Για την προέλευση του ονόματος του νησιού δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες. Σύμφωνα με την παράδοση, ίσως έχει μυθολογική προέλευση, από τη μικρή κόρη του βασιλιά Θήρα, τη Θηρασιά, στην οποία το παραχώρησε ο βασιλιάς και έχτισε ανάκτορο σε περίοπτη θέση (στη σημερινή περιοχή Κάβου-Κόρφου).

Η Θηρασιά είναι ένα κομμάτι γης 9 τετραγωνικών χιλιομέτρων που αποκόπηκε από την αρχαία νήσο Στρογγύλη μετά την τρομερή ηφαιστειακή έκρηξη του 1650π.Χ. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος της καλντέρας και απέχει λιγότερο από ένα μίλι από την Οία της Σαντορίνης, συμπληρώνοντας νοητά, μαζί με τη Σαντορίνη και το Ασπρονήσι, το κυκλικό σχήμα του αρχαίου νησιού.

Όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα (λείψανα κτιρίου, πήλινα αγγεία), η Θηρασιά  αποτελούσε μέρος του εντυπωσιακού προϊστορικού πολιτισμού της Στρογγύλης της 2ης χιλιετίας π.Χ. που καταστράφηκε από το ηφαίστειο. Το όνομά της οφείλεται στην όμορφη κόρη του Θήρα, αρχηγού των Λακεδαιμόνιων που εποίκισαν τη Σαντορίνη μετά την καταστροφή, στα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ.

Στους οικισμούς της Θηρασιάς, που μαζί με την Οία της Σαντορίνης αποτελούν ενιαία κοινότητα, κατοικούν μόνιμα 268 κάτοικοι, εκ των οποίων το 90% είναι ναυτικοί ενώ ασχολούνται με το ψάρεμα τη γεωργία και τον τουρισμό.

Το νησί είναι πλέον αραιοκατοικημένο. Σύμφωνα με δημογραφικά στοιχεία, μέχρι το 1895 ο πληθυσμός αυξανόταν σταδιακά (έφτασε τους 855 κατοίκους), ενώ στις μέρες μας οι κάτοικοι είναι περίπου 300 και κατά τη διάρκεια του χειμώνα ίσως δεν είναι περισσότεροι από 150. Μόνο δύο χωριά κατοικούνται σήμερα: ο παραδοσιακός οικισμός και πρωτεύουσα, ο Μανωλάς, που είναι χτισμένος κατά μήκος των απόκρημνων ανατολικών γραμμών, και ο Ποταμός, που βρίσκεται σε ρεματιά στο δυτικό τμήμα του νησιού. Υπάρχουν επίσης και δύο εγκαταλειμμένοι οικισμοί: η Αγρηλιά και η Κερά.

Το νησί εξυπηρετείται από δύο μικρά λιμάνια: τη Ρίβα στο βόρειο άκρο και τον Κόρφου, το επίνειο του Μανωλά. Στο πρώτο, που αποτελεί το κεντρικό λιμάνι του νησιού –ονομάζεται και Σάντα Ιρένε από το ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται εκεί– προσεγγίζουν κυρίως σκάφη προερχόμενα από τα λιμάνια της Οίας και του Αθηνιού στη Σαντορίνη. Το δεύτερο λειτουργεί κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες για τουριστικούς λόγους. Και στα δύο λιμάνια υπάρχουν λίγοι μόνιμοι κάτοικοι.

Η γεωργία και η αλιεία ήταν στο παρελθόν οι κύριες ασχολίες τους. Στη Θηρασιά, λόγω ιδιαιτερότητας του ηφαιστειακού καλλιεργήσιμου εδάφους, ευδοκίμησαν συγκεκριμένες ποικιλίες αμπελιού, το ντοματάκι, η φάβα, η λευκή μελιτζάνα, το κατσούνι. Οι περισσότεροι άντρες του νησιού ήταν ναυτικοί στα πλοία των μεγάλων Θηραίων καραβοκύρηδων και οι γυναίκες ασχολούνταν κυρίως με τις αγροτικές εργασίες. Αναπτυγμένο ήταν το εμπόριο ηφαιστειακών υλικών, τέφρας (άσπα) και κίσσηρης, περιζήτητο οικοδομικό υλικό. Ορατές είναι ακόμα, όπως και στη Σαντορίνη, οι εγκαταστάσεις από τα ορυχεία που λειτουργούσαν μέχρι τη δεκαετία του ’60 στο νησί.

