Οι πρώτες μαρτυρίες και αναφορές για την Πάτμο χρονολογούνται στην εποχή του μεγάλου ιστορικού Θουκυδίδη, περί τον 5ο αι, ενώ η μυθολογία θέλει τον Ορέστη κατατρεγμένο από τις Ερινύες μετά το φόνο της μητέρας του, να φτάνει στην Πάτμο και να χτίζει μία Ακρόπολη στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Ιερά Μονή του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου προς τιμή της θεάς Αρτέμιδος.

Αρκετά ευρήματα του νησιού, όμως, αποτελούν ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας που ανάγεται έως και την προϊστορική περίοδο. Κεραμικά και λίθινα εργαλεία από την εποχή του Χαλκού, λείψανα από τη Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο, καθώς και το επιβλητικό τείχος του οικισμού Καστέλι – ένδειξη συνεχούς κατοίκησης κατά την Κλασική, Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο – αποτελούν στοιχεία «κλειδιά» που συνθέτουν μια απομακρυσμένη πραγματικότητα του νησιού αυτού. Πρώτοι Έλληνες κάτοικοι του νησιού θεωρούνται οι Ίωνες και αργότερα οι Δωριείς. Τον 2ο π.Χ. αι. οι Ρωμαίοι μετατρέπουν το ερημωμένο από πειρατικές λεηλασίες νησί της Πάτμου σε τόπο εξορίας.

Από την Μίλητο ως εξόριστος φτάνει στην Πάτμο το 95 μ.Χ. ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος ο οποίος παρέμεινε στο νησί για δύο χρόνια, συγγράφοντας στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης το ομώνυμο ιερό βιβλίο, κηρύττοντας τον χριστιανισμό και βαπτίζοντας χριστιανούς, αλλάζοντας και καθορίζοντας για πάντα την ιστορία τούτου του τόπου.

Κατά τη Βυζαντινή περίοδο (και κυρίως κατά τον 7ο – 8ο αιώνα), αραβικές επιδρομές έγιναν αιτία ερήμωσης του νησιού. Πολλά μνημεία καταστράφηκαν, ενώ οι κάτοικοι του νησιού απήχθησαν και πουλήθηκαν ως δούλοι. Ο ανεποικισμός της Πάτμου θα ξεκινήσει πάλι τον 11ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1088μ.Χ., όπου ο Όσιος Χριστόδουλος ο Λατρηνός ιδρύει την ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, μετά από παραχώρηση σε αυτόν ολόκληρου του νησιού από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό. Οι τεχνίτες που ήρθαν για να χτίσουν τη Μονή πρωτοκατοίκησαν στην περιοχή Κάμπος, βόρεια του νησιού και εν συνεχεία μετοίκησαν γύρω από τα τείχη της Μονής για να προστατευτούν από τις πειρατικές επιδρομές, δημιουργώντας έτσι τον πρώτο οικιστικό πυρήνα της Χώρας.

Η εισβολή των Βενετών στην Πάτμο λαμβάνει χώρα το 1659 και λεηλατείται η Μονή. Με την λήξη όμως του Ενετοκρατικού πολέμου, το νησί περιήλθε στα χέρια των Τούρκων, χωρίς αυτό να εμποδίσει τους κατοίκους να αποκτούν όλο και περισσότερα πλοία και η Μονή περισσότερη αίγλη. Στα τέλη του 18ου αι. η Πάτμος εισέρχεται σε μια νέα περίοδο ευημερίας που οδήγησε στην καθιέρωσή της ως ναυτικού και εμπορικού κέντρου, ενώ στα 1713 ιδρύεται από τον Μακάριο Καλόγερο η περίφημη Πατμιάδα Σχολή, πνευματικό φυτώριο για διακεκριμένους ανθρώπους των Γραμμάτων και εκκολαπτήριο εθνικών ηγετών. Από την ίδρυση της Πατμιάδος Σχολής, το νησί άρχισε να γνωρίζει ιδιαίτερη πνευματική, οικονομική και ναυτιλιακή ανάπτυξη, ενώ εμφανής έγινε και ο αστικός χαρακτήρας που άρχισε να αποκτά.

