Ο Θαλής από την Μίλητο (624 – 546 π.Χ.) είχε εξαίρετες μαθηματικές και γεωμετρικές γνώσεις. Μάλιστα, προέβλεψε την έκλειψη ηλίου που έγινε τον Μάιο του 585 π.Χ.!!! Στα μαθηματικά είναι γνωστός για τις αναλογίες. Ο Θαλής πίστευε ότι η αρχή του κόσμου ήταν το νερό. Η θεωρία του επιβεβαιώθηκε μόλις τον 20ο αιώνα μ.Χ. με την θεωρία ότι η ζωη γεννήθηκε στο νερό. Βάση της θεωρίας της “κοσμικής σούπας΄΄ των ωκεανών: στο νερό που περιέβαλλε τη γη τα πρωταρχικά στοιχεία (άζωτο, μεθάνιο, νερό και υδρογόνο) ενεργοποιήθηκαν με την βοήθεια κεραυνών και η πρώτη μορφή ζωής γεννήθηκε στο νερό. Αυτό επιβεβαιώθηκε με το περίφημο πείραμα του Μίλερ το 1959 που εισάγοντας τα παραπάνω στοιχεία σε μια συσκευή, με ηλεκτρικές εκκενώσεις κατάφερε να παραχθούν οργανικές ουσίες όπως αλδεϋδες, αμινοξέα κτλ. Με άλλα πειράματα παρήχθησαν και πολυμερείς ενώσεις όπως πολυνουκλεοτίδια που συνιστούν το DNA (βρίσκεται στον πυρήνα των κυττάρων και στα μιτοχόνδρια) και το RNA, καθώς και πρωτεϊνικά μόρια (πολυμερή αμινοξέων).

Για τον Θαλή πρέπει να σημειωθεί ότι είναι ο πρώτος ορθολογιστής φιλόσοφος, γιατί ερμηνεύει τον κόσμο, όχι χρησιμοποιώντας μύθους, στερεότυπα και προκαταλήψεις, αλλά εισάγοντας τις επιστημονικές μεθόδους της λογικής και της παρατήρησης. Γενικότερα οι Ίωνες φιλόσοφοι είναι οι πρώτοι που ερμηνεύουν με αυτόν τον τρόπο τα πράγματα και εισάγουν την οντολογία και την γνωσιολογία στην φιλοσοφία. Η οντολογία είναι η μελέτη της πραγματικότητας που υπάρχει ή θα μπορούσε να υπάρχει, σε αντίθεση με την (κατά πολλούς φιλοσόφους απατηλή) εικόνα που μας δίνουν οι αισθήσεις μας. Η γνωσιολογία είναι ο κλάδος που ασχολείται με το πως είναι η πραγματικότητα και με ποιον τρόπο θα πρέπει να την μελετάμε ώστε οι γνώσεις μας για αυτήν να είναι έγκυρες.

Ο Αναξίμανδρος από την Μίλητο (611 – 547 π.Χ.) ήταν μαθητής και φίλος του Θαλή. Έζησε για λίγο στη Σπάρτη όπου προέβλεψε μεγάλο σεισμό!!! Επίσης, σχεδίασε γεωγραφικούς χάρτες, ανακάλυψε τον γνώμονα και βελτίωσε το ηλιακό ρολόι με το οποίο οι αρχαίοι Έλληνες εκτιμούσαν την ώρα. Πρώτος ο Αναξίμανδρος διατύπωσε την θεωρία εξέλιξης των ειδών, αιώνες πριν τον Κάρολο Ροβέρτο Δαρβίνο και τον Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας οι οποίοι …έζησαν τον 19ο αιώνα μ.Χ.!!! Ο Αναξίμανδρος υποστήριξε ότι τα όντα προήλθαν εξελεκτικά από απλούστερες μορφές ζωής και μάλιστα από τα ψάρια. Πραγματικά, επικρατεί σήμερα η θεωρία ότι η πρώτη μορφή ζωής γεννήθηκε στο νερό και μετά με αμφίβια μορφή πέρασε στη στεριά. Σε ό, τι αφορά την θεωρία της εξέλιξης των ειδών, είναι γνωστή η διατύπωσή της με πολλές αποδείξεις, τόσο από τον Δαρβίνο, όσο και από μεταγενέστερους νεοδαρβινιστές. Επί τη ευκαιρία, ο μεγάλος Έλληνας ιατρός Γαληνός (128 – 200 μ.Χ.) ήταν ο πρώτος που μίλησε για ομοιότητα είδους μεταξύ του ανθρώπου και του πιθήκου, αιώνες πριν από τον Δαρβίνο!!! Μάλιστα, έκανε ανατομικές μελέτες σε πιθήκους.