Οι καλλιέργειες σήμερα έχουν πέσει σε μαρασμό, τα περισσότερα κτήματα έχουν εγκαταλειφθεί και οι λιγοστοί κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τον τουρισμό. Η γειτνίαση με έναν τόσο φημισμένο τόπο, όπως η Σαντορίνη, δεν αφήνει στη μικρή Θηρασιά πολύ μεγάλα περιθώρια εξέλιξης.

Αγία Ειρήνη

Η Αγία Ειρήνη είναι οικισμός στο βόρειο άκρο της Θηρασιάς και απέχει περίπου 4,5 χιλιόμετρα από τον Μανωλά, την πρωτεύουσα του νησιού.

Το χωριό πήρε την ονομασία του από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης που βρίσκεται εκεί, ενώ κατά μία άποψη την ονομασία της στην ίδια εκκλησία οφείλει και η Σαντορίνη (Santa Irini). Ο οικισμός διαθέτει ψαροταβέρνες και μία παραλία με μαύρη άμμο και μαύρα βότσαλα.

Στην περιοχή βρίσκεται το κύριο λιμάνι της Θηρασιάς, η Ρίβα, που συνδέεται ακτοπλοϊκώς με τον Αθηνιό και το Αμμούδι της Οίας. Επίσης, το τοπικό λεωφορείο ξεκινά από τη Ρίβα τη διαδρομή του για τους άλλους οικισμούς του νησιού.

Αγριλιά

Η Αγριλιά είναι παλαιός οικισμός που βρίσκεται στο κέντρο της Θηρασιάς, σε πολύ κοντινή απόσταση από το χωριό Ποταμός και τον Μανωλά, την πρωτεύουσα του νησιού.

Πρόκειται για τον μεγαλύτερο και παλαιότερο οικισμό στο νησί έως το 1928. Είναι χτισμένος μέσα σε λαγκάδι, ενώ χαρακτηριστικά είναι τα υπόσκαφα σπίτια του (κάποια κυριολεκτικά αθέατα) και οι κάναβες (οινοποιεία στην τοπική διάλεκτο). Οι κάτοικοί του ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία.

Το 1887, στην είσοδο της Αγριλιάς, χτίστηκε η Παναγία των Εισοδίων (ή του Λαγκαδιού), μία εκκλησία με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και διακόσμηση.

Θηρασιά ή Μανωλάς

Η Θηρασιά ή Μανωλάς είναι ο κυριότερος οικισμός και πρωτεύουσα του ομώνυμου νησιού. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά και έχει επίνειό του τον Κόρφο.

Ο οικισμός είναι γραφικός, με στενά καλντερίμια και εξαιρετική θέα προς τη Σαντορίνη. Ο Μανωλάς συνδέεται με τον Κόρφο με ένα φιδωτό μονοπάτι, στο οποίο υπάρχουν 270 σκαλοπάτια και η απόσταση μπορεί να διανυθεί με γαϊδουράκια.

Στην περιοχή λειτουργούν: παραδοσιακός φούρνος με ξύλα, παλιό παντοπωλείο, περιφερειακό ιατρείο, ταβέρνες, αγροτουριστικά καταλύματα και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησίες του Αγίου Κωνσταντίνου (χτισμένη το 1874) και του Αγίου Ιωάννη.

Κόρφος

Ο Κόρφος είναι μικρός γραφικός οικισμός στην ανατολική πλευρά της Θηρασιάς. Πρόκειται για το επίνειο της πρωτεύουσας Μανωλάς και το παλιό λιμάνι του νησιού.