Το 1770, πραγματοποιήθηκε η επανάσταση του Ορλόφ και οι Ρώσοι έκαναν την εμφάνισή τους στο προσκήνιο ως ελευθερωτές, ενώ με τη συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή τα νησιά του Αιγαίου περιήλθαν ξανά στα χέρια των Οθωμανών. Η εθνική συνείδηση, όμως, η οποία είχε καλλιεργηθεί έντονα τα προηγούμενα χρόνια στο νησί, λόγω της αστικής και πνευματικής ανάπτυξης, οδήγησε τους Πατμίους να είναι οι δεύτεροι μετά τους Σπετσιώτες που ύψωσαν τη σημαία της Ελληνικής Επανάστασης. Συμπατριώτες τους μάλιστα ήταν ο Εμμανουήλ Ξάνθος, εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας και ο απόστολος της Φιλικής Δημήτριος Θέμελης, που ανέλαβε ηγετικό ρόλο στην Επανάσταση στο Αιγαίο. Οι Μεγάλες Δυνάμεις όμως με την συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (1832) παραχώρησαν τα Δωδεκάνησα ξανά στους Οθωμανούς, οι οποίοι όμως τον Μάιο του 1912 τα παρέδωσαν στους Ιταλούς.

Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1947 η Ιταλία εκχωρούσε στην Ελλάδα τα νησιά της Δωδεκανήσου με πλήρη κυριαρχία, τα οποία και τυπικά εντάχθηκαν στα όρια του Ελληνικού κράτους στις 9 Ιανουαρίου 1948.

Γροίκος Σύγχρονος παραθαλάσσιος οικισμός, με αξιόλογη τουριστική υποδομή. Είναι κτισμένος σ ένα μαγευτικό κόλπο με θέα τη πέτρα της Καλικατσούς και έχει πλήρως οργανωμένη παραλία και μαγαζιά με ντόπια κουζίνα και υπέροχους μεζέδες.

Κάμπος Στην είσοδο του οικισμού, συναντά ο επισκέπτης την παραδοσιακή πλατεία του χωριού, με το σχολείο, την εκκλησία και εστιατόρια με ντόπια κουζίνα. Ο Κάμπος αποτελεί κομβικό σημείο για τις βόρειες παραλίες.

Σκάλα Η Σκάλα, είναι η καρδιά του νησιού.  Με το  καλά προφυλαγμένο και ασφαλές λιμάνι της, συνέβαλε στο διαμετακομιστικό εμπόριο κυρίως μετά την καθιέρωση της   σε επίσημο λιμάνι το 1600,  που είχε σαν αποτέλεσμα την άνθιση της  ναυτιλίας, του εμπορίου και της τέχνης. Σήμερα η Σκάλα συμβάλει στην οικονομική, τουριστική και πολιτισμική ανάπτυξη της Πάτμου.  Έχει 1415 μόνιμους κατοίκους  και  πλήρη αγορά με μεγάλη ποικιλία καταστημάτων. Ο επισκέπτης βρίσκει τα πάντα στα σύγχρονα μαγαζιά της. Η καθημερινή και η νυχτερινή της ζωή έχουν  πολλές  επιλογές.  Υπάρχει ποικιλία από εστιατόρια, μεζεδοπωλεία, καφέ, μπαρ, κέντρα διασκέδασης.  Στη Σκάλα υπάρχουν κτίρια επηρεασμένα από την Ιταλική αρχιτεκτονική που κτίστηκαν κατά τη διάρκεια της κατοχής. Λειτουργεί επίσης μαρίνα για να ελλιμενίζονται γιότ  και ιστιοπλοϊκά σκάφη.

