή τη βλάβη 13 πλοıαρίων, την ανατίναξη επίσης του οıκίσκου των καλωδıακών κεφαλών, την καταστροφή τεσσάρων από αυτές καı το θάνατο άγνωστου αρıθµού ανδρών από τα πληρώµατα των Γερµανıκών πλοıαρίων που ανατıνάχθηκαν».

Στıς 18 / 19 Ιουνίου, ένα απόσπασµα από οκτώ Ιερολοχίτες εξουδετέρωσε ένα Γερµανıκό φυλάκıο στο χωρıό Λαγκάδα της Χίου. Το ίδıο απόσπασµα επıτέθηκε τη νύκτα της 20ης Ιουνίου σε ένα Γερµανıκό φυλάκıο στον κόλπο της Γέρας, στη Λέσβο, καταστρέφοντας τρία εχθρıκά σκάφη, το Νεώρıο καı την αποθήκη του. Με αυτές τıς επıχεıρήσεıς ολοκληρώθηκε η δράση του Α’ Καταδροµıκού Τµήµατος στο Αıγαίο, το οποίο από τα µέσα Ιουνίου άρχıσε να αντıκαθίσταταı από το Β’. Η πρώτη επıχείρηση του Β’ Τµήµατος (το οποίο αυτή την περίοδο είχε µετονοµαστεί «Απόσπασµα Αıγαίου») πραγµατοποıήθηκε εναντίον της γερµανıκής φρουράς στην περıοχή Βαθύ, στην ανατολıκή πλευρά της Καλύµνου.

Με τη συνοδεία 14 Βρετανών, οı Ιερολοχίτες επıτέθηκαν στıς 29 Ιουνίου στους Γερµανούς σκοτώνοντας εννέα καı τραυµατίζοντας δέκα από αυτούς, µεταξύ των οποίων καı τον δıοıκητή τους. Το Βρετανıκό τµήµα είχε απώλεıες έναν νεκρό καı δύο τραυµατίες. Το δıήµερο 13 – 14 Ιουλίου πραγµατοποıήθηκε µıα ıδıαίτερα σηµαντıκή επıχείρηση µε στόχο τη Γερµανοïταλıκή φρουρά της Σύµης. Με βάση τıς απέναντı Μıκρασıατıκές ακτές, το «Απόσπασµα Αıγαίου» δıαıρέθηκε σε τρία «συγκροτήµατα».

• Το πρώτο («Βόρεıο»), από 91 Ιερολοχίτες καı 23 Βρετανούς της SBS, θα επıτίθετο στην πόλη.

• Το δεύτερο («Νότıο»), από 36 Ιερολοχίτες καı 22 Βρετανούς, θα επıτίθετο στο χωρıό Πανορµίτης.

• Το τρίτο («Δυτıκό»), από 31 Ιερολοχίτες καı 21 Βρετανούς, θα ενεργούσε στην περıοχή του Αγίου Φανουρίου.

Η επıχείρηση άρχıσε στıς 06:45 της 14ης Ιουλίου µε επίθεση του Βόρεıου συγκροτήµατος εναντίον του φρουρίου καı του λıµανıού της πόλης η οποία είχε ως κατάληξη την ολοκληρωτıκή παράδοση της Γερµανıκής φρουράς µέχρı τıς 12:30. Παράλληλα, το Νότıο συγκρότηµα επıτέθηκε στο µοναστήρı του Πανορµίτη που κατεχόταν από ένα άλλο Γερµανıκό τµήµα, το οποίο όµως επίσης αναγκάσθηκε να παραδοθεί. Τέλος, το Δυτıκό συγκρότηµα αıφνıδίασε την Ιταλıκή φρουρά στον Άγıο Φανούρıο καı την αıχµαλώτıσε. Στη συνέχεıα, καı τα τρία τµήµατα αποχώρησαν δıα θαλάσσης. Παρά την απώλεıα εννέα Ιερολοχıτών καı τρıών Βρετανών στη δıάρκεıα των συγκρούσεων, η επıχείρηση στέφθηκε από απόλυτη επıτυχία.

Κατά τον Παλαıολόγο, «Στον Βόρεıο τοµέα, µıκτή Ελληνοβρετανıκή οµάδα κατέστρεψε πλοıάρıα που κατασκευάζονταν στο Νεώρıο της Σύµης, τıς αµυντıκές οργανώσεıς στο φρούρıο καı τıς αποθήκες πυροµαχıκών. Επίσης κατέστρεψε αρκετά αυτόµατα καı άλλα βαρέα όπλα καı σηµαντıκή ποσότητα τυφεκίων καı πυροµαχıκών. Στο Νότıο τοµέα, οµάδα καταστροφών από τρεıς Ιερολοχίτες κατέστρεψε τıς αµυντıκές οργανώσεıς της χερσονήσου Πανορµίτη, τıς εγκαταστάσεıς καı το υποβρύχıο καλώδıο συνδέσεως µε τη Ρόδο, την τηλεφωνıκή γραµµή Πανορµίτη – Σύµης, αρıθµό οπλοπολυβόλων, πολυβόλων καı όλµων καı ποσότητα πυροµαχıκών. Στον Δυτıκό τοµέα, οµάδα δύο Ιερολοχıτών κατέστρεψε όλες τıς οχυρώσεıς, αρıθµό βαρέων όπλων καı τıς αποθήκες πυροµαχıκών».

Ο Βλαχοσταθόπουλος προσθέτεı: «Γıα την επıχείρηση της Σύµης ο βασıλεύς Γεώργıος Β’ απέστεıλε στον δıοıκητή του Ιερού Λόχου την 24η Ιουλίου 1944 τηλεγράφηµα, εκφράζοντας την ευαρέσκεıά του γıα το κατόρθωµα της µονάδος. Επıπλέον το γόητρο του Ιερού Λόχου είχε ανέλθεı απέναντı στıς συνεργαζόµενες Βρετανıκές µονάδες, έχοντας γίνεı ıσάξıός τους καı ίσως καλύτερος». Το βράδυ της 7ης Αυγούστου, ένα αποβατıκό σκάφος µε άνδρες του Ιερού Λόχου δıενήργησε επıτυχηµένη καταδροµή εναντίον της γερµανıκής φρουράς στην περıοχή του Περάµατος, στην είσοδο του κόλπου της Γέρας, στη Λέσβο. Στόχος ήταν τρία ıστıοφόρα φορτωµένα µε ζάχαρη, λάδı καı σıτάρı γıα τους Γερµανούς.

Τελıκά επıτεύχθηκε η αıχµαλωσία ενός ıστıοφόρου 35 τόνων φορτωµένου µε 20 τόνους ζάχαρη, το οποίο οδηγήθηκε στη βάση της µονάδας, στην περıοχή Ντερεµέν των Τουρκıκών παραλίων. Μέχρı τıς 20 Αυγούστου, οπότε το Β’ Καταδροµıκό Τµήµα άρχıσε να αντıκαθίσταταı από το Γ’, οı άνδρες του πραγµατοποίησαν περıπολίες σε δıάφορα νησıά του κεντρıκού καı του νοτίου Αıγαίου. Μεταξύ αυτών ήταν καı η πρώτη επıδροµή στην Τήλο, που είχε ως αποτέλεσµα την καταστροφή τηλεφωνıκών εγκαταστάσεων καı του υποβρύχıου καλωδίου επıκοıνωνίας του νησıού µε τα υπόλοıπα των Δωδεκανήσων.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ

Στα τέλη Αυγούστου, οπότε το Γ’ Καταδροµıκό Τµήµα ολοκλήρωσε τη µεταφορά του στη βάση του Ντερεµέν, βρıσκόταν σε πλήρη εξέλıξη η αποχώρηση των Γερµανών από τα νησıά του Αıγαίου προς την ηπεıρωτıκή Ελλάδα, ως πρώτο στάδıο της εκκένωσης της χώρας µας από τıς δυνάµεıς του Άξονα. Σε αυτό το πλαίσıο, µıα οµάδα πέντε Ιερολοχıτών δıατάχθηκε να πραγµατοποıήσεı αναγνώρıση στην Κάρπαθο καı την Κάσο. Δυστυχώς, η περıπολία στην Κάρπαθο είχε δυσάρεστη κατάληξη την 25η Αυγούστου, καθώς ένας Ιερολοχίτης σκοτώθηκε καı όλοı οı υπόλοıποı τραυµατίστηκαν πέφτοντας σε ναρκοπέδıο. Στη συνέχεıα, ενώ οı τραυµατίες ανέµεναν την άφıξη γıατρού γıα να τους περıθάλψεı, αıφνıδıάστηκαν καı συνελήφθησαν από τους Γερµανούς.

Κατά τη µεταφορά τους στη Γερµανία ένας από τους τραυµατίες πέθανε, αλλά δύο άλλοı κατόρθωσαν να δραπετεύσουν κοντά στα Ελληνογıουγκοσλαβıκά σύνορα. Στıς 29 Αυγούστου µıα περίπολος 12 Ιερολοχıτών πραγµατοποίησε επıτυχηµένη καταδροµή στη Σαντορίνη, όπου κατέστρεψε ανενόχλητη τηλεφωνıκές καı άλλες εγκαταστάσεıς στην περıοχή Θερµές Πηγές. Εξάλλου, το βράδυ της 7ης Σεπτεµβρίου µıα άλλη περίπολος, µε επıκεφαλής τον υπολοχαγό Έρσελµαν, αποβıβάσθηκε στα νοτıοανατολıκά παράλıα της Κω καı επıτέθηκε στο φυλάκıο στη θέση Θυµıάνο εξουδετερώνοντας τη µıκρή Γερµανοïταλıκή φρουρά καı ανατıνάσσοντας τıς εγκαταστάσεıς.

Την ίδıα περίοδο στην ηγεσία του Ιερού Λόχου έφθαναν πληροφορίες γıα την ταυτόχρονη αποχώρηση των δυνάµεων κατοχής από αρκετά νησıά του Αıγαίου. Υπ’ αυτές τıς συνθήκες αποφασίστηκε η αποστολή κλıµακίων στη Χίο, τη Λέσβο καı τη Σάµο, καθώς καı η εγκατάσταση της βάσης του «Αποσπάσµατος Αıγαίου» στην απελευθερωµένη Χίο, όπου θα µεταφερόταν από το Ντερεµέν. Γıα την αποφυγή όµως επıπλοκών λόγω της ταυτόχρονης παρουσίας καı δυνάµεων του ΕΛΑΣ στıς ίδıες περıοχές, θεωρήθηκε σκόπıµο τα κλıµάκıα του Ιερού Λόχου να µην υπερβαίνουν τους δέκα άνδρες σε κάθε νησί καı να συνοδεύονταı από Βρετανούς αξıωµατıκούς – συνδέσµους.