Σήμερα, ο μικρός όρμος χρησιμοποιείται ως λιμανάκι για ιστιοφόρα και καΐκια που κάνουν εκδρομές από τον Αθηνιό (επίνειο των Φηρών) προς την Παλαιά Καμένη, τη Νέα Καμένη και τη Θηρασιά. Ο Κόρφος συνδέεται με τον Μανωλά με ένα φιδωτό μονοπάτι, στο οποίο υπάρχουν 270 σκαλοπάτια και η απόσταση μπορεί να διανυθεί με γαϊδουράκια.

Η ακρογιαλιά του οικισμού προσφέρεται για κολύμπι και ψάρεμα. Στην περιοχή λειτουργούν καφετέριες και παραδοσιακές ταβέρνες, ενώ έχουν χτιστεί μερικά καταφύγια ψαράδων.

Ποταμός

Ο Ποταμός είναι μικρό χωριό στο κέντρο της Θηρασιάς και απέχει 1 χιλιόμετρο δυτικά από τον Μανωλά, την πρωτεύουσα του νησιού.

Είναι ο πρώτος οικισμός που συναντάμε μετά το λιμάνι της Ρίβας στα βόρεια του νησιού, το οποίο συνδέει τη Θηρασιά με τον όρμο του Αμμουδιού στην Οία. Ο Ποταμός είναι κτισμένος μέσα σε μία ρεματιά, απ’ όπου πήρε και το όνομά του. Αρκετά από τα σπίτια του είναι υπόσκαφα, με αυλές γεμάτες κόκκινα γεράνια και μπουκαμβίλιες.

Στον οικισμό βρίσκονται τρεις εκκλησίες: ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Σπυρίδωνας και η Παναγία η Γιάτρισσα με το ομώνυμο πανηγύρι στις 21 Σεπτεμβρίου.

Ρίβα: Στο βόρειο άκρο του νησιού βρίσκεται η Ρίβα, το λιμάνι όπου πιάνουν τα πλοία της γραμμής από τον Πειραιά και τον Αθηνιό της Σαντορίνης, και οι λάντζες από τον όρμο του Αμμουδιού της Οίας. Εδώ θα βρείτε γραφικές ψαροταβέρνες και την υπέροχη Μαύρη Παραλία με τα κρυστάλλινα νερά. Σε ύψωμα πάνω από το λιμάνι βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης, από τη λατινική ονομασία του οποίου (Santa Irini) ο Μάρκος Σανούδος έδωσε στη Θήρα το όνομα Σαντορίνη.

Ποταμός: Στη δυτική πλευρά του νησιού υπάρχουν μακρόστενοι παράλληλοι όγκοι άσπας (ηφαιστιογενούς υλικού) που ανάμεσά τους διαμορφώνονται γραφικά λαγκάδια. Σε τέτοια λαγκάδια είναι χτισμένος ο Ποταμός, χωριό με πολλά υπόσκαφα σπίτια και αυλές γεμάτες γεράνια και μπουκαμβίλιες. Στον Ποταμό δεσπόζουν οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου και της Παναγίας της Γιάτρισσας.

Αγριλιά: Η Αγριλιά είναι ο παλαιότερος και μεγαλύτερος αγροτικός οικισμός του νησιού, με υπόσκαφα σπίτια και κάναβες (οινοποιεία), τέλεια προσαρμοσμένα στο φυσικό περιβάλλον. Στην είσοδο του οικισμού υψώνεται η Παναγία των Εισοδίων ή του Λαγκαδιού, κτήριο του 1887 που ξεχωρίζει λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και του εξαίρετου γλυπτού διακόσμου του.

Μανωλάς: Ανηφορίζοντας από τον Ποταμό συναντάμε τη χώρα της Θηρασιάς, τον Μανωλά, τυπικός κυκλαδίτικος οικισμός σκαρφαλωμένος στο φρύδι της καλντέρας, απ’ όπου η θέα προς τη Σαντορίνη είναι μαγευτική. Μικρά σπιτάκια και οι χαρακτηριστικές «υπόσκαφες» , λαξευμένα στο συμπαγές ηφαιστειακό υλικό, παλιοί ανεμόμυλοι, στενά καλντερίμια με παραδοσιακά μαγαζιά και τη μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού από τον παραδοσιακό φούρνο είναι από τις χαρακτηριστικές εικόνες της Χώρας . Εδώ, η ηρεμία των παραδοσιακών ρυθμών της ζωής είναι ένα άμεσα αισθητό παρόν. Στον Μανωλά θα βρείτε πλήρως εξοπλισμένα καταλύματα με θέα προς την καλντέρα, καφενείο και εστιατόρια με θαυμάσιο σπιτικό φαγητό. Τον οικισμό στολίζει ο ενοριακός ναός του Αγίου Κωνσταντίνου του 1874.