Χώρα Είναι η πρωτεύουσα του νησιού, σημείο αναφοράς της πολιτιστικής διαδρομής της Πάτμου και του κύρους της. Ο οικισμός της Χώρας άρχισε να δημιουργείται 50 χρόνια μετά από την ίδρυση της Μονής, για την προστασία της από τις επιδρομές των κουρσάρων. Μετά το 1453, 100 Βυζαντινές οικογένειες καταφεύγουν στη Χώρα, κτίζοντας τη δεύτερη συνοικία δυτικά της Μονής, τα Αλλοτινά. Εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής δεξιοτεχνίας αποτελεί κατά τους ειδικούς το λεγόμενο “έσω κάστρο”, ή “πεντάπυλη”, οχυρωματική ζώνη η οποία περιστοιχίζει τον Βυζαντινό οικισμό.

Η Χώρα, λόγω της ιστορίας της, της οικιστικής δόμησης και αρχιτεκτονικής, είναι πόλος έλξης επωνύμων και προσωπικοτήτων του διεθνούς τζετ σετ, οι οποίοι περνούν τις διακοπές τους την περίοδο του Πάσχα και του καλοκαιριού.

Τα σπίτια της είναι λευκά με επιβλητική και αρχοντική ομορφιά. Τα μαντώματα και τα καμαρικά των σπιτιών της είναι εντυπωσιακά. Στη Χώρα, βρίσκει κανείς προσεγμένα μαγαζιά με ποικιλία τουριστικών κυρίως ειδών, εστιατόρια, γραφικά μεζεδοπωλεία και ατμοσφαιρικά μπαράκια.

Το ιστορικό καλντερίμι: Για να πάει ο επισκέπτης από τη Σκάλα στη Χώρα, μπορεί να χρησιμοποιήσει το παλιό και ιστορικό καλντερίμι, το οποίο κατασκευάστηκε το 1819 επί Μητροπολίτου Σάρδεων Νεκταρίου και το οποίο προστατεύεται από την πολιτεία.

Η πέτρα της Καλικατσού

Μια περίεργη πέτρα με παράξενη αύρα αντικρίζεις στην περιοχή Πέτρα, περνώντας την παραλία του Γροίκου. Αυτή είναι η Καλικατσού. Μοιάζει σαν να αναδύεται από τη θάλασσα, ενέπνεε και εξακολουθεί να εμπνέει με τον όγκο και την επιβλητικότητα της. Την Καλικατσού, διάλεξαν να ζήσουν πολλοί ασκητές και κατάφεραν να μετατρέψουν αυτό τον φαινομενικά αφιλόξενο βράχο, σε έναν χώρο άνετο, λαξεύοντας πάνω του σκαλιά, στέρνα, θέσεις για κάρβουνα, για κεριά, αφήνοντας πάνω της για πάντα το αποτύπωμα τους! Με την Πέτρα συνδέονται πολλές παραδόσεις! Ο πιο διαδεδομένος μύθος αναφέρει ότι στη Μονή του Ιωάννη του Θεολόγου υπάρχει μια κρυφή πόρτα, μια κρύπτη η οποία οδηγεί σε ένα τούνελ. Το τούνελ σύμφωνα με την παράδοση, διασχίζει όλη την νότια πλευρά της Χώρας καταλήγει στην Πέτρα και δημιουργήθηκε για να μεταφέρουν οι μοναχοί την Κάρα του Αποστόλου Θωμά και όλα τα άλλα κειμήλια και τους θησαυρούς που είχε η Μονή, σε ένα απάνεμο κόλπο της Πέτρας και να τα προφυλάξουν κατά τις συχνές επιδρομές των πειρατών στο νησί.

Καστέλι

Στο Καστέλι στην Σκάλα, υπήρχε ακρόπολη, φυσικά και τεχνητά οχυρωμένη, κατάλοιπα της οποίας διακρίνονται και σήμερα. Το τείχος της, οικοδομημένο από μαύρο τραχίτη λίθο και ενισχυμένο με πύργους, αποτελεί δείγμα της ελληνιστικής τειχοδομίας του 3ου αιώνα π.χ. και ήταν σε χρήση μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους.

Στο Καστέλι υπήρχε ναός αφιερωμένος στο Θεό Απόλλωνα.