Επιστρέφοντας στον Αναξίμανδρο, είχε επίσης αστρονομικές και γεωμετρικές γνώσεις και διατύπωσε πρώτος την άποψη ότι η γη ήταν μετέωρη στο σύμπαν!!! Ο Αναξίμανδρος ήταν και ο πρώτος που διατύπωσε την θεωρία της περιοδικής καταστροφής και αναγέννησης του σύμπαντος. Η σύγχρονη φυσική αναφέρεται στην “θεωρία του παλλόμενου σύμπαντος΄΄ που δίκην μπαλονιού φουσκώνει και μετά ξεφουσκώνει, δηλαδή με την Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) δημιουργήθηκε το σύμπαν το οποίο διαστέλλεται επιταχυνόμενα ή επιβραδυνόμενα. Η διαστολή του σύμπαντος δημιουργεί τον χώρο και τον χρόνο μέσα στον οποίο περικλείεται αυτό. Δηλαδή είμαστε στο εσωτερικό του …μπαλονιού!!! Μετά το σύμπαν επανασυστέλλεται και καταρρέει. Έπειτα, με νέα Μεγάλη Έκρηξη το σύμπαν αναγεννάται, διαστέλλεται, επανασυστέλλεται κ. ο. κ. Ο Αναξίμανδρος υποστήριξε ότι αρχή των πάντων είναι το άπειρο. Σήμερα το άπειρο, ως έννοια και ως σύλληψη, δεν έχει προσδιοριστεί. Αποτελεί περισσότερο μελέτη των μαθηματικών. Το άπειρο, το μηδέν και άλλα για τα οποία αναφερόμαστε κατά κόρον είναι όλα ανθρώπινες επινοήσεις και συμβάσεις. Κατά σύμβαση και υπό προϋποθέσεις έχουν δημιουργηθεί και όλες οι θεωρίες και οι μαθηματικές σχέσεις. Τα πάντα, λοιπόν, έχουν δημιουργηθεί από το πεπερασμένης δυνατότητας ανθρώπινο μυαλό που χρησιμοποιεί το 2% των δυνατοτήτων του …

Ο Αναξιμένης από τη Μίλητο (585 – 525 π.Χ.) αναφέρει ως πρώτη αιτία του κόσμου τον αέρα. Ήταν ο πρώτος που μίλησε για την πύκνωση και την αραίωση του αέρα και είπε ότι ο αέρας (εννοώντας, προφανώς, τους υδρατμούς) συμπυκνώνεται σε νερό. Μάλιστα, μίλησε για την αλλαγή της φάσης από στέρεο σε υγρό και μετά σε αέριο και το αντίστροφο, σαν τον πάγο που με την προσφορά θερμότητας τήκεται σε νερό το οποίο με τη σειρά του με την προσφορά θερμότητας μετατρέπεται σε υδρατμούς. Όλα αυτά τα είπε αιώνες πριν τα ανακαλύψουν οι φυσικοί και οι χημικοί. Ο Αναξιμένης, επίσης, ερμήνευσε την έκλειψη του ηλίου και της σελήνης. Για την έκλειψη της σελήνης είπε ότι παίρνει το φως του ηλίου!!! Και αυτός, όπως και ο Αναξίμανδρος, πίστευε στην περιοδική δημιουργία και καταστροφή του σύμπαντος.

