Οι ιστορικές μαρτυρίες για την Αρχαία Πέλλα, πρωτεύουσα του Μακεδονικού κράτους από τις αρχές του 4ουαι.π.Χ. και της ευρύτερης περιοχής της «Πελλαίας χώρας», είναι περιορισμένες. Έτσι η ιστορική φυσιογνωμία της αναπλάθεται μέσα από τις ανασκαφικές έρευνες που τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται με έντονους ρυθμούς.

Η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε προϊστορικούς οικισμούς της νεολιθικής εποχής, της εποχής του Χαλκού και του Σιδήρου στην ευρύτερη περιοχή γύρω από την Πέλλα που μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία από τους Προϊστορικούς χρόνους. Τα παράλια του Θερμαϊκού κόλπου μεταξύ των ποταμών Αλιάκμονα και Αξιού όπου ήταν κτισμένη η Πέλλα αναφέρεται από ιστορικές πηγές ως Βοττιαία. Οι κάτοικοι της ήταν άποικοι από τη Κρήτη που εγκαταστάθηκαν εκεί το 1400π.Χ. τους οποίους εκτόπισαν αργότερα τον 6ο αι π.Χ. οι Μακεδόνες. Την εποχή αυτή άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτες πόλεις οι οποίες αργότερα τον 5οαι π.Χ. αναπτύχθηκαν αποκτώντας διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Κάθε πόλη είχε τη χώρα της όπως η Πέλλα την Πελλαία χώρα και οι κάτοικοί της έφεραν το όνομα Πελλαίοι.

 

---

Ιστορικοί Χρόνοι

Η πρώτη αναφορά του ονόματος Πέλλα γίνεται από τον ιστορικό Ηρόδοτο τον 5οαι. π.Χ. και την τοποθετεί στη Αρχαία Βοττιαία κοντά στον Αξιό ποταμό στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου σύμφωνα με την γεωμορφολογία της περιοχής κατά την αρχαιότητα. Με το πέρασμα των χρόνων οι προσχώσεις των ποταμών Αξιού και Λουδία περιόρισαν τη θάλασσα ώστε σήμερα η Πέλλα από παραλιακή πόλη που ήταν στην αρχαιότητα απέχει 30χλμ από τη θάλασσα.

Η Πέλλα δεν υπήρξε πρωτεύουσα του Μακεδονικού κράτους από την αρχή της ίδρυσής του. Ο γενάρχης της βασιλικής δυναστείας Περδίκκας ίδρυσε στα μέσα του 7ουαι π.Χ. την πρώτη πρωτεύουσα τις Αιγές κοντά στα Πιέρια όρη.

 

---

Κλασική Εποχή (500-323π.Χ)

Όταν ύστερα από μερικούς αιώνες, η Μακεδονία άρχισε να βγαίνει από την απομόνωση και να εισέρχεται στο ιστορικό προσκήνιο, λόγοι στρατηγικής επέβαλαν την αλλαγή της θέσης της πρωτεύουσας.

Ο Αρχέλαος μεγάλος νεωτεριστής, φρόντισε για την αναδιοργάνωση της διοίκησης, καθώς και την οργάνωση του στρατού και του στόλου. Κατά τη βασιλεία του, η οποία υπήρξε περίοδος ειρήνης και δημιουργικού έργου, η Μακεδονία γνώρισε μεγάλη ευημερία. Ο Αρχέλαος φρόντισε να καλλιεργήσει ειρηνικές σχέσεις με τους Έλληνες της νότιας Ελλάδας και κάλεσε στην αυλή του μεγάλες φυσιογνωμίες του πνεύματος και της τέχνης μεταξύ των οποίων ήταν οι τραγικοί ποιητές Ευριπίδης, Αγάθων, ο ζωγράφος Ζεύξις ,ο μουσικός Τιμόθεος, ο επικός ποιητής Χοίριλος κ.ά.

Ο Αρχέλαος έκτισε στην Πέλλα υπέρλαμπρο Ανάκτορο, που το διακόσμησε ο Ζεύξις, ο μεγαλύτερος ζωγράφος της εποχής.

Με το βίαιο θάνατο του Αρχέλαου η ανάπτυξη του κράτους ανακόπτεται. Το μεγάλο του έργο συνεχίζεται, μετά από μερικές δεκαετίες από το Φίλιππο Β΄(360-336π.Χ.). Η προσπάθεια του Φιλίππου δεν περιορίστηκε μόνο στην εσωτερική ανάπτυξη, αλλά στράφηκε κυρίως στην επέκταση της πολιτικής δύναμης της Μακεδονίας. Συνεχίζοντας το έργο του Αρχέλαου κάλεσε στην αυλή του τους διασημότερους άνδρες του πνεύματος και της τέχνης, καθιστώντας την Πέλλα το κέντρο του Ελληνισμού που διαδέχθηκε την Αθήνα και τη Σπάρτη. Με τη θέληση και το έργο του οδήγησε σε νέους δρόμους την ιστορία του κόσμου καθώς με την ένωση των ελληνικών πόλεων θεωρείται πατέρας της ευρωπαϊκής ιδέας.

Η μεγαλύτερη προσφορά του Φιλίππου, όχι μόνο στη Μακεδονία αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη, υπήρξε το ότι κάλεσε ως παιδαγωγό και δάσκαλο του Αλέξανδρου το μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη.

Στα χρόνια αυτά η Πέλλα φθάνει σε πλήρη ακμή. Η ακτινοβολία της εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η καταπληκτικότερη μορφή που επηρέασε πιο πολύ από κάθε άλλη προσωπικότητα την πορεία του κόσμου.

 

---

Ελληνιστική Εποχή (323π.Χ. – 168π.Χ.)

Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου, η εποχή αυτή, μέχρι τη Ρωμαιοκρατία, ονομάζεται Ελληνιστική ή Αλεξανδρινή Εποχή. Στο απέραντο βασίλειο που άφησε πίσω του, η Μακεδονία, με πρωτεύουσα την Πέλλα, παραμένει η κοιτίδα των παραδόσεων και η μητέρα γη της επιστροφής των βετεράνων που έκτισαν και δημιούργησαν όλα αυτά τα θαυμαστά έργα τα οποία αποκαλύπτει η αρχαιολογική σκαπάνη. Ξεσπούν ατέλειωτες διαμάχες μεταξύ των διεκδικητών του θρόνου για πολλές δεκαετίες οι οποίες σταμάτησαν με την άνοδο του Αντίγονου Γονατά (276-239π.Χ.) και την εγκαθίδρυση της δυναστείας του. Σε όλη την Ελληνιστική εποχή η Μακεδονία υπήρξε ο ρυθμιστής των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα και η πρωτεύουσά της που γνώρισε τη δόξα μιας κοσμοκρατορίας ένα πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο, με πλούσια παραγωγική και εμπορική δραστηριότητα, μέχρι την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους το 168π.Χ. μετά την ήττα στη μάχη της Πύδνας του τελευταίου βασιλιά Περσέα.

 

---

Ρωμαϊκή – Βυζαντινή Εποχή (168 π.Χ. – 1453 μ.Χ. )

Η κατάκτηση της Πέλλας από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ., οι οποίοι την έπληξαν απογυμνώνοντας την από τον πλούτο της, δε σταμάτησε τη ζωής της, ούτε και μετά το 148π.Χ, όταν πρωτεύουσα της Μακεδονίας ορίστηκε πλέον η Θεσσαλονίκη. Στο τέλος όμως της δεύτερης δεκαετίας του 1ουαι.π.Χ. δεν υπάρχει οργανωμένη πόλη. Αιτίες είναι ένας μεγάλος σεισμός και οι επιδρομές των βόρειων γειτόνων.

Το 30π.Χ, ιδρύεται η Ρωμαϊκή Πέλλα από τον πρώτο Ρωμαίο αυτοκράτορα τον Οκταβιανό Αύγουστο ανατολικά της σημερινής Νέας Πέλλας γύρω από μια πλούσια πηγή νερού που ακόμα και σήμερα η παράδοση αποκαλεί «Λουτράτου Μεγάλου Αλεξάνδρου».

Τη Ρωμαϊκή Πέλλα διέσχιζε η αρχαία Εγνατία οδός που ένωνε την Ανατολή και τη Δύση με 800χλμ διαδρομή. Η θέση της ρωμαϊκής αποικίας επιλέχτηκε για τους ίδιους λόγους που η Πέλλα έγινε στις αρχές του 4ουαι. π.Χ. πρωτεύουσα του Μακεδονικού κράτους, λόγω της στρατηγικής της θέσης. Η Colonia Pellensis ήPella αν και έκοβε δικό της νόμισμα και απέκτησε πολιτικό και οικονομικό χαρακτήρα, δεν απέκτησε την ακτινοβολία της Αρχαίας Πρωτεύουσας.