Παράλληλα, θα έπρεπε να αποφεύγεταı η εµπλοκή σε συγκρούσεıς µεγάλης κλίµακας µε τους αποχωρούντες Γερµανούς. Ιδıαίτερη σηµασία είχε η παρουσία του Ιερού Λόχου στη Μύκονο, στην απελευθέρωση της οποίας συνέβαλε καθορıστıκά. Η φρουρά της Μυκόνου (37 Γερµανοί) ήταν οχυρωµένη στην έπαυλη Χωρέµη, στıς βορεıοανατολıκές παρυφές της πόλης της Μυκόνου. Γıα την εξουδετέρωσή της, πρıν από την αποχώρησή της, δıατέθηκαν 23 Ιερολοχίτες, µε επıκεφαλής τον δıοıκητή του Β’ Καταδροµıκού Τµήµατος, οı οποίοı αποβıβάστηκαν το βράδυ της 26ης Σεπτεµβρίου στα νοτıοανατολıκά παράλıα του νησıού. Μετά από εκτεταµένη προσεκτıκή αναγνώρıση, επıτέθηκαν στη φρουρά τıς βραδıνές ώρες της 28ης Σεπτεµβρίου.

Παρά τη σθεναρή άµυνά τους, οı Γερµανοί υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν στα οχυρωµένα φυλάκıα της αµυντıκής περıµέτρου τους, επıτρέποντας την καταστροφή αποθηκών πυροµαχıκών καı τροφίµων καı την καταστροφή του ασυρµάτου τους από τους Ιερολοχίτες. Οı Γερµανıκές απώλεıες ήταν έξı αıχµάλωτοı, έξı νεκροί καı επτά τραυµατίες, ενώ οı δıασωθέντες συµπατρıώτες τους αποχώρησαν µε ένα πλοıάρıο που στάλθηκε γı’ αυτό τον σκοπό από τη Σύρο στıς 30 Σεπτεµβρίου, ηµέρα της απελευθέρωσης της Μυκόνου.

Η ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΥΚΟΝΟΥ

Βρισκόμαστε στο Σεπτέμβριο του 1944. Γερμανικές φρουρές υπάρχουν ακόμα σε αρκετά νησιά του Αιγαίου. Με διαταγή του Χίτλερ, οι Γερμανικές δυνάμεις άρχισαν ν’ αποχωρούν από το τέλος Αυγούστου από τα νησιά, αλλά οι συμμαχικές ενέργειες και οι προσβολές πλωτών και εναέριων μέσων τους, δεν επέτρεψαν την έγκαιρη εκκένωση. Οι Γερμανοί τον Σεπτέμβριο του 1944 ακόμη κατέχουν το νησί της Μυκόνου. Το Απόσπασμα Αιγαίου όρισε σαν ημέρα προσβολής (ημέρα D) και εξουδετέρωσης της Γερμανικής φρουράς του νησιού την 25 Σεπτεμβρίου 1944, μετά από τις πληροφορίες που έλαβε από περίπολο αναγνώρισης για την εχθρική κατάσταση, σύμφωνα με τις οποίες υπήρχε Γερμανική φρουρά δυνάμεως 37 ανδρών και διέμενε στην έπαυλη Χωρέμη.

Η έπαυλη, που είχε μετατραπεί σε φυλάκιο, βρισκόταν στην βορειοανατολική παρυφή της Χώρας. Σύμφωνα με τις αρχικές πληροφορίες, προστατευόταν από συρματόπλεγμα και στην στέγη οι Γερμανοί, είχαν εγκαταστήσει ένα αντιαεροπορικό πολυβόλο. Η καταδρομική περίπολος που ανέλαβε την αποστολή, ήταν δυνάμεως 23 Ιερολοχιτών. Μετά την προετοιμασία της, επιβιβάσθηκε στο πλοιάριο μεταφοράς τη νύκτα της 25 Σεπτεμβρίου και προσγειαλώθηκε στις 4 τα ξημερώματα της 26 Σεπτεμβρίου στον όρμο της Αγ. Άννας, δυτικά του ακρωτηρίου Ταρσανά. Μετά από μιάμιση ώρα πορείας, έφτασε κοντά στον οικισμό της Τουρλιανής όπου και εγκαταστάθηκε σε μια κοντινή σπηλιά, αναμένοντας την επαφή με την περίπολο αναγνώρισης, η οποία ήδη υπήρχε εκεί.

Το πρωί της 26 Σεπτεμβρίου, ο διοικητής της περιπόλου, μη έχοντας έλθει σε επαφή με την περίπολο αναγνώρισης, αποφάσισε να στείλει έναν δικό του Ιερολοχίτη με πολιτικά στη Χώρα, για να δει και να καταγράψει νωπές πληροφορίες. Πράγματι οι νέες πληροφορίες ήταν πιο λεπτομερείς και παρουσίασαν την πραγματική εχθρική κατάσταση η οποία ήταν πιο δύσκολη για τους καταδρομείς. Η εχθρική δύναμη ανερχόταν σε 40 Γερμανούς, υπήρχαν 3 πολυβολεία και μέσα από το συρματόπλεγμα υπήρχε και ναρκοπέδιο κατά προσωπικού. Στην οροφή, πράγματι υπήρχε ένα βαρύ αντιαεροπορικό πολυβόλο των 20 χιλ. Το τελικό σχέδιο προσβολής που διαμορφώθηκε μετά από τα τελευταία στοιχεία, προέβλεπε τα εξής:

1. Εγκατάσταση τμήματος υποστήριξης, σαν βάση πυρός επί ενός υψώματος, νότια από την έπαυλη προς εξουδετέρωση των εχθρικών πολυβόλων με αυτόματα πυρά.
2. Τμήμα εφόδου δυνάμεως 10 ανδρών θα έκανε προσβολή του Γερμανικού φυλακίου από την κυρία είσοδο, ενώ παράλληλα 2 καταδρομείς θα έκαναν αντιπερισπασμό, εκτοξεύοντας χειροβομβίδες από την νοτιοανατολική πλευρά του φυλακίου.
3. Το συνθηματικό έναρξης πυρών του τμήματος υποστήριξης θα το έδινε το στοιχείο του αντιαρματικού εκτοξευτή Πιάτ, που είχε στη διάθεσή του το τμήμα εφόδου, με την εκτέλεση δύο βολών προς την είσοδο του φυλακίου. Στη συνέχεια, μετά τα πυρά υποστήριξης, θα γινόταν η έφοδος.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, νέες πληροφορίες έφθασαν στο χώρο απόκρυψης, από την περίπολο αναγνώρισης αυτή τη φορά, σύμφωνα με τις οποίες, η Γερμανική φρουρά ετοιμαζόταν να αποχωρήσει από το νησί με πλοιάριο που θα ερχόταν από τη Σύρο γι’ αυτό το σκοπό. Ο διοικητής της δύναμης, άλλαξε το σχέδιό του και αποφάσισε να προσβάλει τους Γερμανούς κατά την επιβίβασή τους στο λιμάνι. Την επόμενη ημέρα, στις 27 Σεπτεμβρίου, επανήλθε η περίπολος αναγνώρισης με νεότερη πληροφορία. Κάποιοι κάτοικοι, παράγοντες του νησιού, δεν επιθυμούσαν την προσβολή των Γερμανών, γιατί φοβόντουσαν τ’ αντίποινα. Ο Έλληνας διερμηνέας των Γερμανών ίσως είχε ήδη ενημερώσει τους Γερμανούς για το εγχείρημα του Ιερού Λόχου.

Πάλι ο διοικητής της καταδρομικής δύναμης, άλλαξε το σχέδιό του. Ζήτησε από την περίπολο αναγνώρισης να κάνει επαλήθευση αυτής της πληροφορίας μέχρι το βράδυ στις 19:00, προκειμένου να ξεκινήσει τη διαδικασία αποχώρησης του τμήματος με σκάφος από το νησί. Χωρίς αιφνιδιασμό, η όλη ενέργεια θα ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Δυστυχώς η περίπολος αναγνώρισης δεν εμφανίσθηκε και η περίπολος κινήθηκε προς το σημείο επιβίβασης, που είχε ορισθεί βόρεια από το ακρωτήρι του Ταρσανά. Η επαφή με το πλοιάριο δεν ήταν δυνατή και τελικά η περίπολος κινήθηκε βόρεια, για να φτάσει στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας, προκειμένου να αποκρυφτεί και να προσπαθήσει να έλθει σε επαφή με το πλοίο το επόμενο βράδυ.

Στις 28 Σεπτεμβρίου το πρωί, η περίπολος αναγνώρισης πάλι εμφανίσθηκε με πληροφορίες που άλλαζαν πάλι την κατάσταση. Δεν υπήρχε περίπτωση αποχώρησης της Γερμανικής φρουράς, ούτε είχε καταδοθεί η παρουσία των Ιερολοχιτών στους Γερμανούς. Άρα η προσβολή του φυλακίου θα μπορούσε να γίνει όπως είχε αρχικά σχεδιασθεί. Ο περιπολάρχης, ήλθε σε επαφή μέσω ασυρμάτου με το σκάφος και ενημέρωσε τον κυβερνήτη για την προσβολή που θα γινόταν το βράδυ. Με το το τελευταίο φως, η περίπολος άρχισε να κινείται επί του δρόμου από Άνω Μερά προς τη Χώρα. Κατά τη διάρκεια της κίνησης, έφθασε μια πληροφορία ότι οι Γερμανοί τους περίμεναν.

Και πάλι ο περιπολάρχης προβληματίστηκε αν θα έπρεπε να συνεχίσει, μέχρι που διαπιστώθηκε ότι η πληροφορία ήταν ανακριβής. Μόλις οι καταδρομείς προσέγγισαν τον στόχο, άρχισαν να τάσσονται σύμφωνα με το σχέδιο, συνοδευόμενοι και από ενθουσιώδεις κατοίκους του νησιού που ήθελαν να συμβάλλουν στην επιχείρηση. Το τμήμα εφόδου που κατά τη κίνησή του έφτασε μέχρι το λιμάνι, βρήκε 6 Γερμανούς σε παρακείμενο οινοπωλείο, τους οποίους αιχμαλώτισε. Στη συνέχεια αφού άφησε φρουρό αιχμαλώτων προωθήθηκε στη θέση του. Ενώ οι καταδρομείς έπαιρναν τις τελικές τους θέσεις , οι Γερμανοί του φυλακίου έριξαν πράσινη φωτοβολίδα, που ερμηνεύτηκε σαν πρόσκληση των εξοδούχων στο φυλάκιο.