Ο Ηράκλειτος από την Έφεσο (544 – 484 π.Χ.) έλεγε ότι στον κόσμο: “πόλεμος πατήρ πάντων΄΄ (την ίδια φράση είπε και ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος για την ιστορία), ότι “πάντα ρεί, πάντα χωρεί και ουδέν μένει΄΄ (δηλαδή ότι όλα ρέουν και τίποτα δεν καταστρέφεται) και ότι “δίς εις τον αυτόν ποταμόν ουκ αν εμβαίης΄΄ (δεν μπορείς να μπεις δύο φορές στο ίδιο ποτάμι). Δηλαδή, πίστευε ότι στον κόσμο υπάρχει αντιπαράθεση των πραγμάτων, η συνύπαρξη των αντιθέτων και η διαρκής μεταβολή. Κατά τον Ηράκλειτο τα πάντα μεταβάλλονται και τίποτα δεν παραμένει σταθερό και αναλλοίωτο. Όλα αλλάζουν τόσο γρήγορα, ώστε τίποτα δεν παραμένει το ίδιο λίγο αργότερα. Ο Ηράκλειτος υποστήριξε ότι υπάρχει η “παλίντονος αρμονία΄΄ που εξασφαλίζεται από την αρχή της δικαιοσύνης. Χάρις σε αυτήν, ο συνεχής “πόλεμος΄΄ και η συνεχής μεταβολή των πάντων δεν καταλήγουν στον αφανισμό του κόσμου, αλλά υπάρχει αρμονία μεταξύ των αντιθέτων δυνάμεων. Τα στοιχεία καταστρέφονται, όμως δεν χάνονται. Ο Ηράκλειτος ονομάστηκε και πατέρας της διαλεκτικής (75). Επιπλέον, είπε ότι αρχή του κόσμου είναι το πυρ. Οι απόψεις του Ηρακλείτου έχουν επιστημονική βάση. Καταρχάς, πραγματικά η αρχή των γαλαξιών και των πλανητών είναι το πυρ. Το ηλιακό σύστημα ήταν μια πυρακτωμένη περιστρεφόμενη ύλη που τελικά αποσχίσθηκε σε πυρακτωμένες σφαίρες οι οποίες τελικά στερεοποιήθηκαν (όχι όλοι) και έγιναν πλανήτες. Ως γνωστόν, στο κέντρο της γης υπάρχει λάβα ως υπόλειμμα αυτής της διαδικασίας.

Σχετικά με την αρμονία των αντιθέτων δυνάμεων, η φυσική αναφέρει ότι υπάρχει η ύλη και η αντιύλη που αν βρεθούν μαζί εξαϋλώνονται έπειτα από τεραστία έκρηξη. Επί τη ευκαιρία, ο σχηματισμός αντιύλης χρησιμοποιείται στο ιατρικό μηχάνημα PET (τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων). Η “αρμονία΄΄ δεν επιτρέπει την καταστροφική ένωση ύλης με αντιύλη. Μάλιστα, ίσως να υπάρχει κάποιος άλλος κόσμος, αντικατοπτρισμός (βλ. Πλάτων) του υπάρχοντος (κάτι σαν… παράδεισος), με την διαφορά ότι είναι κόσμος αντιύλης. Στην αρμονία περιλαμβάνεται και η άποψη της φυσικής περί δυϊσμού, δηλαδή ότι τα πάντα είναι σώμα και κύμα, δηλαδή έχουν σωματιδιακή και κυματική φύση. Ακόμα και άνθρωπος! Μπορεί, όμως, τα πάντα να είναι σαν “χορδές΄΄ (κάτι σαν …μακαρόνια), σύμφωνα με την “θεωρία των υπερχορδών΄΄ στην φυσική!!!