Η Ρωμαϊκή Πέλλα στο τέλος του 3ουαι μ.Χ. μετά τις επιδρομές των Ερούλων και των Γότθων αναδιοργανώνεται από τον Διοκλητιανό, περιορίζεται στο βόρειο τμήμα της και μετονομάζεται σε Διοκλητιανούπολη, όπως μας πληροφορούν τα οδοιπορικά της Εγνατίας Οδού και ο τίτλος των Επισκόπων της. Ακμάζει ιδιαίτερα κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια, όπως διαπιστώνεται από την επισκοπική βασιλική εκκλησία που αποκαλύφθηκε. Η Πέλλα παρά τα ολέθρια αποτελέσματα βαρβαρικών επιδρομών παρουσιάζει μια τελευταία αναλαμπή τον 6οαι. Κατά τον 7οαι έλλειψη κάθε αναφοράς για την Πέλλα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πλέον δεν υπάρχει οργανωμένος οικισμός.

Το όνομα της Πέλλας σε πολλές γραπτές αναφορές από τον 9οαι και μετά ταυτίζεται με το Σλάνιτσα που είναι έδρα επισκοπής. Η ύπαρξη ευημερούσας πόλης αποκαλύπτεται από τα νομίσματα και από άλλα ανασκαφικά ευρήματα. Η επισκοπή της Σλάνιτσας- Πέλλας μετά την Τουρκοκρατία συγχωνεύεται με την επισκοπή Βοδενών-Εδεσσας. Αυτός ο διπλός τίτλος ήταν σε χρήση μέχρι τις αρχές του 20ουαι.

 

---

Νεότερα Χρόνια (1453 έως σήμερα)

Κατά την περίοδο της αιχμαλωσίας βόρεια της αρχαίας Πέλλας όπου βρίσκεται σήμερα το Δημοτικό διαμέρισμα της Πέλλας αναπτύσσεται οικισμός που φέρει το όνομα Άγιοι Απόστολοι. Στον οικισμό αυτό κατοικούσαν κάποιες οικογένειες Ελλήνων που εργάζονταν ως κολίγοι στον Τούρκο διοικητή, διατηρώντας κάποια δικαιώματα, όπως να εκλέγουν δημογέροντες και να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Αυτό πιστοποιείται και από την εκκλησία των Αγ. Αποστόλων που κτίστηκε το 1867 και σώζεται μέχρι σήμερα. Τα μετέπειτα χρόνια με τις πολλαπλές αλλαγές της εξουσίας οι κάτοικοι της Πέλλας καθώς και όλων των διαμερισμάτων έμειναν και υποστήριξαν τον τόπο τους ακόμα και με τη ζωή τους, μέχρι την απελευθέρωση της Μακεδονίας στις αρχές του περασμένου αιώνα, το 1912.

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου το 1922 η περιοχή διαμόρφωσε τη σημερινή της φυσιογνωμία μέσα από τις μετακινήσεις των πληθυσμών. Πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο τη Μ. Ασία και την Αν. Ρωμυλία εγκαταστάθηκαν δημιουργώντας ένα πολυπολιτισμικό σύνολο ανθρώπων που μέχρι σήμερα συνυπάρχει και δημιουργεί.

Το 1936 αποκαθίσταται το ιστορικό όνομα της Πέλλας και το 1989 καταγράφεται ως Δήμος.

Παλιός  Άγ. Αθανάσιος (Καϊμακτσαλάν)

Σε απόσταση 33 χιλιομέτρων από την πόλη της Έδεσσας και πολύ κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο του Καϊμακτσαλάν, βρίσκεται ο παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός του Παλιού Αγίου Αθανασίου ή Τσέγανη, όπως ονομαζόταν παλιά. Χτισμένος σε υψόμετρο 1200 μέτρων, στους πρόποδες του όρους Βόρας, παρά το γεγονός, ότι πριν από μερικά χρόνια είχε νεκρώσει, αποτελεί πλέον τον πιο χειμερινό προορισμό της Βόρειας Ελλάδας. Το χωριό χτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα από κτηνοτρόφους και χτίστες από την Ήπειρο ενώ το 1992 χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός.

Oι επισκέπτες, που επιλέγουν τον Παλιό Άγιο Αθανάσιο, μαγεύονται από τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια με τα κεραμίδια, δείγματα της παραδοσιακής τοπικής Μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, κτισμένα από πελεκητή πέτρα. Με την δημιουργία του χιονοδρομικού κέντρο Καϊμακτσαλάν, το χωριό μεταμορφώθηκε σε έναν κοσμικό οικισμό, ο οποίος θεωρείται ένας από τα ομορφότερους ορεινούς οικισμούς της  Ελλάδας, με παραδοσιακούς ξενώνες, εντυπωσιακές αναπαλαιωμένες κατοικίες, γραφικά μαγαζάκια και κυρίως νυχτερινά κέντρα, που υπόσχονται έντονες βραδιές στους εκδρομείς, που επιθυμούν διασκέδαση μέχρι πρωίας.

 

---

Νέος  Άγ. Αθανάσιος (Καϊμακτσαλάν)

Δυτικά του Νομού Πέλλας, χτισμένος στις πλαγιές του όρους Βόρας, βρίσκεται το πανέμορφο χωριό του ΝέουΑθανασίου. Σε υψόμετρο 750 μέτρων, ακριβώς κάτω από το παραδοσιακό χωριό Τσέγανη ή Παλαιός Άγιος Αθανάσιος, δημιουργήθηκε ο μικρός αυτός οικισμός στις αρχές του 1980. Ήταν τότε, που αποφασίστηκε η εκκένωση του Παλιού Αγίου Αθανασίου και η μετακόμιση των κατοίκων του σε χαμηλότερο υψόμετρο, γιατί ο παλιός οικισμός κρίθηκε μη κατοικήσιμος από γεωλογικής απόψεως λόγω σεισμών. Έτσι, σε απόσταση μόλις 6 χιλιομέτρων χτίστηκε ο Νέος Άγιος Αθανάσιος, σε προνομιακή θέση, με εξαιρετική θέα στη Λίμνη Βεγορίτιδα. Οι κάτοικοι και στο νέο τους χωριό, εξακολούθησαν να ασχολούνται κυρίως με την γεωργία, την κτηνοτροφία, αλλά και την οικοτεχνία ενώ πολύ γρήγορα άρχισαν να δημιουργούν τις απαραίτητες υποδομές, προκειμένου να είναι σε θέση το χωριό τους να φιλοξενήσει τους τουρίστες, που επέλεγαν το Νέο Άγιο Αθανάσιο για μία εκδρομή μέσα στη φύση.

 

---

Παναγίτσα (Καϊμακτσαλάν)

Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 700μ. στους πρόποδες του Βόρα (Καϊμακτσαλάν) και τη συναντάμε στη διαδρομή μας από Έδεσσα για το χιονοδρομικό κέντρο. Τα τελευταία χρόνια η Παναγίτσα αποτελεί κέντρο εναλλακτικού τουρισμού έχοντας δημιουργήσει τουριστικές υποδομές όπως, η πίστα του ανεμοδρόμιου (μια από τις καλύτερες της Ευρώπης), η πίστα μότο-κρος, το μικρό χιονοδρομικό κέντρο που λειτουργεί και με τεχνητό χιόνι κ.ά.

 

---

Άρνισσα (Καϊμακτσαλάν)

Η Άρνισσα απλώνεται στον εύφορο κάμπο της λίμνης Βεγορίτιδας στο Καϊμακτσαλάν. Το μικροκλίμα της περιοχής είναι αυτό που ευθύνεται για την πλούσια βλάστησή της αλλά και την παραγωγή φρούτων και λαχανικών ασύγκριτης νοστιμιάς. Η περιοχή της Βεγορίτιδας έχει τη δύναμη να συναρπάζει τους επισκέπτες της, τους αιχμαλωτίζει με τη γαλήνη του τοπίου της, τιςεναλλαγές των εποχών του χρόνου και τη μαγεία των χρωμάτων της. Ανόθευτη φυσική ομορφιά, ένα πραγματικά σπάνιο γεωφυσικό ανάγλυφο που αξίζει να επισκεφτείτε, να γνωρίσετε και να απολαύσετε.

 

---

Περαία (Καϊμακτσαλάν)

Η Περαία είναι χτισμένη στους πρόποδες του Βόρα, σε 600 μ. υψόμετρο, κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της λίμνης Βεγορίτιδας. Έχει περίπου 300 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με το ψάρεμα και τις αγροτικές καλλιέργειες. Το χωριό έχει 3 εκκλησίες και θυμίζει κάτι από τις αλησμόνητες πατρίδες της Μ. Ασίας Τσανάκαλε και Απολλωνία, που φιλοξενούνται εκεί μετά τη μικρασιατική καταστροφή.