Αρχοντικό Νικολαΐδη

Το Αρχοντικό Νικολαΐδη στη Χώρα της Πάτμου, οικοδομήθηκε μεταξύ 17ου και 18ου αιώνα και ανήκει στα ενδεικτικά δείγματα αρχιτεκτονικής της αστικής τάξης του νησιού. Το κτήριο περιλαμβάνει βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία των αρχοντικών της εποχής, με δεξαμενές ομβρίων, αποθηκευτικούς και παρασκευαστικούς χώρους στο ισόγειο, χώρους υποδοχής και κυρίας χρήσης στον όροφο, ημιυπαίθριες αυλές στον περιβάλλοντα χώρο και μεγάλες βεράντες. Μοναδικά στοιχεία του είναι το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου, και ο ιδιαίτερα πλούσια διακοσμημένος “αμπάταρος”, μια ξύλινη κατασκευή στον άνω όροφο που λειτουργούσε διαχωριστικά και διέθετε αποθηκευτικό χώρο. Μετά από εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες, το Αρχοντικό Νικολαΐδη αποκαταστάθηκε από τις φθορές του σεισμού του 1956 και διαμορφώθηκε σε εκθεσιακό χώρο που περιλαμβάνει συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων προερχόμενα από το νησί της Πάτμου, Εκτίθενται επίσης αντικείμενα που ανήκουν στην οικοσκευή του αρχοντικού, μεταξύ αυτών και ο συντηρημένος “αμπάταρος”. Στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου συντηρήθηκε το τέμπλο με αποκατεστημένες τις δεσποτικές εικόνες και τα βημόθυρα Παράλληλα φιλοξενεί δραστηριότητες της σύγχρονης πολιτιστικής ζωής της Πάτμου.

Αρχοντικό Σημαντήρη

Το αρχοντικό ΣΗΜΑΝΤΗΡΗ Οικοδομήθηκε το 1625 και σήμερα έχει μετατραπεί σε σπίτι μουσείο. Βρίσκεται στη Χώρα, κοντά στην Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής. Ένα αρχοντικό με το νοικοκυριό του σε έκθεση. Τα έπιπλα, τα κουζινικά, τα διακοσμητικά αντικείμενα, όλα ταξιδεμένα στους αιώνες.

Εντύπωση προκαλούν τα συλλεκτικά αντικείμενα, οι πίνακες ζωγραφικής μεταξύ αυτών και του Γύζη και οι ρωσικές εικόνες των 14ου και 15ου αιώνα.

Ανεμόμυλοι

Οι Ανεμόμυλοι της Ιεράς Μονής Πάτμου βρίσκονται στην κορυφή του λόφου της Χώρας η οποία έχει ανακηρυχθεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO.

Οι Δύο χτίστηκαν το 1588, ο τρίτος το 1863. Όταν σταμάτησε η  παραγωγή αλευριού στη δεκαετία του 1950, οι ανεμόμυλοι εγκαταλείφθηκαν και έπεσαν σε παρακμή, όπως έκαναν οι περισσότεροι από τους ανεμόμυλους στην Ευρώπη. Το 2010 αποκαταστάθηκαν με την πρωτοβουλία και την χρηματοδότηση του τραπεζίτη και θαλασσοπόρου Charles Pictet φίλων Ελβετών της Πάτμου, του ιδρύματος Νιάρχος κ.ά. και από τότε έχουν προστεθεί στα αξιοθέατα της Πάτμου.

Στην παραλία Άγιος Θεολόγος δεν υπάρχουν ξαπλώστρες, αλλά υπάρχουν αλμυρίκια, ενώ εκτός από τα καφέ υπάρχουν ταβέρνες και εστιατόρια. Μερικά βήματα από την παραλία υπάρχει δημοτικό πάρκινγκ.

Πανέμορφη αμμουδερή παραλία η πρώτη που θα συναντήσετε δεξιά σας πηγαίνοντας για τον Κάμπο. Στο Άγριο Λιβάδι υπάρχει περίπτερο, beach bar και ταβέρνα. Επίσης, προσφέρονται ξαπλώστρες και δυνατότητες για θαλάσσια σπορ.