Η φυσική αναφέρεται και στα “δυνάμει΄΄ σωματίδια, δηλαδή στα σωματίδια που υπάρχουν και συγχρόνως δεν υπάρχουν! Επίσης, η φυσική αναφέρεται στην θετική και στην αρνητική ενέργεια. Η τελευταία σχετίζεται με τα περιβόητα ταξίδια στον χρόνο, μαζί με την θεωρητική μείωση της εντροπίας! Σημειώνεται ότι στον εγκέφαλο του ανθρώπου, όταν σκέφτεται, μειώνεται η εντροπία του. Προφανώς, γι’ αυτό το λόγο το μυαλό μας ταξιδεύει στο παρελθόν!!! Η εντροπία, για όσους δεν γνωρίζουν, είναι η κατάσταση αταξίας του σώματος και του περιβάλλοντος. Αθροιστικά, είναι μεγαλύτερη του μηδενός. Στο σύμπαν η εντροπία αυξάνεται. Τότε, όμως, πώς δικαιολογείται η θεωρία ότι το σύμπαν θα διαστέλλεται συνεχώς, ώσπου τα πάντα θα παγώσουν και τελικά θα εξαερωθούν; Μάλλον η δυναμική θεωρία της κατάρρευσης του σύμπαντος είναι η πιθανότερη! Η συστολή του σύμπαντος μάλλον θα αρχίσει έπειτα από 10 δισεκατομμύρια έτη. Αν δεν συμβεί συστολή και το σύμπαν διαστέλλεται συνεχώς (με επιταχυνόμενη ή επιβραδυνόμενη διαστολή), τότε το σύμπαν θα παγώσει και για την πλήρη εξαέρωσή του θα χρειαστούν 1090 (χίλια εικοσιοκτάκις εκατομμύρια) έτη! Σημειώνεται ότι η ηλικία του σύμπαντος είναι 10 – 20 δισεκατομμύρια έτη.

Σήμερα οι φυσικοί, λόγω της σκοτεινής ύλης και της κοσμολογικής σταθεράς, προσανατολίζονται προς την θεωρία της συστολής και της κατάρρευσης του σύμπαντος, αντί της συνεχούς διαστολής του (που δημιουργεί τον χωροχρόνο) και το πάγωμα και τελικά την εξαέρωση των σωματιδίων. Η σκοτεινή ύλη περιλαμβάνει τουλάχιστον το 90% του σύμπαντος και αποτελείται από “εξωτικά σωματίδια΄΄ ή νετρίνα που έχουν τελικά μάζα ή από τις τρομερές “μέλανες οπές΄΄ (μαύρες τρύπες). Επηρεάζει, έτσι, την κοσμολογική σταθερά που συνδέεται με την πιθανότητα συστολής ή διαστολής του σύμπαντος. Όλα τα παραπάνω αναφέρθηκαν για να δείξουν την σύνδεση της σύγχρονης κοσμολογίας με τους Ίωνες φιλοσόφους. Η θεωρία του παλλόμενου σύμπαντος μιλάει για συνεχή καταστροφή και αναγέννηση του σύμπαντος, θυμίζοντας την θεωρία των Ιώνων φιλόσοφων περί συνεχούς καταστροφής και αναδημιουργίας του σύμπαντος. Η συνεχής μεταβολή των πάντων του Ηρακλείτου θυμίζει και την “αρχή της απροσδιοριστίας΄΄ του Werner Heisenberg (διατυπώθηκε το1925) που λεει ότι είναι αδύνατος ο σύγχρονος προσδιορισμός της θέσης και της ταχύτητας ενός σωματιδίου με απόλυτη ακρίβεια.