 

---

Ζέρβη (Καϊμακτσαλάν)

Η Ζέρβη είναι ένα μικρό, όμορφο και ορεινό χωρίο κοντά στη λίμνη Βεγορίτιδα. Το χωρίο είναι χτισμένο 770 μέτρα υψόμετρο και έχει 350 μόνιμου κατοίκους περίπου.  Η Ζέρβη αποτελεί ιδανικό προορισμό για όσους αγαπούν τα  extreme sports. Στην περιοχή υπάρχει ανεμοδρόμιο, πρόκειται για έναν οργανωμένο χώρο στον οποίο πραγματοποιούνται πτήσεις με ανεμόπτερο ή αλεξίπτωτο πλαγιάς.

 

---

Ξανθόγεια (Καϊμακτσαλάν)

Τα Ξανθόγεια προσφέρονται για να καλύψετε τις ομορφιές όλης της περιοχής του Καϊμακτσαλάν. Μόλις 7 χλμ. από τον Παλιό Άγιο Αθανάσιο, 20 χλμ. από το χιονοδρομικό και σε κοντινές αποστάσεις η λίμνη Βεγορίτιδα και το Νυμφαίο. Η ευρύτερη περιοχή προσφέρεται για να απολαύσετε κάθε είδους δραστηριότητα όπως διαδρομές 4×4, σκι, ανεμοπορία, ορειβασία, ποδήλατο βουνού, moto cross, ιππασία κ.ά

 

---

Κερασιά (Καϊμακτσαλάν)

Η Κερασιά είναι ένα ακόμα χωρίο της Ορεινής Πέλλας, Το χωρίο είναι χτισμένο πολύ κοντά στο χωρίο Καρυδιά μόλις 13 χιλιόμετρα από την Έδεσσα, σε υψόμετρο 800 μέτρων. Στο κέντρο του χωριού υπάρχει μία πανέμορφη, παραδοσιακή και γραφική πλατεία, στην οποία δεσπόζει ένας μεγάλος πλάτανος και γύρω υπάρχουν καφενεία  και παντοπωλεία.

 

---

Λουτρά Πόζαρ-Όρμα

H Όρμα είναι ένα φιλόξενο χωριό της Αριδαίας, κτισμένο στους πρόποδες του Βόρα-Καϊμάκτσαλαν. Το δάσος της Όρμας, γνωστό ως Μαύρο Δάσος, έχει πυκνή βλάστηση με τις ακτίνες του ήλιου να μην φτάνουν σχεδόν ποτέ στο έδαφος. Χαρακτηριστικό είναι το ποτάμι που διασχίζει το χωριό, με πλατάνια γύρω του, τόπος  χαλάρωσης. Στην Όρμα θα βρείτε παραδοσιακούς ξενώνες και το χωριό  μπορεί να γίνει το ορμητήριό σας τόσο για τα Λουτρά Πόζαρ όσο και για το όρος Βόρα- Καϊμάκτσαλαν. Αν σας αρέσει η πεζοπορία, από την Όρμα, ακολουθώντας  το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, μπορείτε να φτάσετε στο Καϊμάκτσαλαν, βλέποντας περιοχές  απείστευτης ομορφιάς.

 

---

Έδεσσα

Η Έδεσσα με τους καταρράκτες της, τη συνοικία Βαρόσι, την παλιά της Μητρόπολη, είναι μια ξεχωριστή πόλη της Μακεδονίας. Χτισμένη πάνω σ’ ένα βράχο 300 μέρων, με θέα στο μακεδονικό κάμπο, κερδίζει τον επισκέπτη από την πρώτη ματιά. Το νερό, κινητήρια δύναμη της βιομηχανίας της τον 20ον αιώνα, έδωσε στην Έδεσσα το όνομα «Μάντσεστερ της Ανατολής και  των Βαλκανίων». Είναι από τις πόλεις που έζησε έντονα την ιστορική πορεία της Μακεδονίας από την αρχαιότητα μέχρι  τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Εμφύλιο. Απομεινάρια αυτής της διαδρομής είναι τα αξιοθέατά της που είναι διάσπαρτα μέσα  στην πόλη. Σήμερα, η Έδεσσα προσφέρει στον επισκέπτη όχι μόνο ένα ιστορικό ταξίδι, αλλά και ξεχωριστές εμπειρίες, μιας και μπορεί να γίνει η αφετηρία για το Χιονοδρομικό Κέντρο στο Καϊμάκτσαλαν, τα Λουτρά Πόζαρ και τον υγροβιότοπο στον Άγρα. Η τουριστική υποδομή στην Έδεσσα  είναι  αξιόλογη και οι γαστρονομικές διαδρομές  που θα κάνετε σ’ αυτήν την πόλη της Μακεδονίας  μοναδικές.

 

---

Καρυδιά (Καϊμακτσαλάν)

Η Καρυδιά είναι ένα από τα ομορφότερα ορεινά χωριά του νομού Πέλλας , είναι χτισμένο στους πρόποδες του Καϊμακτσαλάν και απέχει μόλις 12 χιλιόμετα από την Έδεσσα. Η Παλαιότερη ονομασία του χωρίου ήταν Τέχοβο αλλά μετονομάστηκε σε Καρυδιά προς τιμήν του Μακεδονομάχου Καπετάν Άγρα. Το χωριό ξεχωρίζει για την αρχιτεκτονική του. Τα σπίτια είναι φτιαγμένα με τον παραδοσιακό μακεδονίτικο τρόπο.

 

---

Λουτρά Πόζαρ

Τα Λουτρά Πόζαρ, η λουτρόπολη που βρίσκεται στη σκιά του Καϊμάκτσαλαν, είναι ο απόλυτος προορισμός  γι’ αυτούς  που θέλουν να συνδυάσουν  τις ιαματικές ιδιότητες των θερμών καταρρακτών του όρους  Βόρα ή πιο γνωστού με το όνομα Καϊμάκτσαλαν με τη σωματική και ψυχική  ευεξία που προσφέρει η επαφή με τη φύση. Η μόδα των spa, έκανε την τελευταία δεκαετία, διάσημα τα ιαματικά Λουτρά Πόζαρ ακόμα και σε νεότερες ηλικίες, καθώς η άποψη ότι 10 λουτρά το χρόνο, θωρακίζουν τον ανθρώπινο οργανισμό,  βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές. Τα Λουτρά Πόζαρ, 3 χλμ από το Λουτράκι Αριδαίας μπορούν να γίνουν η αφορμή για να γνωρίσετε τις ομορφιές του ευλογημένου κατά πολλούς, όρους Καϊμάκτσαλαν. Το νερό των λουτρών αναβλύζει σε θερμοκρασία 37 C, έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες και είναι πόσιμο. Όποιον τρόπο και να επιλέξετε για ν΄απολαύσετε τις θεραπευτικές του ιδιότητες, είτε στην ανοιχτή πισίνα, είτε στις φυσικές λίμνες, είτε ιδιωτικά σε ατομικές πισίνες με τεχνητούς καταρράκτες, το σίγουρο είναι ότι θα βιώσετε μια μοναδική εμπειρία σ’ ένα παραμυθένιο τοπίο.

Το Μαύρο άγαλμα

Το “Μαύρο Άγαλμα” είναι το Ηρώο της πόλης, ένα έργο του γλύπτη Γρηγόριου Ζευγώλη, και τοποθετήθηκε εκεί το 1925 εις μνήμην των πολεμιστών που έδωσαν την ζωή τους για την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους, το 1912. Το άγαλμα αυτό αναπαριστάνει τον φτερωτό χρόνο, και στα πόδια του η μάνα Ελλάδα, έχοντας αγκαλιάσει τον γιο της, σκοτωμένο στρατιώτη.

Πρόσβαση Βρίσκεται στην είσοδο της πόλης . Ερχόμενοι από τη Θεσσαλονίκη κατά την είσοδο μας στην πόλη είναι ορατό στα αριστερά του δρόμου. Η πρόσβαση για τους επισκέπτες είναι ελεύθερη.

 

---

Το Ρολόι

Ο Πύργος του Ρολογιού είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα αξιοθέατα των Γιαννιτσών και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Είναι ένα ορθογώνιο κτίριο, έχει ύψος 25 μ. και είναι κτισμένος με πέτρα μέχρι τα πρώτα 4 μ. και στη συνέχεια πλινθόκτιστος. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή χτίστηκε από τον Σερίφ Αχμέτ, απόγονο του Γαζή Εβρενός. Τα πρώτα 4 μέτρα έχουν κτιστεί με πέτρα, ενώ τα επόμενα είναι πλινθόκτιστα. Έχει αγοραστεί από το Δήμο Γιαννιτσών και προτείνεται η αποκατάστασή του και η μετατροπή του σε Μουσείο της Ιστορίας της πόλης των Γιαννιτσών.