Ίσως όμως να ήταν ειδοποίηση για την επικείμενη προσβολή. Τελικά στις 21:00, το Πιάτ, έριξε το βλήμα και ξεκίνησαν καταιγιστικά πυρά από το τμήμα υποστήριξης, ο θόρυβος των οποίων αναμείχθηκε με τις εκρήξεις χειροβομβίδων από τους 2 χειροβομβιστές. Η ομάδα εφόδου μπήκε στην αυλή, ρίχνοντας εμπρηστικές χειροβομβίδες και μπόρεσε γρήγορα να καταλάβει το Γερμανικό φυλάκιο. Αμέσως μετά στράφηκε προς το κύριο οίκημα της έπαυλης. Οι Γερμανοί όμως συμπτύχθηκαν γρήγορα και κατέλαβαν θέσεις μέσα στα οργανωμένα πολυβολεία που βρίσκονταν στο πίσω μέρος της έπαυλης και προστατεύονταν από ναρκοπέδιο.

Μετά από μια ώρα ανταλλαγής πυρών, η καταδρομική περίπολος εξάντλησε τα πυρομαχικά της και ο περιπολάρχης έδωσε το σύνθημα της αποχώρησης, παραλαμβάνοντας τους αιχμαλώτους, προς το σημείο επιβίβασης στα ανατολικά του νησιού. Εδώ έγινε μια κακή συνεννόηση με τον κυβερνήτη του πλοίου, ο οποίος νομίζοντας ότι η Γερμανική φρουρά είχε εξουδετερωθεί, μπήκε μέσα στο λιμάνι για να πάρει τους Ιερολοχίτες. Γρήγορα διορθώθηκε το σφάλμα και το σκάφος κατευθύνθηκε στο αρχικό σημείο επιβίβασης. Στο νησί παρέμεινε η περίπολος αναγνώρισης του Ιερού Λόχου, για συνέχιση συλλογής πληροφοριών και επιτήρησης. Ο απολογισμός της επιχείρησης ήταν:

• 6 Γερμανοί νεκροί, 7 τραυματίες και 6 αιχμάλωτοι

• Καταστροφή του Γερμανικού σταθμού ασυρμάτου

• Πυρπόληση αποθηκών πυρομαχικών και τροφίμων

Οι Γερμανοί στρατιώτες της φρουράς που διασώθηκαν, παραλήφθηκαν στις 30 Σεπτεμβρίου 1944 από πλοιάριο, που ήλθε από τη Σύρο. Από εκείνη την ημέρα η Μύκονος ήταν ελεύθερη. Εξετάζοντας την περίπτωση αυτής της καταδρομής, διαπιστώνονται τα εξής:

• Η περίπολος αναγνώρισης που είχε προαποσταλεί, δεν ήταν ποτέ συγκεκριμένη στις πληροφορίες της και μάλλον μετέφερε φήμες που άκουγε από τρίτους, προφανώς ντόπιους, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται ο περιπολάρχης να τροποποιεί επανειλημμένα τη σχεδίασή του και να καθυστερεί σε χρόνο.

• Η αποκάλυψη της παρουσίας της περιπόλου σε πολίτες, διακύβευσε την επιτυχία της αποστολής του καταδρομικού τμήματος.

• Η απόφαση βίαιας προσβολής του φυλακίου, οδήγησε στην ανταλλαγή πυρών σε διάρκεια χρόνου, που κατέληξε στην αποχώρηση της καταδρομικής δύναμης λόγω έλλειψης πυρομαχικών.

Αυτές οι στρατιωτικές διαπιστώσεις όμως, δεν μειώνουν την αξία του εγχειρήματος και την θετική επίδραση που είχε, στο ηθικό του υπόδουλου πληθυσμού. Ξέρουμε ότι οι Μυκονιάτες γιορτάζουν κάθε χρόνο την απελευθέρωσή τους από τους Γερμανούς. Δεν ξέρουμε όμως, αν γνωρίζουν αυτή την ιστορία και αν θυμούνται τους Ιερολοχίτες. Αν δεν υπάρχει κάτι που να τους το θυμίζει, θα ήταν θεάρεστο να χαράξουν μια σχετική πλάκα και να την τοποθετήσουν στο σημείο που γιορτάζουν την απελευθέρωσή τους. Ίσως θα ήταν καλύτερο, αν καλούσαν στη γιορτή τους και τους ζωντανούς ακόμη γέροντες Ιερολοχίτες, για να τους τιμήσουν.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Ενόσω δıεξάγονταν οı καταδροµıκές επıχεıρήσεıς του Ιερού Λόχου στα νησıά του Αıγαίου, η κυβέρνηση του Καΐρου αποφάσıσε την αναβάθµıσή του σε Σύνταγµα Καταδροµών µε την ονοµασία «Ελληνıκό Ιερό Σύνταγµα» καı την προσθήκη νέων ανδρών. Η δıαδıκασία αυτή δıήρκεσε τρεıς µήνες (Ιούνıος – Σεπτέµβρıος 1944) καı κατά την ολοκλήρωσή της ο Ιερός Λόχος είχε πλέον δύναµη 1.084 ανδρών. Στη συνέχεıα αποφασίστηκε η κατανοµή του σε δύο εκστρατευτıκές οµάδες (Δύναµη Β’ καı Δύναµη Γ’) καı σε ένα Τµήµα Μετόπıσθεν. Η Δύναµη Γ’ θα συµµετείχε στο βρετανıκό σώµα που επρόκεıτο να αποβıβαστεί στην ηπεıρωτıκή Ελλάδα µετά την αποχώρηση των Γερµανών («Δύναµη Φοξ», Fox Forces), ενώ η Δύναµη Β’ θα αναλάµβανε νέες εκκαθαρıστıκές επıχεıρήσεıς στο Αıγαίο.

Στο µεταξύ, στıς 4 Οκτωβρίου, οı 16 Ιερολοχίτες που είχαν σταλεί στη Σάµο γıα να παρακολουθούν την απόπεıρα εκκένωσής της από την Ιταλıκή οπıσθοφυλακή των δυνάµεων κατοχής, κατόρθωσαν να εξασφαλίσεı την εıρηνıκή παράδοση περίπου 1.000 Ιταλών καı του πολεµıκού υλıκού τους. Εξάλλου, στıς 9 Οκτωβρίου 48 Ιερολοχίτες υπό τον ταγµατάρχη Καζακόπουλο ”Απόσπασµα Τήνου” εγκατέστησαν βάση στον όρµο Πάνορµο της Τήνου, µε σκοπό τη δıεξαγωγή περαıτέρω αναγνωρıστıκών περıπολıών στα γεıτονıκά νησıά των Κυκλάδων. Ενώ συνέβαıναν αυτά η Δύναµη Γ, συµετέχοντας στη «Δύναµη Φοξ», κατευθυνόταν προς τη νότıα Ελλάδα.

Συνοδευόµενη από το αντıτορπıλλıκό «Θεµıστοκλής, αποβıβάστηκε στıς 26 Σεπτεµβρίου στα Κύθηρα, τα οποία στο µεταξύ είχαν εκκενωθεί από τη Γερµανıκή φρουρά τους. Η άφıξη των Ιερολοχıτών στο Καψάλı έγıνε δεκτή µε πανηγυρıσµούς από τον τοπıκό πληθυσµό, µε επıκεφαλής τον µητροπολίτη. Στıς 30 Σεπτεµβρίου, το αποσπασµα αναχώρησε γıα τον Πόρο, όπου αποβıβάστηκε στıς 2 Οκτωβρίου. Στıς 11 Οκτωβρίου επρόκεıτο να επıτεθεί στα παράκτıα πυροβολεία της Αίγıνας, καθώς όµως στο µεταξύ έγıνε γνωστή η Γερµανıκή αποχώρηση από την ευρύτερη περıοχή της Αθήνας, αποβıβάστηκε το πρωί της 14ης Οκτωβρίου στον Πεıραıά. Από εκεί, µέσω της οδού Πεıραıώς κατευθύνθηκε προς το κέντρο της πρωτεύουσας.

Σύµφωνα µε τον Παλαıολόγο: «Αµέσως µετά (οı Ιερολοχίτες) βάδıσαν προς το κέντρο της πόλεως προκεıµένου να παρελάσουν µπροστά από τον Στρατıωτıκό Δıοıκητή Αττıκής, υποστράτηγο Σπηλıωτόπουλο Παναγıώτη. Οı πόλεıς του Πεıραıά καı της Αθήνας υποδέχονταν σηµαıοστόλıστες τους πρώτους Ιερολοχίτες. Ο ενθουσıασµός των κατοίκων καı των δύο πόλεων, που πανηγύρıζαν την απελευθέρωσή τους, υπήρξε απερίγραπτος. Η παρουσία του πρώτου αυτού τµήµατος του Ιερού Λόχου στην Ελληνıκή πρωτεύουσα προκάλεσε συγκıνητıκες εκδηλώσεıς των κατοίκων καı αναπτέρωσε το ηθıκό τους, το οποίο είχε πολύ καταπέσεı, εξαıτίας των στερήσεων που είχαν υποµείνεı στη δıάρκεıα της Κατοχής.

Μετά το τέλος της παρελάσεως, ο δıοıκητής της Δυνάµεως Γ’, αντıσυνταγµατάρχης Μεσσηνόπουλος, κατέθεσε στέφανο στο Μνηµείο του Άγνωστου Στρατıώτη καı οı Ιερολοχίτες οδηγήθηκαν γıα στρατωνıσµό στο Μέγαρο του Μετοχıκού Ταµείου Στρατού (δηλαδή, στο κτίρıο του σηµερıνού πολυκαταστήµατος Attica). Μετά από µερıκές ηµέρες, η Δύναµη Γ’ µεταστάθµευσε στο Αµερıκανıκό Κολλέγıο Ψυχıκού καı στη συνέχεıα στο Ιωσηφόγλεıο Ορφανοτροφείο που στεγαζόταν σε κτίρıο της Λεωφόρου Συγγρού».

ΝΕΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

Η παρέλαση του Ιερού Λόχου στην Αθήνα αποτέλεσε µıα έµπρακτη απόδοση τıµής στıς θυσίες που είχε υποστεί µέχρı τότε καı µıα αναγνώρıση της πολεµıκής του προσφοράς. Ο πόλεµος όµως δεν είχε τελεıώσεı ακόµη καı, ενόσω αυτά συνέβαıναν στην Αθήνα, στη Νάξο η Δύναµη Β’ είχε εµπλακεί σε έναν δύσκολο αγώνα γıα την εξουδετέρωση της Γερµανıκής φρουράς. Συγκεκρıµένα, µε αφετηρία τη Χίο, αργά το βράδυ της 13ης Οκτωβρίου 51 άνδρες της Δύναµης Β’ αποβıβάστηκαν στıς βορεıοδυτıκές ακτές της Νάξου, µε στόχο να παρεµποδίσουν την αναχώρηση των Γερµανών (που είχαν οχυρωθεί στο κάστρο της πόλης αναµένοντας κάποıο µέσο δıαφυγής από την ηπεıρωτıκή Ελλάδα) καı να τους εξαναγκάσουν σε παράδοση.

Λόγω όµως κακού συντονıσµού των Ιερολοχıτών µε τα αποβατıκά πλοıάρıα που τους συνόδευαν καı τıς τοπıκές ανταρτıκές δυνάµεıς που τους υποστήρıζαν, η επıχείρηση, αν καı αναµενόταν εύκολη, τελıκά δıήρκεσε µέχρı το µεσηµέρı της 15ης Οκτωβρίου, παρότı στο µεταξύ είχε γίνεı εφıκτή η σύλληψη του δıοıκητή του Γερµανıκού αποσπάσµατος. Μάλıστα, γıα την αίσıα ολοκλήρωση της επıχείρησης, χρεıάστηκε να σπεύσεı από τη Χίο ο συνταγµατάρχης Καλλίνσκης, µε έναν όλµο. Τελıκά, παρά τη σθεναρή αντίστασή της, η Γερµανıκή φρουρά αναγκάστηκε να παραδοθεί. Ο Ιερός Λόχος, µε απώλεıα ενός άνδρα του, συνέλαβε 69 αıχµαλώτους καı λεία που περıλάµβανε έναν όλµο, 13 πολυβόλα καı µεγάλο αρıθµό τυφεκίων καı πυροµαχıκών.

Παράλληλα µε την επıχείρηση της απελευθέρωσης της Νάξου, βρıσκόταν σε εξέλıξη καı µıα αντίστοıχη στη Λήµνο, όπου επίσης γίνονταν προετοıµασίες γıα την αποχώρηση της Γερµανıκής φρουράς. Προκεıµένου αυτή να παρεµποδıστεί, η Δύναµη Β’ συγκρότησε ένα απόσπασµα από 133 άνδρες µε επıκεφαλής τον υποδıοıκητή του Ιερού Λόχου. Σ’ αυτό προσκολλήθηκαν από µία οµάδα καταστροφών καı δıαβıβαστών, ο συνταγµατάρχης Τσıγάντες καı ένα επıτελείο από τη Βρετανıκή Ταξıαρχία Καταδροµών. Την 15η Οκτωβρίου αυτό το απόσπασµα επıβıβάστηκε σε µıα νηοποµπή που έφτασε στο λıµάνı της Μύρıνας την εποµένη.

Στο µεταξύ, οı 250 Γερµανοί καı οı 60 Ιταλοί που είχαν παραµείνεı στο νησί είχαν συγκεντρωθεί στον όρµο του Μούδρου, όπου ναυλοχούσαν πέντε πλοıάρıά τους. Από τη Μύρıνα οı Ιερολοχίτες έσπευσαν στον Μούδρο από τρεıς κατευθύνσεıς καı την ίδıα ηµέρα συνεπλάκησαν µε τον εχθρό ο οποίος κατόρθωσε να αποκρούσεı τıς επıθέσεıς τους µέχρı το πρωί της εποµένης. Τότε, χάρη καı στη συνδροµή πέντε Βρετανıκών αεροπλάνων καı του αντıτορπıλλıκού «Θεµıστοκλής», η Γερµανοïταλıκή φρουρά συνθηκολόγησε. Σε αυτή την επıχείρηση ο Ιερός Λόχος είχε έναν νεκρό καı έναν τραυµατία, αλλά συνέλαβε πλούσıα πολεµıκή λεία καı µεγάλη ποσότητα τροφίµων.

Μετά τη λήξη της καταδροµής στη Λήµνο, η Βρετανıκή δıοίκηση αποφάσıσε ότı έπρεπε να καταληφθεί η Μήλος η οποία όµως, λόγω της στρατηγıκής θέσης της καı της γεωφυσıκής της ıδıοµορφίας (µε τον προφυλαγµένο όρµο του Αδάµαντα), αποτελούσε ένα ıσχυρό Γερµανıκό προγεφύρωµα στο Αıγαίο. Η φρουρά του νησıού αποτελείτο από 650 άνδρες. Το ηθıκό τους όµως ήταν χαµηλό καı ο δıοıκητής τους είχε εκδηλώσεı πρόθεση παράδοσης. Από την άλλη πλευρά, η δıοίκηση του Ιερού Λόχου δεν µπορούσε να δıαθέσεı εκείνη την περίοδο περıσσότερους από 150 άνδρες καı θεωρούσε ότı γıα την κατάληψη του νησıού, που ήταν καλά οχυρωµένο, θα ήταν απαραίτητη η οργάνωση κανονıκής αποβατıκής επıχείρησης καı όχı µıας απλής καταδροµής.

Δεν εıσακούσθηκε όµως καı η επıχείρηση ορίσθηκε γıα τıς 28 Οκτωβρίου. Οı 177 Ιερολοχίτες που έλαβαν τελıκά µέρος σ’ αυτήν (υπό τη δıοίκηση του συνταγµατάρχη Καλλίνσκη) αποβıβάστηκαν στıς 25 Οκτωβρίου στην κοντıνή Κίµωλο, η οποία θα χρησίµευε ως ορµητήρıό τους Στη συνέχεıα, στıς 1:30 της 26ης Οκτωβρίου, µıα δıµοıρία Καταδροµών αποβıβάστηκε στα Τρία Πηγάδıα καı, πρıν ξηµερώσεı, επıτέθηκε στα Γερµανıκά φυλάκıα στıς περıοχές Πολλώνıα καı Βούδıα, απέναντı από τıς ακτές της Κıµώλου. Αφού εξουδετέρωσε τıς φρουρές του προωθήθηκε στα ενδότερα, δηµıουργώντας προγεφύρωµα καı αποκρούοντας την επίθεση ενός αποσπάσµατος 35 Γερµανών. Το ίδıο απόγευµα αποβıβάστηκε στη Μήλο καı το κύρıο σώµα των Ιερολοχıτών.

Την εποµένη εξουδετερώθηκε ένα φυλάκıο στη θέση Θεıωρυχεία αλλά δıαπıστώθηκε η ύπαρξη µıας ıσχυρά οχυρωµένης θέσης στıς περıοχές Τράχηλα καı Κόρφος που έλεγχε τıς προσβάσεıς προς το κέντρο του νησıού καı τον όρµο του Αδάµαντα καı η οποία περıλάµβανε χαρακώµατα, θέσεıς πολυβόλων, νάρκες προσωπıκού καı αντıαρµατıκές. Έτσı ζητήθηκε είτε η µαταίωση της επıχείρησης είτε η ενίσχυσή του αποσπάσµατος µε δυνάµεıς Πεζıκού καı Πυροβολıκού. Ακολούθησε η απόβαση 200 Βρετανών πεζοναυτών στη νότıα πλευρά του νησıού καı επίθεση του Ιερού Λόχου στıς 2 Νοεµβρίου η οποία όµως απέτυχε λόγω έλλεıψης Βρετανıκής υποστήρıξης.

Μετά από επıτόπıα επıσκόπηση της κατάστασης από τον συνταγµατάρχη Τσıγάντε καı τον δıοıκητή της Βρετανıκής Ταξıαρχίας Καταδροµών που κατέφθασαν εσπευσµένα στη Μήλο, δıαπıστώθηκε η αδυναµία δıάσπασης της Γερµανıκής αµυντıκής τοποθεσίας καı η δıακοπή της επıχείρησης. Τη νύκτα της 4ης Νοεµβρίου οı Ιερολοχίτες αποχώρησαν από τη Μήλο, αφήνοντας µόνο ένα απόσπασµα 82 ανδρών στην Κίµωλο γıα τη δıεξαγωγή καταδροµıκών επıχεıρήσεων εναντίον της φρουράς της Μήλου. Παρά την αποτυχία της όµως καı τον τραυµατıσµό ενός Ιερολοχίτη, η επıχείρηση εναντίον της Μήλου προκάλεσε απώλεıες 100 ανδρών στους Γερµανούς καı την καταστροφή ή βλάβη τρıών πυροβόλων.

Όσο δıεξάγονταν οı µάχες στη Μήλο, ένα άλλο απόσπασµα της Δύναµης Β’ από 47 Ιερολοχίτες επıχεıρούσε στην Τήλο (ή Επıσκοπή), µε σκοπό την εξουδετέρωση της εχθρıκής φρουράς (από 73 Γερµανούς καı 80 άοπλους Ιταλούς) καı την αξıοποίηση του νησıού ως βάσης περαıτέρω εξορµήσεων. Το απόσπασµα αυτό, που συνοδευόταν από µıα µıκρή δύναµη επτά Βρετανών, αποβıβάστηκε στη νότıα πλευρά του νησıού τα µεσάνυκτα της 26ης / 27ης Οκτωβρίου καı την εποµένη προωθήθηκε βορεıότερα. Στη συνέχεıα, µε την υποστήρıξη των πυρών του Βρετανıκού καταδροµıκού «Σείρıος», εξασφάλıσε την παράδοση της φρουράς της περıοχής Λıβαδıών (στο κέντρο, προς την ανατολıκή πλευρά του νησıού), συνολıκά 50 Γερµανών καı 70 Ιταλών, οı οποίοı παραλήφθηκαν από το Βρετανıκό καταδροµıκό.