Η παραλία Άσπρη είναι ένας μικρός απομονωμένος κόλπος πολύ κοντά στην Σκάλα, πριν από την Μελόι. Μεγάλα Αλμυρίκια βρίσκονται σε όλο το μήκος της παραλίας για την απαραίτητη σκιά. Στην άκρη της παραλίας λειτουργεί ταβέρνα.

Η παραλία του Γροίκου είναι η παραλία στον κόλπο του ομώνυμου οικισμού Γροίκος της Πάτμου. Φιλόξενη ατμόσφαιρα, πεντακάθαρα νερά και πολλά μαγαζιά για να απολαύσετε δίπλα στην θάλασσα το ποτό, το φαγητό ή τον καφέ σας.

Η παραλία βρίσκεται αμέσως μετά το χωριό Κάμπος στην περιοχή που ονομάζεται και Κάτω Κάμπος. Εκεί ενοικιάζονται ξαπλώστρες και ομπρέλες, ενώ υπάρχουν θαλάσσια ποδήλατα και κανό. Στην παραλία υπάρχει εκπαιδευτής θαλασσίων σπορ.

Η παραλία Λάμπη της Πάτμου βρίσκετε στο βόρειο μέρος και απέχει 9,5 χιλιόμετρα από το κέντρο του νησιού.  Στην Λάμπη μπορείτε να πάτε με οποιοδήποτε  μεταφορικό μέσο, οδικώς ή με καραβάκι από την σκάλα. Υπάρχει καφετέρια/Beach-bar και εστιατόριο.

Η παραλία Μελόι είναι η πιο κοντινή παραλία στην Σκάλα, μόλις είναι 1,5 χιλιόμετρο από το λιμάνι. Διαθέτει ταβέρνες, αμμουδιά, πεντακάθαρα νερά και το μοναδικό κάμπινγκ στην Πάτμο. Είναι ήσυχη παραλία με μεγάλα Αλμυρίκια προσφέροντας εξαιρετική σκιά.

Η παραλία Λιβάδι Γερανού αυτή είναι μετά την Βαγιά και τις Δίδυμες παραλίες και ο δρόμος μέχρι εκεί είναι ασφαλτοστρωμένος. Είναι γεμάτη αλμυρίκια προσφέροντας σκιά. Πριν από την παραλία θα βρείτε μια ταβέρνα με υπέροχη θέα.

Η παραλία Βαγιά βρίσκετε στο βόρειο ανατολικό τμήμα της Πάτμου και απέχει 7χλμ από την Σκάλα, αμέσως μετά από την παραλία του Κάμπου. Μπορείτε να πάτε με οποιονδήποτε μέσο. Λειτουργεί και καφετέρια.

Η παραλία Πέτρα είναι οργανωμένη με ομπρέλες και ξαπλώστρες. Έχει βότσαλα μέσα και έξω απ’ τη θάλασσα. Στην πίσω πλευρά της παραλίας βρίσκεται η Αλυκή.

Το 14ο έτος της βασιλείας του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Δομητιανού το 94 ή 95μ.Χ. ο Ευαγγελιστής Ιωάννης εξορίζεται από την Έφεσο στη Πάτμο. Εκεί σύμφωνα με τη παράδοση σε μια σπηλιά που υπάρχει και σήμερα και ονομάζεται “Ιερόν σπήλαιον της Αποκαλύψεως“, συνομιλεί με τον θεό και εκείνος του αποκαλύπτει το προφητικό βιβλίο της Αποκάλυψης που ο Ιωάννης καταγράφει με τη βοήθεια του μαθητή του Πρόχορου.

Η παράδοση, επίσης υποστηρίζει ότι μέσα στη σπηλιά σχίστηκε ο βράχος και από εκεί, από τρεις μικρότερες σχισμές που συμβολίζουν την Αγία τριάδα, ακουγόταν η φωνή του Θεού όταν υπαγόρευε στον Ιωάννη το κείμενο της Αποκάλυψης. Η σπηλιά διαμορφώθηκε σε λατρευτικό χώρο από τον ιδρυτή της μονής της Πάτμου Όσιο Χριστόδουλο και σήμερα περιλαμβάνει ναό στο νότιο τμήμα του.