Το παλιότερο ρολόι των Βαλκανίων

Το έτος 1753 η πόλη των Γιαννιτσών απέκτησε το ρολόι που της δώρισε ο Σερίφ Αχμέτ. Πρόκειται για το παλαιότερο κτίριο ρολογιού των Βαλκανίων. Στη νότια πλευρά της βάσης του πύργου υπάρχει σκαλισμένη σε δύο μεγάλες πλάκες από λευκό μάρμαρο η κτητορική επιγραφή. Η μία από τις δύο μαρμάρινες πλάκες φέρει την ίδια την επιγραφή και η άλλη, σε χαμηλό ανάγλυφο, ένα είδος διακοσμητικού τόξου, κάτω από το οποίο εικονίζεται μια λάμπα που κρέμεται από μια αλυσίδα. Στο εσωτερικό του υπήρχε ο πρωτόγονος χειροκίνητος μηχανισμός που κούρδιζε το ρολόι με σκοινιά, δεν είχε μεταλλικό κούρδισμα.

 

---

Οι καταρράκτες της Έδεσσας

Οι καταρράκτες της Έδεσσας δεν υπήρχαν πάντα, όπως είναι σήμερα. Έως τα τέλη του 14ου αι. ο κυρίως όγκος νερού συγκρατιόταν σε μία μικρή λεκάνη στα δυτικά της πόλης. Τότε τα νερά (έπειτα πιθανώς από κάποιο γεωλογικό ή καιρικό φαινόμενο) αποφασίζουν να διέλθουν την πόλη και να χυθούν, θεαματικά από τον βράχο της με συνέπεια να δημιουργηθούν πολλά μικρά ποτάμια και παράλληλα να καταργηθεί η λίμνη απ’ όπου προήλθαν.

Σήμερα οι καταρράκτες είναι ένα εντυπωσιακό θέαμα απείρου κάλλους. Υπάρχουν δύο καταρράκτες: ο διπλός καταρράκτης που κυλάει πλάγια και τα ορμητικά νερά του χωρίζονται στα δύο και ο καταρράκτης Κάρανος που το νερό του πέφτει κάθετα από μεγάλο ύψος (περίπου 70 μέτρα). Πίσω από την “κουρτίνα” του νερού που σχηματίζεται στον κάθετο καταρράκτη, υπάρχει ένας μικρός διάδρομος, σαν μπαλκόνι, για όσους θέλουν να περάσουν.

Μη παραλείψετε να μπείτε επίσης και στο μικρό σπήλαιο με σταλακτίτες, που παρουσιάζει ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον.

Στον χώρο του πάρκου υπάρχει “γραφείο” με τουριστικές πληροφορίες και φυλλάδια, ενώ επίσης υπάρχουν και τα κλασσικά μαγαζάκια με τα τουριστικά αναμνηστικά και τοπικά γλυκά.

Αξιοθέατα κοντά στους καταρράκτες:

• ένα μικρό σπήλαιο, δίπλα στον καταρράκτη Κάρανο
• το Κανναβουργείο
• το Ενυδρείο
• το Σησαμοτριβείο

 

---

Υπαίθριο Μουσείο Νερού Έδεσσας

Σε μικρή απόσταση από το πάρκο των Καταρρακτών συναντάμε την παλιά βιομηχανική υδροκίνητη ζώνη της Έδεσσας, γνωστή ως περιοχή των Mύλων. H αφθονία των υδάτων σε συνδυασμό με τις έντονες κλίσεις του εδάφους έδωσαν την δυνατότητα εκμετάλλευσης της υδροκίνησης από τα αρχαία χρόνια (υδραλέτης). Aπό την περιοχή του Λόγγου έως την άκρη του πλατώματος του υψίπεδου της Έδεσσας κατά μήκος του φρυδιού της πόλης, όπου καταλήγουν οι διακλαδώσεις των υδάτων του ποταμού Eδεσσαίου, πλάι στο πάρκο των καταρρακτών εγκαταστάθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα τα πρώτα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας και εργαστήρια της παλιάς βιομηχανικής ζώνης της Έδεσσας. Η περιοχή είναι γνωστή ως “Μύλοι” και είναι μοναδική σε έκταση υδροκίνητων παραγωγικών μονάδων στον ελλαδικό χώρο.

 

---

Κανναβουργείο

Το κανναβουργείο της Έδεσσας βρίσκεται δίπλα στους μύλους, στην τοποθεσία “Μεγάλος Κρημνός” λίγο έξω από το Βαρόσι, την παλιά συνοικία της πόλης.

Πρόκειται για ένα εργοστάσιο που παρήγαγε σχοινιά και σπάγκους από ινδική κάνναβη η οποία εισαγόταν από το Μπενάρες.

Η διαδικασία κατεργασίας της κάνναβης και κατασκευής των σχοινιών ήταν δύσκολη αλλά εξαιρετικά μεθοδική και το εργοστάσιο γνώρισε ημέρες μεγάλης ακμής κατά το Μεσοπόλεμο, οπότε και προμήθευε σχεδόν αποκλειστικά το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.

Το εργοστάσιο παρήκμασε μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1983. Σήμερα, αναπλάθεται με στόχο να αποτελέσει πόλο έλξης και χώρο μάθησης, που θα συμβάλει στην αναβίωση της ιστορίας της περιοχής.

 

---

Γενί Τζαμί

Το Γενί Τζαμί αποτελεί το μοναδικό τζαμί που διατηρείται χωρίς αλλοιώσεις και μετατροπές. Τα άλλα τουρκικά τεμένη ή καταστράφηκαν ή μετατράπηκαν.

Χτίσθηκε το 1904 με έξοδα του Χασάν Φεχμί Πασά και ήταν τότε το έκτο τζαμί της πόλης. Το 1937 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο ένω το 1942 (την περίοδο της γερμανικής κατοχής ) εγκαινιάζεται το μουσείο της πόλης.

Το οικοδόμημα είναι επηρεασμένο απο την βυζαντινή αρχιτεκτονική και συγκεκριμένα στο πρότυπο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα το Γενί Τζαμί στεγάζει αρχαιολογικά, βυζαντινά και βιομηχανικά εκθέματα από την Έδεσσα και την ευρύτερη περιοχή. Η συλλογή δυστυχώς δεν είναι ανοιχτή στο κοινό.

 

---

Υγρότοπος  Άγρα

6km από την Έδεσσα και σε υψόμετρο 470 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας βρίσκεται η λίμνη και ο υγροβιότοπος Άγρα – Nησίου και Bρυττών. Πάνω από 250 διαφορετικά είδη πτηνών ζούν περιοδικά μέσα στον υδροβιότοπο. Στις όχθες τα πανέμορφα χωριά Νησί & Βρυττά δίνουν μία όμορφη εικόνα. Πολύ κοντά στην λίμνη, πηγαίνοντας προς το χωριό Καρυδιά, βρίσκεται το μνημείο του Μακεδονομάχου Τέλλου Αγρα, στο σημείο όπου κρεμάστηκε από τους Βουλγάρους στους Μακεδονικούς Πολέμους.

Δίπλα στην λίμνη λειτουργεί Τουριστικό Περίπτερο με τοπική κουζίνα & εξαιρετική πέστροφα.

Οργανωμένες περιηγήσεις με βαρκάδες (rafts) & παρατήρηση πουλιών (birdwatching). Πληροφορίες – Κρατήσεις Τουριστικό Περίπτερο Πληροφοριών 0381 20300

Πρόκειται για λίμνη έκτασης 5.972 στρεμμάτων που υδροδοτείται από τις πηγές του ποταμού Eδεσσαίου ενώ μέχρι το 1990 ήταν υδατικά εξαρτημένη και από την λίμνη Bεγορίτιδα.

H λίμνη του Άγρα παρουσιάζει εξαιρετικό οικολογικό ενδιαφέρον χάρη στην υδρόβια και ελόβια βλάστηση που διαθέτει και τον αριθμό της πανίδας που φιλοξενεί.

 

---

Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας

Το Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας είναι το πρώτο και μοναδικό σπηλαιολογικό πάρκο στην Ελλάδα. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Βόρας, κοντά στο χωριό Λουτράκι του Δήμου Αριδαίας και εντός των ορίων των εγκαταστάσεων των Ιαματικών Λουτρών.

Περίπου 15 σπήλαια και έγκοιλα έχουν καταγραφεί και ερευνηθεί από το 1990 μέχρι σήμερα. Από αυτά τα σπήλαια, το Βάραθρο έχει αναδειχθεί τουριστικά και είναι επισκέψιμο, η Αρκουδοσπηλιά έχει παλαιοντολογικό ενδιαφέρον, το Σπήλαιο των Ανταρτών έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ενώ τα υπόλοιπα παρουσιάζουν ποικίλο, αλλά μικρότερο ενδιαφέρον.

 

---

Λουτράκι (Πόζαρ)

Κοντά στην Αριδαία, στους πρόποδες του όρους Βόρρας, βρίσκονται τα ιαματικά λουτρά Λουτράκι (Πόζαρ).