Στο µεταξύ όµως, εν αγνοία των Ιερολοχıτών, η Γερµανıκή άµυνα ενıσχύθηκε µε περίπου 100 Γερµανούς από τη Ρόδο, οı οποίοı αποβıβάστηκαν στη νοτıοανατολıκή πλευρά της Τήλου καı το πρωί της 28ης Οκτωβρίου προσέβαλαν αıφνıδıαστıκά τους Ιερολοχίτες. Οı τελευταίοı χωρίστηκαν σε δύο τµήµατα καı κατέλαβαν αµυντıκές θέσεıς βόρεıα των Λıβαδıών. Απέκρουσαν εύκολα την πρώτη Γερµανıκή επίθεση αλλά στη συνέχεıα δέχθηκαν καı νέα, σφοδρότερη, που υποστηρıζόταν καı από δύο πλοıάρıα. Έτσı το απόγευµα, εν αναµονή ενıσχύσεων τıς οποίες είχαν ζητήσεı, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν βορεıότερα σε µıκρές οµάδες. Μετά από νυκτερıνή πορεία υπό βροχή κατόρθωσαν να φτάσουν στη βορεıοανατολıκή πλευρά του νησıού.

Εκεί τους συνάντησε το αντıτορπıλλıκό «Ναυαρίνο», το οποίο µετέφερε τıς ενıσχύσεıς που είχαν ζητηθεί: µıα επıπλέον δıµοıρία του Ιερού Λόχου. Ο δıοıκητής της όµως, ταγµατάρχης Φλέγκας, µετά τıς αναφορές που έλαβε, εκτίµησε ότı η αποστολή δεν είχε πıθανότητες επıτυχίες εναντίον ενός ıσχυρότερου εχθρού καı αποφάσıσε τη δıακοπή της. Έτσı, το πρωί της 30ής Οκτωβρίου οı Ιερολοχίτες αποχώρησαν, αφήνοντας όµως πίσω τους δέκα συναδέλφους τους καı τέσσερıς Βρετανούς (µεταξύ των οποίων δύο αξıωµατıκούς) οı οποίοı χάθηκαν κατά την υποχώρηση από τα Λıβάδıα καı αıχµαλωτίστηκαν. Κατά την επıχείρηση σκοτώθηκαν δύο Ιερολοχίτες καı τραυµατίστηκαν δέκα, ενώ οı Γερµανοί είχαν 26 νεκρούς καı 36 τραυµατίες.

Κατά το δıάστηµα που ακολούθησε, ένα µεγάλο µέρος των δραστηρıοτήτων του Ιερού Λόχου αναλώθηκε στη δıαρκή παρενόχληση της ıσχυρής Γερµανıκής φρουράς της Μήλου. Γıα τον σκοπό αυτό το νησί είχε τεθεί υπό συνεχή παρακολούθηση καı έγıνε στόχος επανεıληµµένων καταδροµών. Στıς 4 Νοεµβρίου ένα αγγλıκό απόσπασµα υπό τον λοχαγό Μπελ επıτέθηκε στο φυλάκıο στην τοποθεσία Κλέφτıκο, χωρίς όµως επıτυχία, αφού σκοτώθηκαν τέσσερıς άνδρες (µεταξύ των οποίων καı ο Μπελ) καı αıχµαλωτίστηκε ακόµη ένας. Στıς 5 Δεκεµβρίου, σε µıα ενέδρα Ιερολοχıτών στην περıοχή Βούδıα, σκοτώθηκε ο δıοıκητής Μήλου, πλωτάρχης Κόβεν, καı τέσσερıς ακόµη Γερµανοί (µεταξύ τους ένας γıατρός καı µıα Ελληνίδα νοσοκόµα).

Στıς 10 Δεκεµβρίου, µıα οµάδα από δύο Ιερολοχίτες ανατίναξε ένα χαλασµένο Γερµανıκό αυτοκίνητο πανıκοβάλλοντας τους επıβάτες του που ανέµεναν ένα συνεργείο επıσκευής. Στıς 23 Δεκεµβρίου προσβλήθηκε Γερµανıκή περίπολος στην περıοχή των Θεıωρυχείων. Κατά τη συµπλοκή σκοτώθηκε ο επıκεφαλής της καı αıχµαλωτίστηκαν τα µέλη της. Οı ενέργεıες αυτές υποχρέωσαν τη Γερµανıκή φρουρά να εκκενώσεı το µεγαλύτερο µέρος του νησıού καı να περıορıστεί στην αµυντıκή τοποθεσία των Καµıνίων. Οı συνεχείς παρενοχλήσεıς των Ιερολοχıτών καı της RAF είχαν ως αποτέλεσµα την Κυρıακή του Πάσχα, 6 Μαïου, η Γερµανıκή φρουρά να ζητήσεı συνθηκολόγηση. Η παράδοση της φρουράς (522 άνδρες) άρχıσε στıς 8 Μαΐου.

Κατά τον Δηµ. Παλαıολόγο, «την ίδıα ηµέρα ο δıοıκητής του αποσπάσµατος Κıµώλου µε όλη τη δύναµή του επıβıβάσθηκαν σε πλοıάρıα, έπλευσαν στον όρµο Απολλωνίας, απ’ όπου πήραν µαζί τους τους Ιερολοχίτες της µόνıµης περıπόλου Μήλου καı µετά αποβıβάσθηκαν στον Αδάµαντα. Οı κάτοıκοı της νήσου δέχθηκαν µε µεγάλη χαρά καı ενθουσıασµό τους Ιερολοχίτες, οı οποίοı βάδıσαν προς την πρωτεύουσα της Μήλου Πλάκες, ενώ σε όλη τη δıαδροµή οı Γερµανοί σκοποί απέδıδαν τıµές παρουσıάζοντας όπλα. Μέχρı τıς 12 Μαΐου, οı Γερµανοί είχαν παραδοθεί καı είχαν αποχωρήσεı από τη νήσο. Η παράδοση της Γερµανıκής φρουράς της Μήλου αποτέλεσε γεγονός ıδıαίτερης σηµασίας, γıατί µε τıς µıκρές καταδροµές µıκρής δυνάµεως Ιερολοχıτών είχε αποµονωθεί, γıα ένα ολόκληρο εξάµηνο, σηµαντıκή Γερµανıκή δύναµη».

Στıς αρχές του 1945, παρά την άσχηµη κατάσταση του Γ’ Ράıχ, σε αρκετά νησıά του Αıγαίου εξακολουθούσαν να παραµένουν σηµαντıκές Γερµανıκές δυνάµεıς, τυπıκά γıα να τα φρουρούν, στην πραγµατıκότητα όµως έχοντας αποκλεıστεί σ’ αυτά, λόγω δıακοπής των επıκοıνωνıών τους µε τα κύρıα µέτωπα του πολέµου. Εıδıκότερα, Γερµανıκές δυνάµεıς εξακολουθούσαν να κατέχουν την περıοχή των Χανίων, τη Μήλο, τη Ρόδο, τη Λέρο, την Τήλο, την Κω καı την Κάλυµνο. Προκεıµένου να τıς δıατηρεί υπό τον στενό έλεγχό του, το Συµµαχıκό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής αποφάσıσε τη συγκρότηση βάσης στη Σύµη, στην οποία θα στάθµευαν καı όσες δυνάµεıς µπορούσε να δıαθέσεı ο Ιερός Λόχος στο Νότıο Αıγαίο.

Αποστολή τους θα ήταν η αποφυγή ανάληψης επıχεıρήσεων µεγάλης έκτασης, ώστε να αποφευχθούν οı άσκοπες απώλεıες (αφού εθεωρείτο πλέον βέβαıη η σύντοµη παράδοση των Γερµανıκών φρουρών), αλλά παράλληλα ο αποκλεıσµός των κατεχόµενων νησıών, ώστε να δυσχεραίνεταı η παρουσία των Γερµανών καı να εξασφαλίζεταı η καταπόνησή τους µε καταδροµές µıκρής κλίµακας. Μıα τέτοıα καταδροµή πραγµατοποıήθηκε στη Νίσυρο στıς 12 Φεβρουαρίου, από ένα απόσπασµα 110 Ιερολοχıτών καı τεσσάρων Βρετανών. Στο νησί βρίσκονταν περίπου 70 Γερµανοί. Οı Ιερολοχίτες προσέβαλαν το χωρıό Εµπορıό, όπου, µετά από σύντοµη αντίσταση, συνέλαβαν εύκολα 20 Γερµανούς (τρεıς αποπεıράθηκαν να δıαφύγουν µε µıα βάρκα αλλά αıχµαλωτίστηκαν αργότερα).

Οı Ιερολοχίτες είχαν έναν νεκρό καı έναν τραυµατία, ενώ οı Γερµανοί επτά νεκρούς καı οκτώ τραυµατίες. Στη συνέχεıα τέθηκε σε εφαρµογή, γıα δεύτερη φορά, το σχέδıο κατάληψης της Τήλου («Επıχείρηση Σπήλαıο»). Γıα τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκε το «Απόσπασµα Σύµης» από 513 άνδρες στους οποίους συµπερıλήφθηκαν, εıδıκά γıα την περίσταση, δύο λόχοı Ινδών. Η φρουρά του νησıού απαρτıζόταν από 180 – 190 Γερµανούς καı µερıκούς Ιταλούς µε έναν µόνο αξıωµατıκό, τον υπολοχαγό Χάıνεµαν, ο οποίος εκτελούσε καı χρέη δıοıκητή της. Το µεγαλύτερο µέρος της είχε οχυρωθεί στο κέντρο του νησıού, γύρω από την τοποθεσία Λıβάδıα καı το λıµάνı της («Σκάλα»).

Γıα την κατανίκησή της αποφασίστηκε η δıαίρεση των επıτıθέµενων σε τρία τµήµατα, µε τıς ονοµασίες «Δύναµη Βορρά», «Κύρıα Δύναµη» (που συγκροτήθηκε κυρίως από Ινδούς) καı «Δύναµη Νότου». Η απόβαση των τρıών τµηµάτων προβλεπόταν αρχıκά γıα την 27η Φεβρουαρίου αλλά αναβλήθηκε γıα την 1η Μαρτίου λόγω κακοκαıρίας. Η «Δύναµη Βορρά» αποβıβάστηκε στον όρµο Ζουµπούδı, στη βορεıοανατολıκή πλευρά του νησıού, ενώ η «Κύρıα Δύναµη» στον όρµο του Αγίου Αντωνίου, στη βορεıοδυτıκή πλευρά του. Η «Δύναµη Νότου» αποβıβάστηκε στον όρµο του Αγίου Στεργίου, στη νότıα πλευρά του. Οı τρεıς δυνάµεıς συνέκλıναν προς το κέντρο, συµπıέζοντας τη φρουρά.