Όπως και να το κάνουμε είναι λιγοστά τα μέρη πάνω στον πλανήτη μας που ακούστηκε η φωνή του Θεού σύμφωνα με την παράδοση και ένα από αυτά είναι η Πάτμος.

Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης

Η σπηλιά της αποκάλυψης βρίσκεται στη Πάτμο στο μέσον περίπου της διαδρομής από το λιμάνι της Σκάλας μέχρι τη χώρα. Η χριστιανική παράδοση υποστηρίζει ότι μέσα στη σπηλιά σχίστηκε ο βράχος και από εκεί, από τρεις μικρότερες σχισμές που συμβολίζουν την Αγία τριάδα, ακούγονταν η φωνή του Θεού όταν υπαγόρευε στον Ιωάννη το κείμενο της Αποκάλυψης.

Η σπηλιά διαμορφώθηκε σε λατρευτικό χώρο από τον ιδρυτή της μονής της Πάτμου Όσιο Χριστόδουλο. Σήμερα από την είσοδο των κτιρίων της αποκάλυψης κατεβαίνει κανείς αρκετά σκαλοπάτια και πρώτα μπαίνει στον μικρό ναό που βρίσκεται ακριβώς δίπλα ενσωματωμένος με το σπήλαιο. Στα δεξιά του βλέπει τον επιβλητικό χώρο του σπηλαίου.

Η Αποκάλυψη στη τέχνη

Η Αποκάλυψη είναι ένα από τα επίσημα κείμενα της Καινής Διαθήκης και λογικό είναι να έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την θρησκευτική τέχνη ανά τους αιώνες. Όμως η αποκάλυψη επειδή είναι και ένα ποιητικό, συμβολικό, προφητικό, εσχατολογικό κείμενο, έχει δημιουργήσει πολλές συζητήσεις και έχει εμπνεύσει καλλιτέχνες από όλους τους χώρους της τέχνης.

Αγιογράφοι, συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφοι, από όλο το κόσμο έχουν συνδέσει έργα τους με την Αποκάλυψη. Αυτή τη σχέση Αποκάλυψης και τέχνης θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε σε αυτές τις ιστοσελίδες μέσα από μερικά παραδείγματα έργων επηρεασμένων από το κείμενο της Αποκάλυψης.

Ακτοπλοϊκώς

από Πειραιά για Πάτμο

Το πλοίο φεύγει καθημερινά από τον Πειραιά (Αθήνα) από την πύλη E1 (απ’ όπου φεύγουν όλα τα πλοία για τα Δωδεκάνησα).

Η διάρκεια τού ταξιδιού είναι 7 ώρες με την Blue Star Ferries και 9-10 ώρες με τη ANEK και την Αγούδημος.

Μηνιαίο πρόγραμμα υπάρχει μόνο για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.

Επειδή τα δρομολόγια μπορεί να αλλάζουν κάποιες φορές, επικοινωνήστε με κάποιο πρακτορείο ή στο λιμεναρχείο για επιβεβαίωση.

Υπάρχει επίσης ηχογραφημένο μήνυμα στον αριθμό 14944 με τα δρομολόγια όλων των πλοίων για τα Ελληνικά νησιά για σήμερα και για αύριο (στο ίδιο νούμερο δίνονται πληροφορίες για πτήσεις, δρομολόγια τραίνων και λεωφορείων).

Αεροπορικώς

Η Πάτμος δεν διαθέτει αεροδρόμιο. Το τρία κοντινά είναι στη Σάμο, στην Κω και στην Λέρο, όπου μπορείτε να μεταβείτε από το αεροδρόμιο “Ελευθέριος Βενιζέλος” στην Αθήνα, και με ακτοπλοϊκή συγκοινωνία να φτάσετε στην Πάτμο.