Σ’ ένα πανέμορφο και καταπράσινο τοπίο, γεμάτο δέντρα, καταρράκτες, βράχους και υπέροχη θέα ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει επίσης και τις μοναδικές, θερμές ιαματικές πηγές της. Τα Ιαματικά Λουτρά Πόζαρ ελκύουν κάθε χρόνο πολλούς τουρίστες, οι οποίοι αναζητούν θεραπεία, χαλάρωση, ευεξία και ξεκούραση. Οι θερμές πηγές απευθύνονται σε όλους όσους θέλουν να εντάξουν στις διακοπές τους, το φυσικό, ορεινό περιβάλλον.

Οι εγκαταστάσεις του όλου συγκροτήματος είναι οργανωμένες σε μια μικρή λουτρόπολη με ξενοδοχεία, πισίνες, αποδυτήρια, εστιατόρια, μπαρ, προσφέροντας κάθε δυνατή εξυπηρέτηση στον λουόμενο.

 

---

Μαυσωλείο του Γαζή Εβρένος

Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον Πύργο του Ρολογιού. Πρόκειται για το ταφικό μνημείο του Γαζή Εβρενός, του Οθωμανού εκείνου που κατέκτησε τα Γιαννιτσά από τους Βυζαντινούς, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της κεντρικής Μακεδονίας. Σύμφωνα με επιγραφή που αναφέρεται στην ταφή του Γαζή Εβρενός, χτίστηκε το 1417. Από τα μορφολογικά του στοιχεία συμπεραίνουμε ότι ανασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αι. Αποτελείται από δυο ορθογώνιους χώρους εμβαδού 230 τμ. Στεγάζονταν με δώμα, από το οποίο εξείχαν τρεις μικροί τρούλοι καλυμμένοι με μολύβι. Το κτίριο διαθέτει πλούσιο διάκοσμο εξωτερικά και στο εσωτερικό του είναι ελαφρά διακοσμημένο.Το μαυσωλείο προορίζεται για Αρχαιολογικό Μουσείο Γιαννιτσών. Το Μαυσωλείο συντηρείται ήδη από την άνοιξη του έτους 2006 και στο εσωτερικό του ανακαλύφθηκε τάφος, ο οποίος εικάζεται ότι ανήκει στον Γαζή Εβρενός. Η αρχαιολογική έρευνα είναι σε εξέλιξη.

Αρχαιολογικοί Χώροι

Πέλλα

Στα κλασικά χρόνια η πόλη ήταν παραθαλάσσια, καθώς μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, ο πρώτος αρχαίος συγγραφέας που την αναφέρει, στην εξιστόρηση της περσικής εισβολής στην Ελλάδα το 480 π.Χ. Μερικές δεκαετίες μετά τους περσικούς πολέμους, στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Αρχέλαος, μεταφέρει την έδρα του από τις Αιγές (τη σημερινή Βεργίνα) στην Πέλλα. Η στρατηγική της θέση ήταν περισσότερο ταιριαστή στις νέες επιδιώξεις των Μακεδόνων, αφού εκτός από λιμάνι ήταν και ένας συγκοινωνιακός κόμβος προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, προς τα οποία έμελλε να επεκταθεί το βασίλειο.

Η Πέλλα ήταν το σημείο εκκίνησης της προς Βορρά διαδρομής για τα Βαλκάνια, μέσω της κοιλάδας του Αξιού, επάνω στη διαδρομή που από το Βόσπορο καταλήγει στην Αδριατική, ενώ προς το Νότο η παραθαλάσσια οδός οδηγούσε προς τη Θεσσαλία και τη νότια Ελλάδα. Ήδη το 380 π.Χ. ο Ξενοφών την αποκαλούσε «μεγίστη των εν Μακεδονία πόλεων», ενώ έφτασε στη μεγαλύτερη έκταση και ακμή της κατά τα χρόνια του Αλέξανδρου Γ΄ και εξής. Παρέμεινε πρωτεύουσα των Μακεδόνων μέχρι την υποταγή τους στους Ρωμαίους το 168 π.Χ. και συνέχισε να ακμάζει πληθυσμιακά και εμπορικά μέχρι τη βίαιη καταστροφή της, πιθανώς από σεισμό, κοντά στα 90 π.Χ. Στο εξής μέρος του πληθυσμού συνέχισε να κατοικεί στο νότιο τμήμα της παλιάς πόλης, αλλά το 30 π.Χ. ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Αύγουστο η ρωμαϊκή αποικία της Πέλλας (στην οποία λειτουργούσε και σταθμός της Εγνατίας οδού), 1,5 χλμ. δυτικά της ελληνιστικής πόλης.

 

Η Ρωμαϊκή Αποικία της Πέλλας

Η ελληνιστική πόλη της Πέλλας δε συνήλθε ποτέ από την καταστροφή του 90 π.Χ. Λίγοι κάτοικοί της παρέμεναν στο νότιο τμήμα της παλιάς πόλης το 30 π.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Αύγουστος ίδρυσε τη ρωμαϊκή επαρχία της Πέλλας (Colonia Pella) σε νέα θέση προς τα δυτικά, εκεί που σήμερα βρίσκεται ο οικισμός Νέα Πέλλα.

Η επιλογή αυτή αποτελεί αναγνώριση της κατάλληλης θέσης τόσο πάνω στην αρχαία Εγνατία οδό, όσο και της αξίας των άφθονων και καθαρών νερών που πήγαζαν εκεί και κινούσαν ένα ρωμαϊκό νερόμυλο, το κτίσμα που σήμερα είναι γνωστό ως «Λουτρά του Μεγαλέξανδρου». Όπως σε όλες τις αποικίες, εγκαταστάθηκαν κι εδώ βετεράνοι του ρωμαϊκού στρατού, αλλά και Έλληνες από πόλεις της Ιταλίας, καθώς και κάτοικοι της παλιάς πρωτεύουσας της Μακεδονίας. Η πόλη απέκτησε περιμετρικό τείχος και στο εσωτερικό της έχουν εντοπιστεί από τις περιορισμένες ανασκαφές σημαντικά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Χωρίς να αποκτήσει την αίγλη της προκατόχου της, η αποικία ενισχύθηκε από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. και επιβίωσε στα παλαιοχριστιανικά χρόνια, οπότε κτίστηκε στην περιοχή της Αγοράς ένας σημαντικός παλαιοχριστιανικός ναός με τρία κλίτη, ο οποίος σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση.

Στην επικράτεια της πόλης πρέπει να ανήκαν πολλοί από τους οικισμούς και αγροικίες που έχουν εντοπιστεί γύρω της, όπως και τα ιερά της Συρίας θεάς και του Δία στη θέση Κρεββάτια Γιαννιτσών και του Δία Ύψιστου στην Αγροσυκιά. Ένας από τους εξαρτημένους οικισμούς της αποικίας θα ήταν και αυτός που διατηρήθηκε στο νότιο τμήμα της ελληνιστικής Πέλλας, ο οποίος χρησιμοποιούσε το ίδιο νεκροταφείο με τη ρωμαϊκή αποικία.

 

Η Πολεοδομία της Πέλλας

Η αρχαία πόλη, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, με το πολεοδομικό σύστημα του τελευταίου τετάρτου του 4ου αι. π.Χ. και τις ελληνιστικές τροποποιήσεις και ανοικοδομήσεις, απλώνεται σε έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων.

Τα παλιότερα οικιστικά λείψανα της πρώτης οικοδομικής φάσης της μακεδονικής πρωτεύουσας ήρθαν στο φως στην περιοχή των συγκροτημάτων του ιερού του θεραπευτή θεού Δάρρωνος (στο νοτιοδυτικό τμήμα του σημερινού επισκέψιμου χώρου). Η σύμπτωση της θέσης εξωτερικού τοίχου κτιρίου της παλιότερης οικοδομικής φάσης με τον εξωτερικό τοίχο οικοδομικού τετραγώνου των ελληνιστικών χρόνων υποδεικνύει με μεγάλη πιθανότητα την ύπαρξη πολεοδομικού συστήματος με ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα στο τέλος του 5ου – αρχές του 4ου αι. π.Χ.

Η μεγάλη επέκταση και ανοικοδόμησή της, ευνοημένες από το ομαλό εδαφικό ανάγλυφο, πραγματοποιήθηκαν την εποχή της βασιλείας του Κασσάνδρου (316-298 π.Χ.) με την κατάργηση του βόρειου τείχους της κλασικής πόλης και του νεκροταφείου της στην περιοχής της Αγοράς. Το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης καταρτίζουν ορθογώνια ισοπλατή (47 μ.) οικοδομικά τετράγωνα, με μήκος που ποικίλλει (110, 125, 133, 152 μ.), χωρισμένα ομοιόμορφα από δρόμους κάθετους (Β-Ν) και οριζόντιους (Α-Δ), πλάτους 6 και 9 μ. αντίστοιχα.