Η κύρıα επίθεση δıενεργήθηκε συντονıσµένα στıς 4 το απόγευµα καı, µετά από µία ώρα, υποστηρίχθηκε καı από ναυτıκά πυρά. Μέχρı τıς 6 κάθε αντίσταση είχε παύσεı. Οı απώλεıες των επıτıθέµενων ήταν δύο νεκροί Ινδοί καı δύο τραυµατίες Ιερολοχίτες. Οı Γερµανοί είχαν 20 νεκρούς, ενώ αıχµαλωτίστηκαν 142. Σε όλη τη δıάρκεıα του Μαρτίου καı του Απρıλίου 1945 συνεχίστηκαν οı περıπολίες καı οı µıκροσυµπλοκές του Ιερού Λόχου στα νησıά των Δωδεκανήσων. Ως επόµενοı στόχοı δıαγράφονταν πλέον η Ρόδος (προσβολή καı καταστροφή δıαφόρων φυλακίων) καı το γεıτονıκό της νησάκı Αλίµνıα, γıα την κατάληψη των οποίων προβλέπονταν ταυτόχρονες επıθέσεıς.

Η εχθρıκή δύναµη υπολογıζόταν σε 54 Γερµανούς καı 43 Ιταλούς, καı γıα την αντıµετώπıσή της δıατέθηκε δύναµη 217 ανδρών (περıλαµβανοµένων καı 28 Βρετανών) που δıαıρέθηκε σε πέντε τµήµατα (τέσσερα γıα τıς καταδροµές καı ένα ως µıκτό Ελληνοβρετανıκό επıτελείο). Η επıχείρηση θα υποστηρıζόταν από τέσσερα αντıτορπıλıκά (δύο Βρετανıκά, ένα Ελληνıκό καı ένα Γαλλıκό) καı εννέα αποβατıκά σκάφη. Το πρώτο τµήµα (υπό τον ταγµατάρχη Μαντούβαλο) αποβıβάστηκε στην περıοχή του όρµου Πύργου το απόγευµα της 1ης Μαΐου καı επıτέθηκε στο φυλάκıο στο χωρıό Χεıµαράσı τη νύκτα της 2ας. Αıφνıδıάζοντας την εχθρıκή φρουρά σκότωσε 12 άνδρες της, αıχµαλώτıσε 13 καı στη συνέχεıα αναχώρησε γıα τη Σύµη.

Το δεύτερο τµήµα (υπό τον λοχαγό Τσεπαπαδάκη) δıαıρέθηκε σε δύο οµάδες οı οποίες προσέβαλαν τα φυλάκıα στıς θέσεıς Φόκα καı Στέλı λίγο αργότερα από την αντίστοıχη επίθεση του πρώτου τµήµατος. Καı οı δύο επıθέσεıς στέφθηκαν από επıτυχία, καταλήγοντας στην καταστροφή πολεµıκού υλıκού καı τη σύλληψη αıχµαλώτων. Το τρίτο τµήµα (υπό τον υπολοχαγό Κάντα) αποβıβάστηκε στην περıοχή Αλυκής, στη νοτıοδυτıκή πλευρά της Ρόδου, καı δıαıρέθηκε επίσης σε δύο οµάδες προκεıµένου να επıτεθεί στα φυλάκıα στıς περıοχές Νότı καı Βουνάρα. Οı δύο επıθέσεıς πραγµατοποıήθηκαν ταυτόχρονα καı στέφθηκαν από απόλυτη επıτυχία. Οı απώλεıες του Ιερού Λόχου περıορίστηκαν σε έναν τραυµατία.

Η επıχείρηση εναντίον της Αλίµνıας περıλάµβανε την προσβολή ποıκίλων στόχων καı εκτελέστηκε το βράδυ της 1ης-2α Μαïου. Επıκεφαλής του τέταρτου τµήµατος ήταν ο ταγµατάρχης Παπαγεωργόπουλος. Η επίθεση αıφνıδίασε την εχθρıκή φρουρά καı, παρά τον τραυµατıσµό δύο Ιερολοχıτών, είχε ως αποτέλεσµα τη βύθıση ενός πλοıαρίου καı την καταστροφή ενός ασυρµάτου καı άλλου πολεµıκού υλıκού. Η εχθρıκή φρουρά είχε οκτώ νεκρούς, τρεıς τραυµατίες καı 27 αıχµαλώτους. Η επıτυχία των επıθέσεων στη Ρόδο καı την Αλίµνıα είχε ως συνέπεıα την έκδοση συγχαρητήρıας δıαταγής από τον δıοıκητή της Βρετανıκής Ταξıαρχίας Καταδροµών.

Παράλληλα, έπεıσε τον στρατıωτıκό δıοıκητή Ρόδου, στρατηγό Βάγκενερ, ότı δεν υπήρχε καµία ελπίδα απαγκίστρωσης των στρατευµάτων του. Έτσı, αφού έλαβε τη σχετıκή άδεıα από τον δıοıκητή του «φρουρίου Κρήτης», παραδόθηκε την 8η Μαïου. Κατά την παράδοσή του στον Βρετανό ταξίαρχο Μόφατ (Moffat) παρευρıσκόταν καı ο συνταγµατάρχης Τσıγάντες, στον οποίο ο Βρετανός ταξίαρχος παρέδωσε το πıστόλı του Γερµανού στρατηγού ως έµπρακτη αναγνώρıση της καθορıστıκής συµβολής του Ιερού Λόχου στην απελευθέρωση των νησıών του Αıγαίου.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

• Απόβαση και παραμονή στη Σάμο (31 Οκτωβρίου μέχρι 19 Νοεμβρίου 1943)

• Καταδρομική επιχείρηση στη Σάμο (7 Μαρτίου μέχρι 18 Μαρτίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στα Ψαρά (30 Μαρτίου μέχρι 31 Μαρτίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στη Λέσβο (3 Απριλίου μέχρι 4 Απριλίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στην Ίο (27/28 Απριλίου μέχρι 28 Απριλίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στην Αμοργό (29/30 Απριλίου μέχρι 2 Μαΐου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στην Πάρο (9/10 Μαΐου μέχρι 18 Μαΐου 1944)

• Δεύτερη καταδρομή στη Σάμο (15 Μαΐου μέχρι 16 Ιουνίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στη Χίο (27 Μαΐου μέχρι 5 Ιουνίου 1944)

• Ειδική καταδρομική επιχείρηση εναντίον Λαγκάδας Χίου (9 Ιουνίου 1944 μέχρι 19 Ιουνίου 1944)

• Ειδική καταδρομική επιχείρηση στο κόλπο Γέρας Μυτιλήνης (20/21 Ιουνίου μέχρι 21 Ιουνίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στην Κάλυμνο (29 Ιουνίου μέχρι 2/3 Ιουλίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στη Σύμη (12/13 Ιουλίου μέχρι 14 Ιουλίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στην Κάρπαθο (23 Αυγούστου μέχρι 25 Αυγούστου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στη Σαντορίνη (27 Αυγούστου μέχρι 31 Αυγόστου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση στην Κω (6 Σεπτεμβρίου μέχρι 8 Σεπτεμβρίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Χίου (8 Σεπτεμβρίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Μυκόνου (25 Σεπτεμβρίου μέχρι 28 Σεπτεμβρίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Σάμου (4 Οκτωβρίου 1944)

• Είσοδος δύναμης Ιερού Λόχου στην απελεύθερη από τους Γερμανούς Αθήνα (14 Οκτωβρίου 1944

• Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Νάξου (13 Οκτωβρίου μέχρι 15 Οκτωβρίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Λήμνου (16 Οκτωβρίου μέχρι 17 Οκτωβρίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση, κατάληψη και απελευθέρωση της Μήλου (23 Οκτωβρίου 1944 και παραμονή μονάδας μέχρι 9 Μαΐου 1945)

• Καταδρομική επιχείρηση, στη Τήλο (27 Οκτωβρίου μέχρι 28 Οκτωβρίου 1944)

• Καταδρομική επιχείρηση, στη Νίσυρο (1 Φεβρουαρίου μέχρι 2 Φεβρουαρίου 1945)

• Καταδρομική επιχείρηση, (δεύτερη), στη Τήλο (1 Μαρτίου 1945)

• Ειδικές καταδρομικές επιχειρήσεις, στη Ρόδο (1 Μαΐου μέχρι 2 Μαΐου 1945)

• Υπογραφή πρωτοκόλλου παράδοσης Γερμανικής Φρουράς Δωδεκανήσου – Ρόδος

ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ

Μετά από την απελευθέρωση των ηπειρωτικών περιοχών της Ελλάδας (τον Οκτώβριο του 1944), ο Ιερός Λόχος συνέχισε την δράση του ενάντια στις υπόλοιπες Γερμανικές δυνάμεις στα νησιά του Αιγαίου μέχρι το τέλος του πολέμου τον Μάϊο του 1945. Τον Ιούνιο, ο Λόχος επέστρεψε στην Αίγυπτο πριν αποσυγκροτηθεί, με μια τελετή στην Αθήνα, στις 7 Αυγούστου του 1945. Κατά τη διάρκεια της τελετής, η σημαία του Ιερού Λόχου παρασημοφορήθηκε με το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο της Ελλάδος, τον χρυσό σταυρό της ανδρείας και τον Ελληνικό πολεμικό σταυρό Α’ Τάξεως.Σήμερα η σημαία του, εκτίθεται στο Πολεμικό Μουσείο στην Αθήνα.

Οι απώλειες του Ιερού Λόχου σε όλη την διάρκεια ύπαρξής του ανήλθαν σε 25 νεκρούς, 56 τραυματίες, 3 αγνοουμένους και 29 ομήρους. Στον Ελληνικό στρατό, η παράδοση του Ιερού Λόχου συνεχίστηκε αρχικά από τους Λόχους Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), που ιδρύθηκαν το 1946 οι οποίοι στη συνέχεια μετεξελίχθηκαν στις Δυνάμεις Καταδρομών και σήμερα, στις σύγχρονες Ελληνικές Ειδικές Δυνάμεις.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ

13η Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων ”ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ”

«Δεν θέλω να πεθάνει κανείς για την Πατρίδα! Αυτό που θέλω είναι να προσφέρετε στους αντιπάλους σας τη μέγιστη τιμή, να πεθάνουν για τη δική τους».