Κερά – Τρυπητή: Νοτιοανατολικά της Χώρας, πριν φτάσουμε στο άκρο του νησιού, βρίσκεται η Κερά, στους πρόποδες του βουνού του Προφήτη Ηλία, οικισμός εγκαταλελειμμένος τα τελευταία 30-40 χρόνια, με πανοραμική θέα προς την καλντέρα. Εδώ βρίσκεται μια διαμπερής σπηλιά -η Τρυπητή- και το μοναστήρι της Παναγίας της Τρυπητής, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Στο νότιο άκρο του νησιού παρατηρείται μία από τις ωραιότερες ηφαιστειακές φλέβες της καλντέρας της Σαντορίνης. Πρόκειται για μια κατακόρυφη διείσδυση λάβας μέσα σε ροές παλαιότερων λαβών. Η φλέβα είναι πολύ εντυπωσιακή, γιατί λόγω της διάβρωσης των γύρω υλικών εξέχει προς τα πάνω και δίνει την εντύπωση μικρού τείχους.

Προφήτης Ηλίας: Δυτικά της Κεράς ο δρόμος ανεβαίνει προς το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Βρίσκεται σε μια πανοραμική θέση με υψόμετρο 279 μέτρων και προσφέρει εξαιρετική θέα.

Κόρφος: Τα 270 πλακόστρωτα σκαλοπάτια οδηγούν από τη Χώρα κάτω στον Κόρφο, το παλιό λιμάνι του νησιού, με τον ανεμόμυλο, τις ψαρόβαρκες και τα γραφικά ταβερνάκια, όπου θα απολαύσετε ολόφρεσκο ψάρι και καταπληκτικούς μεζέδες μπροστά στο κύμα. Συμπαθέστατα γαϊδουράκια θα σας κατεβάσουν στο λιμάνι υπομονετικά καθώς εσείς θα παρατηρείτε την εκπληκτική θέα προς την καλντέρα και το ηφαίστειο.

Δυτική Θηρασιά: Η περιήγηση στον εύφορο δυτικό κάμπο του νησιού αποκαλύπτει γραφικούς αμπελώνες και καλλιέργειες ντομάτας και φάβας. Μια ξεκούραστη και εύκολη διαδρομή, που συνδυάζει γνωριμία με τη φύση του νησιού, αλλά και με τις ασχολίες των κατοίκων.

Η Θηρασιά έχει ακτές απότομες και οι παραλίες της είναι λίγες και μικρές. Ωστόσο, η γαλήνη του τοπίου και η υπέροχη θέα αποζημιώνουν του κολυμβητές.

Οι επισκέπτες συνήθως προτιμούν την μαύρη παραλία της Αγίας Ειρήνης που βρίσκεται κοντά στο λιμάνι της Ρίβας, ενώ αρκετοί τολμηροί (χρειάζεται να κατέβουν και στη συνέχεια να ανέβουν 270 πλακόστρωτα σκαλοπάτια) προτιμούν βουτιές από το παλιό και πολύ γραφικό λιμανάκι του Κόρφου.

Όσοι διαθέτουν σκάφος, έχουν σαφώς περισσότερες επιλογές.

Η Θηρασιά γιορτάζει όλο το χρόνο με παραδοσιακά πανηγύρια προς τιμήν των Αγίων του νησιού. Στο νησί υπάρχουν 21 συνολικά εκκλησίες και ξωκλήσια αφιερωμένα ως τάμα στους Αγίους.