Ο πλατύτερος δρόμος της πόλης, 15 μ., με προσανατολισμό Α-Δ, ξεκινώντας προφανώς από τις πύλες του ανατολικού και του δυτικού τείχους, διέσχιζε το κέντρο της, καταλήγοντας στις αντίστοιχες πύλες της Αγοράς. Μερικοί δρόμοι με προσανατολισμό Β-Ν, που αποτελούσαν, ξεκινώντας από το λιμάνι, βασικές οδικές αρτηρίες, πλατύτεροι των άλλων (9-10 μ.), ήταν πλακωστρωμένοι, είχαν πεζοδρόμια και πλαισιώνονταν με στοές. Η ύπαρξη των στοών αυτών είναι απόλυτα βεβαιωμένη στον 3ο αι. π. Χ., από τα υπολείμματα κιόνων στη θέσης τους, και δεν αποκλείεται να εντάσσονται στο σχεδιασμό της πόλης του τελευταίου τετάρτου του 4ου αιώνα π.Χ. Κάτω από τα οδοστρώματα υπήρχε ένα πυκνό και καλά οργανωμένο δίκτυο υδροδότησης και αποχέτευσης. Σήραγγες λαξευμένες στον φυσικό βράχο έφερναν νερό από τις πηγές των βουνών και κατέληγαν σε αγωγούς πήλινους, λίθινους ή κτιστούς, με φρεάτια καθαρισμού, στοιχεία που μαρτυρούν, μαζί με τους αγωγούς αποχέτευσης, τις κρήνες, τα πηγάδια και τις δεξαμενές των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, το ανώτερο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων. Χώροι λουτρών εντοπίστηκαν σε κατοικίες, αλλά και σε δημόσια κτίρια. Ένα δημόσιο λουτρό, που ερευνήθηκε στην περιοχή της νέας εισόδου του αρχαιολογικού χώρου, είναι η παλιότερη ως σήμερα γνωστή λουτρική εγκατάσταση στον βορειοελλαδικό χώρο και μια από τις παλιότερες που έχουν ερευνηθεί στην Ελλάδα.

  

Η Νεκρόπολη της Πέλλας

Σε μικρή απόσταση από το ανατολικό και από το δυτικό τείχος της ελληνιστικής Πέλλας ξεκινούν τα νεκροταφεία της πόλης, τα οποία καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση, φτάνοντας στα δυτικά ως τη Νέα Πέλλα και στα ανατολικά ως το όριο της αγροτικής περιοχής της Πέλλας προς τη Χαλκηδόνα.

Περισσότερα πυκνά είναι τα νεκροταφεία που έχουν ανασκαφεί κοντά στα τείχη, ενώ σε μεγαλύτερη απόσταση εντοπίζονται κυρίως μακεδονικού τύπου τάφοι και κιβωτιόσχημοι τάφοι μεγάλου μεγέθους. Η νεκρόπολη καλύπτει το χρονικό διάστημα από τον 4ο αιώνα π. Χ. ως το τέλος των ρωμαϊκών χρόνων και περιλαμβάνει όλα τα είδη των ταφικών κτισμάτων και κατασκευών που εντοπίζονται κατά την περίοδο αυτή σε νεκροταφεία του υπόλοιπου ελληνικού χώρου. Από τις εκατοντάδες τάφων που έχουν ανασκαφεί, εκτίθενται στο Μουσείο πολυάριθμα κτερίσματα που φωτίζουν πολλαπλά τη ζωή και τα ταφικά έθιμα των κατοίκων της πόλης.

 

---

Μουσεία

Αρχαιολογικό Μουσείο

Το μουσείο της Πέλλας βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου, σε άμεση γειτνίαση με το σύγχρονο οικισμό της Πέλλας ανατολικά.

Στο μουσείο, όπου καταλήγει ο επισκέπτης μετά την περιήγησή του στον αρχαιολογικό χώρο, μπορεί να ανασυνθέσει τα αρχαιολογικά στοιχεία που του παρείχαν τα μνημεία και να κατανοήσει τις ποικίλες πτυχές της καθημερινής, αλλά και της δημόσιας ζωής της μακεδονικής πρωτεύουσας. Γι΄ αυτό και οι θεματικές ενότητες της έκθεσης του μουσείου εναρμονίζονται με τους ανασκαφικούς τομείς του χώρου, χωρίς να είναι αποκομμένες η μια από την άλλη. Καθώς είναι χωροθετημένες σε διαφορετικά επίπεδα, που παραπέμπουν στο εδαφικό ανάγλυφο της περιοχής, εξασφαλίζεται μια συνεχής οπτική επαφή με όλες σχεδόν τις θεματικές ενότητες, αλλά και τον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο, μέσα από τα μικρά παράθυρα του κτιρίου.

Τον επισκέπτη υποδέχεται στον εκθεσιακό χώρο ένα σημαντικό εύρημα της Πέλλας, η μαρμάρινη κεφαλή του Αλεξάνδρου Γ΄, της μεγάλης ιστορικής προσωπικότητας που γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Πέλλα, απ’ όπου και ξεκίνησε η μεγαλειώδης εκστρατεία του. Στην εισαγωγική θεματική ενότητα της έκθεσης, της ενημέρωσης, ο επισκέπτης ενημερώνεται με κείμενα, φωτογραφίες, χάρτες, σχέδια, μια μεγάλη μακέτα του αρχαιολογικού χώρου και ενδεικτικά ευρήματα (νομίσματα, κεραμίδες οροφής με επιγραφές που φέρουν το όνομα της πόλης, ΠΕΛΛΗΣ) τα απαραίτητα στοιχεία για την γνωριμία του με την Πέλλα: τη γεωμορφολογική εξέλιξη της περιοχής, ιστορικά στοιχεία για την πόλη και τις ανασκαφές, για το πολεοδομικό σύστημα και τις οχυρώσεις.

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 23820 31 160

 

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας

Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας βρίσκεται στο δυτικό άκρο του σύγχρονου οικισμού. Πρόκειται για ένα νεόδμητο μουσείο, του οποίου οι διακριτικοί όγκοι και οι λιτές γραμμές είναι απόλυτα προσαρμοσμένα στη μορφολογία του εδάφους. Αποτελεί ένα νέο όσο και σύγχρονο μουσείο με σαφή προσανατολισμό προς τον επισκέπτη. Η μουσειολογική πρόταση και οργάνωση, οι βοηθητικοί χώροι, η σύνδεση με τον αρχαιολογικό χώρο (μελλοντικά ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου θα καταλήγει στο μουσείο όπου θα ολοκληρώνει τη γνώση του για τον ελληνιστικό πολιτισμό της Πέλλας) και κυρίως η σπουδαιότητα των μόνιμων συλλογών το ορίζουν ως ένα σημαντικό μουσείο και την επίσκεψη του μια εμπειρία που δεν θα πρέπει να παραληφθεί.

Το πρώτο έκθεμα που υποδέχεται τον επισκέπτη είναι η κεραμίδα οροφής που φέρει το όνομα «ΠΕΛΛΗΣ». Από τα πρώτα ευρήματα του 1957, η κεραμίδα επιβεβαίωσε την ταύτιση της θέσης και κατέστησε την ανασκαφή της Πέλλας ως επιστημονικό γεγονός με διεθνές ενδιαφέρον.

Ακολουθεί η κάτοψη του αρχαιολογικού χώρου, όπου ο επισκέπτης με διαδραστικό τρόπο αντιλαμβάνεται και κατανοεί την ανάπτυξη της πόλης. Στη συνέχεια, η μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και το μαρμάρινο αγαλμάτιο του Αλεξάνδρου-Πάνα οδηγούν τον επισκέπτη στο κύριο τμήμα του μουσείου. Οι συλλογές αναπτύσσονται σε 4 θεματικές ενότητες: την καθημερινή ζωή, το δημόσιο βίο, τη θρησκευτική ζωή (δημόσια ιερά) και τα ταφικά έθιμα (νεκροταφεία). Από τον εξώστη έχει τη δυνατότητα της πανοραμικής παρατήρησης του ισογείου. Το ορθογώνιο αίθριο, οικείο στον επισκέπτη από τις περίστυλες αυλές των ελληνιστικών οικιών, προσφέρει το φυσικό φως φιλοξενώντας αρχιτεκτονικά μέλη, επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες.

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 23820 31 160

 

Πολεμικό Μουσείο, Γιαννιτσά

Το Στρατιωτικό Μουσείο Γιαννιτσών βρίσκεται στο κέντρο του πεζόδρομου της πόλης των Γιαννιτσών και στεγάζεται στο ισόγειο του κτιρίου της πρώην Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Γιαννιτσών, σ’ ένα χώρο περίπου 70m2.