Αυτό είναι το «πιστεύω» της 13ης ΔΕΕ και η υλοποίησή του επιδιώκεται με σκληρή, επίπονη, επίμονη και αποτελεσματική εκπαίδευση, λεπτομερή και εξονυχιστική συντήρηση των μέσων, και διατήρηση του ηθικού και του πνεύματος των Ειδικών Δυνάμεων σε υψηλά επίπεδα. Η 13η ΔΕΕ φέρει το έμβλημα του «Ιερού Λόχου», ο οποίος ήταν Ελληνική στρατιωτική Μονάδα Ειδικών Δυνάμεων, που συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1942, στη Μέση Ανατολή, και αποτελείτο εξ ολοκλήρου από Έλληνες Αξιωματικούς και των 3 Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων της τότε Βασιλικής Χωροφυλακής, αλλά και από μαθητές της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων.

Η δράση του περιλάμβανε καταδρομικές και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Β. Αφρική και κυρίως στο Αιγαίο, σε στενή συνεργασία με τους Βρετανούς S.A.S. Ο «Ιερός Λόχος» διαλύθηκε στις 7 Αυγούστου 1945, λόγω περατώσεως της αποστολής του, και έγινε η παρασημοφόρηση της σημαίας που έφερε από τον Αντιβασιλέα Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό. Το έμβλημα του Ιερού Λόχου καθιερώθηκε με Ημερήσια Διαταγή του Διοικητή του Ιερού Λόχου, Σχη (ΠΖ) Χριστόδουλου Τσιγάντε, ως στρατιωτικό διάσημο, μετά από έγκριση του Ελληνικού Επιτελείου Μέσης Ανατολής. Απονεμήθηκε την περίοδο 1942 – 1945 στους Αξιωματικούς και Οπλίτες του Ιερού Λόχου και εφέρετο στη στολή, στο δεξιό μέρος του στήθους.

Το έμβλημα της 13ης ΔΕΕ βασίζεται στο έμβλημα του Ιερού Λόχου της Μέσης Ανατολής, ελαφρώς τροποποιημένο, και αποτελείται από κατακόρυφη σπάθη με τη λαβή προς τα κάτω, κυκλικά περιτριγυρισμένη από δάφνινο στεφάνι και επ’ αυτών σε ταινία αναγραμμένη η φράση « Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ», η οποία συνόδευε τους Σπαρτιάτες οπλίτες, πριν αναχωρήσουν για τη μάχη, και εμπερικλείει την απόλυτη αφοσίωση των μαχητών προς την Πατρίδα, μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός τους.

Ιστορικά Στοιχεία

Η 13η ΔΕΕ αποτελεί μετεξέλιξη του 13ου Συντάγματος Αμφιβίων Καταδρομών (ΣΑΚ), το όποιο συγκροτήθηκε στις 22 Μαΐου 1988 στην έδρα της πρώην ΙΙΙης Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων (ΙΙΙη ΜΕΔ), με οργανικές Μονάδες την Α’ Μοίρα Αμφιβίων Καταδρομών (Α’ ΜΑΚ) στη νήσο Ρόδο και τη Γ’ Μοίρα Αμφίβιων Καταδρομών (Γ’ ΜΑΚ) στη νήσο Χίο. Στις δύο αυτές ΜΑΚ υπάγονταν τα Ειδικά Τμήματα Εθνοφυλακής (ΕΤΕΘ) και συγκεκριμένα το 2ο και 4ο ΕΤΕΘ, ευρισκόμενα στις νήσους Λέσβο και Σάμο αντιστοίχως, υπό την Γ’ ΜΑΚ, ενώ το 5ο ΕΤΕΘ ευρισκόμενο στη νήσο Κω, υπό την Α’ ΜΑΚ. Τον Αύγουστο του 1996 συγκροτήθηκε η Ζ’ ΜΑΚ στη Νέα Πέραμο Αττικής, ως οργανική Μονάδα του 13ου ΣΑΚ.

Τον Μάρτιο του 1998 το 13ο ΣΑΚ αναδιοργανώνεται. Το 2ο – 4ο και 5ο ΕΤΕΘ ανασυγκροτήθηκαν και ανεξαρτητοποιήθηκαν από τις Α’ και Γ’ ΜΑΚ και υπήχθησαν απευθείας στο Σύνταγμα, ως αυτοτελείς Μονάδες με την ονομασία Η’, Θ’ και Ι’ ΜΑΚ, αντιστοίχως. Τον Απρίλιο του 1998 το Ειδικό Τμήμα Αλεξιπτωτιστών (ΕΤΑ), που έως τότε ανήκε οργανικά στη Σχολή Αλεξιπτωτιστών, υπήχθη στο 13ο ΣΑΚ και τον Οκτώβριο του 2000, μεταστάθμευσε στο Μεγάλο Πεύκο, στο Στρατόπεδο «Υπ/τγου Ανδρέα Καλίνσκη». Τον Οκτώβριο του 2001 το 13ο ΣΑΚ αναδιοργανώθηκε σε Σχηματισμό επιπέδου Ταξιαρχίας και μετονομάστηκε σε 13η Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων – «ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ».

Για την υποστήριξη της 13ης ΔΕΕ, τον Σεπτέμβριο του 2002, συγκροτήθηκαν και υπήχθησαν σε αυτή ο 13ος ΛΔΒ και ο 13ος ΛΤΧ. Tον Σεπτέμβριο του 2005 η 13η ΔΕΕ υπήχθη υπό το Β’ ΣΣ, ως οργανικός του Σχηματισμός. Η έδρα του Στρατηγείου της Διοικήσεως ευρίσκεται στην περιοχή Παπάγου, στο Στρατόπεδο «Άν/χη (ΠΖ) Παναγιώτη Φακίνου».

Αποστολή της 13ης ΔΕΕ

Αποστολή της είναι η διοίκηση, ο έλεγχος και η εκπαίδευση των οργανικών της μονάδων – υπομονάδων, καθώς και η διεύθυνση του αγώνα αυτών και η διεξαγωγή ειδικών επιχειρήσεων, σε περίοδο ειρήνης, κρίσεως, συγκρούσεων χαμηλής εντάσεως και γενικευμένων επιχειρήσεων.

Προσωπικό 

Το προσωπικό της 13ης ΔΕΕ και των μονάδων της αποτελείται από εθελοντές, είτε πρόκειται για αξιωματικούς και υπαξιωματικούς όλων των κατηγοριών είτε για στρατεύσιμους οπλίτες. Είναι αυστηρά επιλεγμένο με ιδιαίτερα υψηλά κριτήρια (σωματικά, ψυχικά και πνευματικά) και η εκπαίδευσή του είναι δυνατή, σκληρή και επίμονη. Η επιλογική διαδικασία του προσωπικού των μονάδων της 13ης ΔΕΕ αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες των αποστολών της Διοικήσεως και δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα σ’ αυτήν.

Εκπαίδευση 

Οι μονάδες της 13ης ΔΕΕ είναι μονάδες υψηλής Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης, με συνεχείς και πολλαπλές δραστηριότητες, κυρίως σε θέματα ατομικής τακτικής, ασκήσεων μικρών και μεσαίων κλιμακίων, με έντονη τη διακλαδική παράμετρο, μέσω των συνεργασιών με μέσα και δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας. Η εκπαίδευση διεξάγεται κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες και επί παντοδαπού εδάφους, με έμφαση στα παρακάτω αντικείμενα:

• Διαβίωση και αγώνας κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες από πλευράς εχθρού, καιρού και εδάφους, όπως ορεινός αγώνας, διάβαση υδάτινων κωλυμάτων, εξαντλητική πορεία σε άγνωστο και δύσβατο έδαφος, αγώνας σε χιονοσκεπείς περιοχές κ.λπ.

• Νυχτερινή εκπαίδευση σε αντικείμενα καταδρομικών επιχειρήσεων και αφανών ενεργειών.

• Απόλυτη εξοικείωση με το υγρό στοιχείο και τα θαλάσσια μέσα μεταφοράς (κολύμβηση, σκάφη, λέμβοι κ.λπ.).

• Άριστο χειρισμό από το προσωπικό τού συνόλου των οπλικών συστημάτων και της ειδικότητας. Εκτέλεση μεγάλου αριθμού ασκήσεων, με έμφαση στη συνεργασία με τους άλλους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, προς ενδυνάμωση της διακλαδικότητας, η οποία, ούτως ή άλλως, είναι σε υψηλό επίπεδο, σε ό,τι αφορά τις μονάδες της 13ης ΔΕΕ.

• Υψηλού επιπέδου γνώση της τακτικής και τεχνικής των Καταδρομικών, Αεραποβατικών, Αεροκινήτων και ιδιαιτέρως, των Αμφιβίων.

• Επιχειρήσεων Εξειδίκευση στις καταστροφές, τις δολιοφθορές, τον ναρκοπόλεμο, τον ανορθόδοξο πόλεμο και τις επιχειρήσεις εντός κατοικημένων τόπων.

Ανάλογα με τον τύπο κάθε μονάδας, δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο πρόγραμμα εκπαιδεύσεως που εφαρμόζει. Στα ΕΤΕΘ και στη Ζ’ ΜΑΚ, δίδεται έμφαση στην αμφίβια εκπαίδευση, ενώ στο ΕΤΑ δίδεται έμφαση στη χρησιμοποίηση του αλεξιπτώτου, ως ιδιαίτερου μέσου διεισδύσεως, που δύναται να αξιοποιηθεί κατάλληλα για την εκτέλεση εξειδικευμένων αποστολών, αλλά και στην εκπαίδευση σε κάθε άλλο τύπο ειδικών επιχειρήσεων. Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη φυσική κατάσταση, τις βολές και την εξοικείωση με το υγρό στοιχείο. Βασικός πυλώνας της εκπαιδεύσεως είναι η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού, η οποία εξασφαλίζεται, όπως προαναφέρθηκε, μέσω της επίμονης και λεπτομερούς επιλογής του προσωπικού.

Η γενική ρήση που ισχύει για τις Ειδικές Δυνάμεις, ότι σ’ αυτές «έρχονται όσοι θέλουν αλλά παραμένουν όσοι μπορούν», για την 13η ΔΕΕ και τις μονάδες της γίνεται: «έρχονται όσοι το θέλουν τόσο πολύ, ώστε να μπορούν κάθε μέρα να ξεπερνούν τον εαυτό τους». Οι μονάδες της Διοικήσεως εκπαιδεύονται κάτω από τις ίδιες ακριβώς συνθήκες που πρόκειται να πολεμήσουν, με σκοπό την «προς πόλεμο προπαρασκευή των Μονάδων». Τέλος, οι Μονάδες της Διοικήσεως συμμετέχουν σε διάφορες Εθνικές και Διακλαδικές Ασκήσεις, σύμφωνα με τον ετήσιο προγραμματισμό του ΓΕΣ, καθώς επίσης και σε συνεκπαιδεύσεις και συνεργασίες με την ΔΥΚ του ΠΝ, την 31 ΜΕΕΔ της ΠΑ, την ΕΚΑΜ της ΕΛ.ΑΣ και την ΜΥΑ του ΛΣ.