Από τις μεγαλύτερες γιορτές του νησιού είναι το πανηγύρι της Κοίμησης Θεοτόκου τον δεκαπενταύγουστο στη Κερά, το πανηγύρι της Παναγίας της Γιάτρισσας στο Ποταμό στις 26 Οκτωβρίου, αυτό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στην Αγριλιά στις 6 Αυγούστου, καθώς και τα πανηγύρια του Αγίου Σπυρίδωνα στον Ποταμό στις 12 Δεκεμβρίου και του Αγίου Ιωάννη στο Μανωλά στις 24 Ιουνίου.

Τοπικά Προϊόντα

Μεγάλη παράλειψη θα ήταν να φύγετε από τη Θηρασιά χωρίς να δοκιμάσετε τον γευστικό θησαυρό της. Το ηφαιστειογενές έδαφος του νησιού και το ξηρό και θερμό κλίμα δίνουν μερικά μοναδικά σε γεύση ξερικά προϊόντα: μικρές σαρκώδεις ντομάτες, στρογγυλά κολοκυθάκια, φάβα με κεχριμπαρένιο χρώμα (η «παντρεμένη» φάβα με θρίμπα και κάπαρη είναι απίθανη.

Πολύ εύγευστο είναι το ντόπιο χλωρό τυρί και τα λιαστά ψαρόλια είναι καταπληκτικός μεζές. Οι νοικοκυρές της Θηρασιάς φτιάχνουν το θαυμάσιο γλυκό του κουταλιού «συκαμνόγλυκο» από μαύρα μούρα, στους γάμους ετοιμάζουν το πατροπαράδοτο κουφέτο από αμυγδαλόψυχα σοταρισμένη στο ντόπιο θυμαρίσιο μέλι, και το Πάσχα σερβίρουν τα γλυκά μελιτίνια, από φρέσκια ανάλατη μυζήθρα, μια ξεχωριστή κυκλαδίτικη γευστική εμπειρία!

Οι λευκές ποικιλίες κρασιών Αθήρι, Αηδάνι και Ασύρτικο, δίνουν σ’ αυτό το δύσκολα καλλιεργήσιμο οικοσύστημα, σταφύλια φοβερής δυναμικότητας, τα οποία γίνονται κρασιά με παγκόσμια δυναμικότητα και χαρακτήρα. Αν απλωθούν για 10 μέρες περίπου πάνω στις ταράτσες, θα αποφέρουν το «λιαστό» κρασί  γνωστό ως Vinsanto (Vino di Santorini). Από τις ερυθρές ποικιλίες η Μανδηλαριά και το Μαύρο-τραγανό, δίνουν κρασιά με πλούσια γεύση και σκούρο χρώμα.

Συνταγές

Συκαμνόγλυκο (Γλυκό κουταλιού με μαύρα μούρα)

Υλικά:

• 1 Κιλό σύκαμνο
• 800γρ. Ζάχαρη
• Μερικά φύλλα αρμπαρόριζα καλά πλυμένα
• Φλούδα λεμονιού
• 1 κουταλιά χυμό λεμονιού

Εκτέλεση:

Πλένουμε τα σύκαμνα πολύ καλά.

Τα βάζουμε σε κατσαρόλα μαζί με την ζάχαρη και τα βάζουμε σε χαμηλή φωτιά.

Όταν αρχίζουν να βράζουν τα ξαφρίζουμε συνεχώς με σουρωτή κουτάλα.

Κατόπιν προσθέτουμε τα μυρωδικά και προς το τέλος τη φλούδα και το χυμό λεμονιού για να πάρουν μια τελευταία βράση.

Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να γίνει και γλυκό του κουταλιού από σταφύλι.

Ενοικιαζόμενα δωμάτια:

www.thirasia.gr
www.fede.gr

Σε καθημερινή βάση, παίρνοντας συμβατικά ή ταχύπλοα πλοία για Σαντορίνη, φθάνετε στο λιμάνι του Αθηνιού, όπου υπάρχει ανταπόκριση προς τη Ρίβα και τον Κόρφο της Θηρασιάς.

Από το Αμμούδι της Οίας εκτελούνται καθημερινά τρία (3) δρομολόγια προς τη Ρίβα και τον Κόρφο (διαδρομή 20 λεπτών).

Επίσης, μπορείτε να φτάσετε αεροπορικώς από Αθήνα προς Σαντορίνη.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Λιμεναρχείο  Θήρας:  22860-22.239