Στο χώρο του Στρατιωτικού Μουσείου Γιαννιτσών πραγματοποιείται αναδρομή στο Μακεδονικό Αγώνα, εστιασμένη στη Μάχη του Βάλτου των Γιαννιτσών και στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 1913.

Η αναδρομή πραγματοποιείται μέσα από κείμενα, φωτογραφίες και κειμήλια τοποθετημένα σε Κ-PLAST, προθήκες και ανθρώπινα ομοιώματα. Μέσα από τα εκθέματα του Μουσείου γίνεται αναφορά στους στρατούς της Συμμαχίας των 4 Χριστιανικών Κρατών (Ελλάδα, Βουλγαρία Σερβία και Μαυροβούνιο) καθώς και στον Τούρκικο στρατό.

Ο επισκέπτης μετά την περιήγησή του στο χώρο του Μουσείου αποκτά μια πλήρη εικόνα των στρατιωτικών εκείνης της εποχής και των αγώνων τους, την οποία αποκομίζει μέσα από τον οπλισμό, τις στολές, τον εξοπλισμό, τα παράσημα, τα μετάλλια, τις φωτογραφίες, τα επιστολικά δελτάρια, τα αποκόμματα εφημερίδων κ.α., όλα της εποχής εκείνης.

Μετά το τέλος της ξενάγησης στο Μουσείο, πραγματοποιείται ολιγόλεπτη προβολή βίντεο συναφούς θέματος έτσι ώστε φεύγοντας να έχει μια ολοκληρωμένη άποψη για την εποχή εκείνη και τους αγώνες που έλαβαν χώρα.

Τηλέφωνο Πληροφοριών: 23820 27 039

 

Ωκεανός (Έκθεση Φυσικής Ιστορίας)

Η Έκθεση  Φυσικής Ιστορίας αποτελεί την πραγματοποίηση ενός ονείρου δυο γενεών. Όλα ξεκίνησαν όταν μεταναστεύσαμε οικογενειακώς στην Αυστραλία το 1972.  Εκεί είχαμε το προνόμιο να γνωρίσουμε τον πλούτο της θάλασσας ο οποίος φανερωνόταν εξαιτίας του φαινομένου της παλίρροιας. Σ’ έναν περίπατο κατά τη διάρκεια της άμπωτης κι ενώ ψάχναμε για χταπόδια και καβούρια, ανακαλύψαμε τυχαία ένα ξεχωριστό και χρωματιστό κοχύλι. Ο πατέρας μας το θαύμασε και το κράτησε. Από εκείνη τη στιγμή  γεννήθηκε μέσα του η επιθυμία να συλλέγει κοχύλια. Σε διάστημα 40 ετών κατάφερε να συγκεντρώσει και να μας κληροδοτήσει μια τεράστια συλλογή που περιλαμβάνει περισσότερα από 2000 είδη κοχυλιών απ’ όλο τον κόσμο. Ωστόσο, κοινό μας όνειρο ήταν να μοιραστούμε αυτές τις ομορφιές της θάλασσας με όλους εσάς γι’ αυτό και με προσωπική μας πρωτοβουλία δημιουργήσαμε τον εκθεσιακό χώρο Ωκεανός.

Πλαγιάρι, Γιαννιτσά, Ν.Πέλλας, Τ.Κ.: 58 100

Τηλέφωνα Πληροφοριών: 697 20 51 099 & 23820 99 589

 

Μουσείο φυσικής ιστορίας

Το μουσείο φυσικής ιστορίας της Αριδαίας είναι το καλύτερο ερέθισμα για να ξεκινήσει κάποιος να ανακαλύπτει τα μυστικά της χλωρίδας και της πανίδας που κρύβονται στα βουνά της Πέλλας, το Βόρα, τη Τζένα και το Πίνοβο.

Τα εκθέματα και ο πλούσιος όγκος πληροφόρησης αξίζουν την προσοχή αλλά πιο πολύ από όλα εντυπωσιάζει το κτίριο όπου φιλοξενείται το μουσείο. Πρόκειται για τον αναπαλαιωμένο σιδηροδρομικό σταθμό της Αριδαίας, ο οποίος έχει τη δική του αξιόλογη ιστορία! Ο σταθμός είναι τύπου Decauville.

Χτίστηκε το 1916 από τους συμμάχους, για τη μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων αλλά εγκαταλείφθηκε το 1931. Σήμερα, αναπαλαιωμένος και πανέμορφος, ο σταθμός φιλοξενεί το μουσείο συνδυάζοντας έτσι τη δική του ιστορία με την ιστορία της περιοχής σε ένα μοναδικό αισθητικό και επιμορφωτικό σύνολο.

Τηλέφωνο Πληροφοριών: 23843 50 207, -222

 

Παλαιοντολογικό-Φυσιογραφικό και Λαογραφικό Μουσείο Αλμωπίας

Σε απόσταση 13χμ. από την Αριδαία βρίσκονται τα Λουτρά, ένας παράδεισος φυσικής ομορφιάς στο κέντρο του οποίου βρίσκεται το Παλαιοντολογικό-Φυσιογραφικό και Λαογραφικό Μουσείο Αλμωπίας.

Πλουσιότερα σε ευρήματα είναι τα Α΄και Β΄ όπως ονομαστηκαν, και ένα θεαματικό βάθρο βάθους 50 μέτρων, στο πυθμένα του οποίου βρέθηκε ανθρώπινος σκελετός, άγνωστης ηλικίας.

Σημαντικό θεωρείται το εύρημα από το σπηλαιοκαταφύγειο Ζ που είναι η άνω γνάθος, με τον αριστερό κυνόδοντα, από απολιθωμένο τμήμα κρανίου της Ursus ST. ARCTOS (καφετιά αρκούδα) ηλικίας 10000 χρόνια περίπου και νεότερα.

Όσον αφορά τα βραχογραφήματα, αυτά παρουσιάζουν ανθρώπους με τεράστια χέρια, που φτάνουν μέχρι τις πατούσες των ποδιών. Στα κεφάλια τους φαίνονται διάφορα στολίδια, ενώ σε μερικούς είναι τονισμένα τα γεννητικά όργανα.

Στο σπήλαιο Α’ ανακαλύφθηκαν τα απολιθωμένα οστά της αρκούδας των σπηλαίων, τα οποία χρονολογούνται 120000 χρόνια πριν. Στο ίδιο σπήλαιο, στο βάθος, στον μεγάλο θάλαμο, υπάρχει μέσα οε σταλαγμιτικό υλικό φυσική λεκάνη με νερό, όπου είναι λατρεία αν κρίνει κανείς από τα όστρακα που βρίσκονται εκεί. Πιθανόν το σπήλαιο να ήταν και ναός νυμφών. Ταυτόχρονα,εντοπίστηκαν, απολιθώματα, που ανεγνώρισε το Εργαστήριο Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας του Α.Π.Θ. Πρόκειται για Κοράλια του γένους CYCLOSERIS Κρητιόικής ηλικίας 70 έως 140 εκατομμυρίων χρόνων. Φως στα μυστήρια αυτά προσπαθεί από το 1990 να ρίξει η Σπηλαιολογική Εταιρεία Καβάλας οε συνεργασία και με το Α.Π.Θ.

Τηλέφωνο Πληροφοριών: 23840 91 630

Ο νομός από τους πλουσιότερους της χώρας μας, σε γεωργικά προϊόντα. Οι γόνιμες εκτάσεις σε συνδυασμό με τα άφθονα νερά, έχουν μετατρέψει την περιοχή σε γη της επαγγελίας , δίνοντας μεγάλη ποικιλία τοπικών προϊόντων, τα περισσότερα γνωστά στην εγχώρια και ξένη αγορά.

Περίφημα τα κεράσια Εδέσσης, πασίγνωστα σε όλα τα παζάρια της Ανατολής ως κεράσια Βοδενών, από το παλιό όνομα της Έδεσσας, που σημαίνει πόλη των νερών. Τραγανά, πορφυρά και εύγεστα, κατέχουν την πρώτη θέση εδώ. Ροδάκινα, βερίκοκα, με ποιοτικά χαρακτηριστικά και γεύση, που ανταποκρίνονται απόλυτα στις απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτή.

Σκληρά, βουνίσια τα μήλα της Παναγίτσας, όπως είναι γνωστά πανελληνίως, αλλά και διεθνώς. Πεντανόστιμα, εύγευστα και γεμάτα χυμούς τα αχλάδια, καθώς και πλήθος άλλων φρούτων από τα οποία γίνονται τα παραδοσιακά γλυκά κουταλιού, οι γλυκύτατες μαρμελάδες, οι κομπόστες και τα γαργαλιστικά ηδύποτα.

Χαρακτηριστικές οι πιπεριές Μπαχόβου ή Αριδαίας ή τσούσκες κόκκινες, μικρόσωμες, μεταποιημένες ή νωπές διαθέτουν εξαιρετική γεύση. Χρήζουν προστασίας και ανάδειξης.