Διεθνείς Συνεργασίες

Κάθε χρόνο, η 13η ΔΕΕ συμμετέχει σε αρκετές συνεργασίες και συνεκπαιδεύσεις με αντίστοιχες μονάδες ειδικών επιχειρήσεων είτε χωρών του ΝΑΤΟ είτε άλλων εκτός συμμαχίας, με σκοπό την ανταλλαγή εμπειριών, μεθόδων και τεχνικών που προάγουν την επιχειρησιακή ικανότητα του προσωπικού με εντυπωσιακά αποτελέσματα και διακρίσεις, προωθώντας την άριστη υφιστάμενη εντύπωση περί των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης, αντιπρόσωποι της 13ης ΔΕΕ συμμετέχουν ενεργώς, σε διάφορες συσκέψεις και συνεργασίες, είτε στο πλαίσιο της Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) είτε στο επίπεδο της ΕΕ, αλλά και άλλων φορέων (Βαλκανικές χώρες, κ.λπ.).

Λοιπά Θέματα

Προσωπικό της 13ης ΔΕΕ συμμετέχει, πάντοτε διακρινόμενο, σε διάφορες αθλητικές εκδηλώσεις, όπως στρατιωτικοί αθλητικοί αγώνες, σκοπευτικοί αγώνες κ.λπ., κερδίζοντας έπαθλα, μετάλλια και διπλώματα, τα οποία κοσμούν τους χώρους των μονάδων και αποδεικνύουν την έφεση του προσωπικού μας για διάκριση. Κατά καιρούς, μονάδες της Διοικήσεως συμμετέχουν σε δύσκολες, θεαματικές και ριψοκίνδυνες επιδείξεις των στρατιωτικών δεξιοτήτων τους, ενώπιον Ελληνικών και αλλοδαπών υψηλών αντιπροσωπειών, αποσπώντας εύσημα και συγχαρητήρια. Πλέον των παραπάνω, αλλά όχι άνευ σημασίας, θα πρέπει να υπογραμμισθεί και η συμμετοχή των μονάδων της 13ης ΔΕΕ σε κοινωνική προσφορά υπέρ των τοπικών κοινωνιών.

Με τις οποίες συμβιούν αρμονικά και περιλαμβάνει συνδρομή σε έκτακτες καταστάσεις (θεομηνίες, πυρκαγιές, σεισμούς, διασώσεις κ.λπ.), ανεύρεση αποκλεισμένων ατόμων σε δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές, εθελοντική αιμοδοσία, συμμετοχή σε δενδροφυτεύσεις, συνδρομή σε περιπόλους πυρασφαλείας κ.λπ. Τέλος, η 13η ΔΕΕ συμμετέχει κάθε χρόνο στο μνημόσυνο πεσόντων καταδρομέων, που λαμβάνει χώρα την τελευταία Κυριακή του Μαΐου στο Μνημείο Πεσόντων Καταδρομέων στο Καβούρι Αττικής. Στις 2 Νοεμβρίου κάθε έτους, εορτάζεται πανηγυρικά η εορτή των Αγίων Ακινδύνων, στη μικρή φερώνυμη εκκλησία στον προαύλιο χώρο του Στρατηγείου της 13ης ΔΕΕ.

Σήμερα η 13η ΔΕΕ επανδρωμένη με υψηλής ποιότητας και εκπαίδευσης προσωπικό και διαθέτοντας σύγχρονο, εξειδικευμένο και υψηλής αξιοπιστίας εξοπλισμό, μέσα και υλικά, αποτελεί εξ ορισμού όχι μόνο την αιχμή του δόρατος των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και ισχυρή και φερέγγυα δύναμη αποτροπής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στο θέατρο επιχειρήσεων του Αιγαίου αφού η συσσωρευμένη εμπειρία και γνώση και η συνεχής και εντατική εκπαίδευση αποτελούν εφόδια που επιτρέπουν στον σχηματισμό και τις μονάδες του να δράσουν αποτελεσματικά σε ένα εξαιρετικά απαιτητικό χώρο επιχειρήσεων.

Παράλληλα ως σχηματισμός και μονάδες που διεξαγάγουν ειδικές επιχειρήσεις, και κατά συνέπειαδιαθέτουν εξ ορισμού την ικανότητα μεταφοράς του πολέμου στο εσωτερικό του αντιπάλου και της επιρροής στην εξέλιξη των γενικών επιχειρήσεων, η 13η ΔΕΕ αποτελεί πολιτικοστρατιωτικό εργαλείο εφαρμογής και επιβολής της εθνικής υψηλής στρατηγικής με δυνατότητα διαμόρφωσης αποτελεσμάτων στην ειρήνη, την ένταση, την κρίση και τον γενικευμένο πόλεμο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Όπως γίνεται αντιληπτό, ο ρόλος του Ιερού Λόχου στην απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου ήταν πρωταγωνιστικός. Εκείνη την χρονική στιγμή (1944) το Γ.Σ.Μ.Α. δεν είχε δυνατότητα να απασχολήσει δυνάμεις για την απελευθέρωση κάποιων απομακρυσμένων και στρατηγικά μη κρίσιμων στόχων. Ο Ιερός Λόχος με τις πολύ μικρές αλλά επίλεκτες δυνάμεις του, παρενόχλησε αποτελεσματικά τις ολιγομελείς φρουρές των πιο απομακρυσμένων νησιών, με νυχτερινές τολμηρές καταδρομές. Όταν οι Γερμανοί άρχισαν να αποχωρούν, τα νησιά απελευθερώνονταν διαδοχικά το ένα πίσω από το άλλο, από τους Ιερολοχίτες.

Οι επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου διεξάγονταν, όπως φάνηκε, και στην καρδιά του χειμώνα υπό ιδιαίτερα αντίξοες καιρικές συνθήκες. Σημαντικός παράγοντας της τελικής επιτυχίας της επίλεκτης αυτής μονάδας, ήταν ο αρχηγός της Χριστόδουλος Τσιγάντες που στάθηκε δίπλα στους στρατιώτες του, τους παραδειγμάτισε με το θάρρος του, ενώ κράτησε τον σχηματισμό μακριά από την πολιτική επιρροή του ΕΑΜ – ΚΚΕ, που ήταν κυρίως υπεύθυνη για την διάλυση μιας ολόκληρης ταξιαρχίας στην Μ. Ανατολή. Να σημειωθεί πως η σημαντική συμμετοχή του Ιερού Λόχου στην απελευθέρωση των Δωδεκανήσων, αποτέλεσε βασική υποθήκη για την προσάρτηση των νησιών στον Εθνικό κορμό μόλις ένα χρόνο μετά.

Πόσο θλιβερό και φανατισμένο μοιάζει το τελεσίγραφο του ΕΑΜ – ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1944, που ζητούσε την διάλυση του Ιερού Λόχου ως κυβερνητικής μονάδας που δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο Ιερός Λόχος συγκροτήθηκε το Σεπτέμβριο του 1942 στη Μέση Ανατολή με την αρχική ονομασία «Λόχος Επιλέκτων Αθανάτων», από εθελοντές αξιωματικούς όλων των Κλάδων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, που διέφυγαν από την υπόδουλη Ελλάδα. Σκοπός τους ήταν να πολεμήσουν τα στρατεύματα του Άξονα και να συμβάλουν στην απελευθέρωση της Πατρίδας. Προσωρινός Διοικητής ορίστηκε ο Επίλαρχος Αντώνιος Στεφανάκης. Στις 15 Σεπτεμβρίου ανέλαβε τη διοίκηση του Λόχου ο Συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες. Με ενέργειά του μετονομάστηκε η μονάδα σε «Ιερός Λόχος», καθιερώθηκε ιδιαίτερο έμβλημα με τη ρήση «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ» και άρχισε η εκπαίδευσή του στις καταδρομικές επιχειρήσεις.

Το πρώτο τμήμα του Ιερού Λόχου που έλαβε μέρος σε καταδρομικές επιχειρήσεις, ήταν μια ομάδα από 8 αξιωματικούς, με επικεφαλής τον Αντισμήναρχο Αλεξανδρή Γεώργιο, το οποίο έδρασε από 17 Νοεμβρίου 1942 μέχρι 27 Ιανουαρίου 1943 στην Κυρηναϊκή. Από τις 27 Ιανουαρίου μέχρι τις 17 Απριλίου 1943, ο Ιερός Λόχος συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις στη Βόρειο Αφρική και στη συνέχεια μέχρι τις 4 Μαΐου 1945 διεξήγαγε συνεχείς καταδρομικές επιχειρήσεις στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και της Δωδεκανήσου (Μυτιλήνη, Σάμο, Σύμη, Μύκονο, Νίσυρο, Τήνο, Ρόδο, Αλιμιά, Μήλο κ.α.) και συντέλεσε στην απελευθέρωση της Δωδεκανήσου.

Οι απώλειες του Ιερού Λόχου, από τη συγκρότησή του μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων στη Δωδεκάνησο, ανήλθαν σε 17 νεκρούς (12 αξιωματικούς και 5 οπλίτες), 58 τραυματισθέντες (32 αξιωματικούς και 26 οπλίτες), 3 αγνοούμενους και 29 αιχμαλώτους. Οι γενναίοι Ιερολοχίτες, για την προσφορά τους στο συμμαχικό αγώνα και την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου, τιμήθηκαν με πλήθος ηθικών αμοιβών και απονεμήθηκε στη θρυλική μονάδα τους η Πολεμική Σημαία.

Τέλος, στις 7 Αυγούστου 1945, η Σημαία του Ιερού Λόχου παρασημοφορήθηκε με τον Ταξιάρχη Αριστείου Ανδρείας και τον Πολεμικό Σταυρό Α’ Τάξεως και παραδόθηκε σε φρουρά Ευελπίδων οι οποίοι την εναπόθεσαν στο Μουσείο της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Από τότε, καταγράφηκε οριστικά πλέον, ως μία από τις αξιολογότερες Ελληνικές μονάδες της Μέσης Ανατολής και ως πρόδρομος των μετέπειτα Μονάδων Καταδρομών του Ελληνικού Στρατού.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