Το κόκκινο πιπέρι γνωστό σε όλους ως Καρατζοβίτικο, ή μπούκοβο παράγεται στο Πιπεροχώρι ή αλλιώς Γαρέφι.

Αν και ο τόπος  άγονος, για το πιπέρι ιδανικός. Εδώ και χρόνια παράγει την Καρατζοβίτικη πιπεριά. Μάλιστα, κλείνει έναν αιώνα παραγωγής η τόσο μικρόσωμη πιπεριά, κόκκινος χρυσός για την περιοχή. Ξηραίνεται με δύο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος στον Οντάρ, χώρος που γίνεται η αφυδάτωση της πιπεριάς και ο δεύτερος στον ήλιο για μια εβδομάδα και μετά στο φούρνο. Έξι κιλά νωπής πιπεριάς δίνουν ένα κιλό πιπέρι. Η φύτευση ξεκινά τον Ιούνιο, ενώ η συγκομιδή της αρχίζει τον Αύγουστο.

Μεγάλης διατροφικής αξίας τα σπαράγγια ξεκίνησαν να καλλιεργούνται πριν από τριάντα δύο χρόνια. Σήμερα κατέχουν μια από τις κύριες καλλιέργειες, εξαγώγιμο προϊόν, κυρίως  στην Γερμανία.

Καλλιεργούνται δημητριακά, από τα οποία φτιάχνονται χειροποίητα ζυμαρικά, όπως τραχανάς, κους-κους, χυλοπίτες, πέτουρα. Κηπευτικά κοκκάρι, ντομάτα, σπανάκι, πράσα και τα παπούδα μικρόκοκκα φασόλια.

Η κτηνοτροφία δίνει νόστιμα κρέατα από πρόβατα, βοοειδή, χοίρους, όρνιθες κ.ά., ενώ τα κτηνοτροφικά προϊόντα νόστιμα και εύγευστα, λουκάνικο με πράσο και άλλα αρωματικά, πρόβειο γιαούρτι, μοναδικά εξαιρετικά τυριά Μπάτσος, φέτα (Π.Ο.Π.), κασέρι.

 

---

Μπάτζο: Τοπικό παραδοσιακό τυρί άλμης, ημίσκληρο ή σκληρό παρασκευάζεται από πρόβειο ή γιδινό γάλα ή μείγμα αυτών, μερικώς αποβουτυρωμένο (μέχρι 15%) χρώματος λευκού έως λευκοκίτρινο. Είναι τυρί χωρίς επιδερμίδα με μαλακή μάζα, έχει ευχάριστη, υπόξινη, ελαφρά πικάντικη ή και πολύ αλμυρή γεύση Προσφέρεται κυρίως ψημένο. Μαζί με την φέτα αποτελούν Π.Ο.Π. προϊόντα.

Τα τελευταία χρόνια η πατροπαράδοτη τέχνη της Οινοποιΐας, φαίνεται να έχει βρει τον δρόμο της. Έτσι το γνωστό ξινόμαυρο μαζί με την τοπική ποικιλία Νεγκόσα δίνουν το πασίγνωστο κρασί ΟΠΑΠ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ. Φινετσάτος οίνος, σύνθετος με έμφαση στο φρούτο ξινόμαυρος, χρώματος ερυθρού. Ενώ οι τοπικοί οίνοι ΠΓΕ, λευκοί, ροζέ και ερυθροί κλείνουν μέσα τους την φρεσκάδα και τα αρώματα των φρούτων, με πλούσια χρώματα και υπέροχες γεύσεις για όλα τα γούστα, καθώς και αποστάγματα αυτών, όπως το τσίπουρο που είναι ιδιαίτερα προσφιλές στους κατοίκους και όχι μόνο.

Μικρές Οικοτεχνίες με αντικείμενο την παρασκευή παραδοσιακών προϊόντων, γλυκά κουταλιού, μαρμελάδες, λικέρ, τουρσιά, ζυμαρικά, φτιαγμένα με συνταγές από παλιά, προσαρμοσμένες στα σημερινά δεδομένα. Προωθούν τα προϊόντα στην ελληνική και ξένη αγορά.

Τραχανάς: Κορυφαία προϊόντα είναι ο περίφημος τραχανάς φτιαγμένος με αγνά υλικά, χρησιμοποιώντας τις παραδοσιακές συνταγές των γιαγιάδων. Τραχανάς παραδοσιακός με πλούσια γεύση και απολαυστικά αρώματα ή με κατσικίσιο γάλα, ξινός, νηστίσιμος, με λαχανικά, με καπνιστό μπούκοβο, απλά υπέροχος.

Οι Κόρες: Αγαπημένο παραδοσιακό ζυμαρικό με αλεύρι, φρέσκο γάλα και αυγά.

Μακαρίνα: Χειροποίητο μακαρόνι, φερμένο από τους πρόσφυγες της Μ. Ασίας, στο χωριό της Καρατσόβας. Φτιάχνεται όπως και τότε με αλεύρι, σιμιγδάλι, φρέσκο γάλα, φρέσκα αυγά και αλάτι.

Περέκ: Φύλλα που ψήνονται όπως παλιά, στο τζάκι, με ξύλα πάνω στο σάτσι. Τα ζυμαρικά και τα φύλλα θυμίζουν αλλοτινές γεύσεις, και τις προσφέρουν στον καθένα που μπορεί να ξεχωρίσει το αυθεντικό.

Ενώ το κορκότο και το πλιγούρι γίνονται με τις ίδιες μεθόδους επεξεργασίας, όπως γινόταν δεκάδες χρόνια πριν. Το κορκότο απλώς σπασμένο σιτάρι, ενώ το πλιγούρι σπασμένο και προβρασμένο.

Φυσικά σε μια περιοχή αγροτική και τόσο παραγωγική, όπως ο Ν. Πέλλας με τόσα διαφορετικά ενδιαιτήματα και ποικιλία καλλιεργειών, που ευδοκιμούν. Η  μεταποίηση φρούτων και λαχανικών επιβάλλεται.

Οι οικοτεχνίες αξιοποιούν όλο αυτό τον πλούτο που ο εύφορος κάμπος προσφέρει όπως παλιά με την ίδια πρακτική και την ίδια λογική. Χωρίς χρώματα, χωρίς συντηρητικά, αυθεντικά με αρώματα και γεύσεις απλές, αλλά συγχρόνως πλούσιες γιατί οι ρίζες της γευστικής παράδοσης εδώ είναι βαθιές.

Οι αγορές των προϊόντων στο νομό γίνονται στα παραδοσιακά παζάρια της περιοχής. Πασίγνωστο το παζάρι στην τοποθεσία «Κιουπρί». Οργανώνεται κάθε Πέμπτη, χρόνια τώρα (περίπου ενενήντα). Στα μικρά παντοπωλεία, στα τυροκομεία και στους γυναικείους συνεταιρισμούς κ.ά.

Άμεση Δράση	100
Πυροσβεστική Εδέσσης	23810 22 044
Πυροσβεστική Γιαννιτσών	23820 27 556
Πυροσβεστική Αριδαίας	23840 25 422
Τουριστικές Πληροφορίες	23810 20 300
Υπαίθριο Μουσείο Νερού, Καταρράκτες Εδέσσης	23810 20 300
Αρχαιολογικός Χώρος Εδέσσης	23810 25 261
Νοσοκομείο Εδέσσης	2381 350 100
Νοσοκομείο Γιαννιτσών	2382 350 200
Κέντρο Υγείας Κρύας Βρύσης	2382 351 100
Κέντρο Υγείας Σκύδρων	2382 351 000
Κέντρο Υγείας Αριδαίας	2384 350 000
Κέντρο Υγείας Αρνίσσας	2381 351 000

Με λεωφορείο

Καθημερινά πραγματοποιούνται δρομολόγια με λεωφορεία του ΚΤΕΛ από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για την Έδεσσα.

ΚΤΕΛ Πέλλας:	http://www.ktelpellas.gr/
Σταθμαρχείο Αθήνας:	210 51 52 548
Τοπικό Σταθμαρχείο, Έδεσσα:	23810 23 511

 

---

Με αυτοκίνητο

Για να μεταβείτε στην Πέλλα με αυτοκίνητο μέσω της Εθνική οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης, οι αποστάσεις είναι

Από Αθήνα	510 χλμ.
Από Θεσσαλονίκη	44,9 χλμ.
Από Πάτρα	442 χλμ.
Από Ιωάννινα	242 χλμ.

 

---

Σιδηροδρομικώς

Εκτελούνται δρομολόγια με τρένο από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για την Έδεσσα.

Κέντρο Εξυπηρέτησης Πελατών: 14511 (ώρες λειτουργίας 06:30 – 22:00 καθημερινά)