Παράλληλα, ο Ηράκλειτος, με την άποψή του ότι τίποτα δεν χάνεται, ανακάλυψε και την αρχή διατήρησης της ενέργειας στην φυσική, σύμφωνα με την οποία η ενέργεια δεν χάνεται (ΔΕ = 0, άρα Εαρχική = Ετελική). Σημειώνεται ότι η ενέργεια είναι ανάλογη του τετραγώνου της μάζας με τη γνωστή εξίσωση του Αϊνστάιν. Ακόμα και να διαλυθούμε πέφτοντας σε μια μέλανα οπή (μια από τις οποίες είναι και στο κέντρο του γαλαξία μας, τον στριφογυρίζει και καταπίνει τα πάντα) η ενέργειά μας θα παραμείνει και θα περάσει μάλλον σε ένα άλλο σύμπαν ή σε άλλο σημείο του ιδίου σύμπαντος, μέσα από μια κοσμική σήραγγα (γέφυρα Αϊνστάιν – Rosen). Φυσικά, το σώμα μας θα έχει διαλυθεί από την τεράστια βαρυτική έλξη, αλλά ίσως να αναδημιουργηθεί μια νέα μορφή του στην έξοδο της σήραγγας. Σημειώνεται ότι σε μέλανα οπή (μαύρη τρύπα) καταλήγουν τα ψυχρά άστρα (τα άστρα όταν “τελειώσουν τα καύσιμά τους΄΄ – κυρίως το υδρογόνο) που έχουν μάζα 1. 5 φορές μεγαλύτερη της μάζας του ηλίου μας (όριο Chandrasekhar).

Το άστρο που πληρεί την παραπάνω συνθήκη καταρρέει στην ίδια του την βαρύτητα και μετατρέπεται σε μέλανα οπή ή “κβάζαρ΄΄ (μακρινό ημιαστρικό αντικείμενο) ή “πάλσαρ΄΄ (περιστρεφόμενος αστέρας νετρονίων ακτίνας 15 Khm) ή εκρήγνυται με μια τρομερή έκρηξη που λέγεται υπερκαινοφανής ή στα αγγλικά σουπερνόβα. Η έκρηξη του υπερκαινοφανούς δίδει τα βαρύτερα στοιχεία που θα χρησιμεύσουν ως πρώτη ύλη άλλων άστρων! Με τα στοιχεία αυτά ίσως γεννήθηκε και η ζωή στη γη! Με βάση την παραπάνω εξίσωση, ο ήλιος μας – που θα πεθάνει σε 5 δισεκατομμύρια έτη – δεν θα γίνει μέλανα οπή, αλλά θα γίνει πρώτα “ερυθρός γίγαντας΄΄, δηλαδή θα διασταλεί, θα “καταπιεί΄΄ όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και έπειτα θα συσταλεί και θα παγώσει σε “λευκό νάνο΄΄. Αφήνοντας την αστροφυσική και επιστρέφοντας στον Ηράκλειτο, η συνεχής κίνηση που αναφέρει επιβεβαιώνεται από την φυσική που μιλά για τη συνεχή κίνηση των μορίων (κίνηση Brown) που δεν είναι ακίνητα, αλλά ταλαντώνονται. Ακόμα και στο απόλυτο μηδέν η κβαντομηχανική δέχεται ότι υπάρχει κίνηση των μορίων.

Ο Παρμενίδης (540 – 470 π.Χ.) από την ελληνική αποικία της Ελέας στην Κάτω Ιταλία απάντησε στην μεταβολή των πάντων του Ηρακλείτου. Υποστήριξε ότι πίσω από την φαινομενική αέναη μεταβολή υπάρχει σταθερότητα και ακινησία, αλλιώς η συνεχής μεταβολή του κόσμου δεν θα αποτελούσε αντικείμενο βέβαιης γνώσης, μιας και τα πάντα – σε κλάσματα του δευτερολέπτου – θα μεταβάλλονταν. Αυτό φαίνεται και στη γλώσσα. Για παράδειγμα όταν λέμε ότι κάτι, για παράδειγμα ένα δένδρο ή κάποιος άνθρωπος, έχει μια συγκεκριμένη μορφή, τότε αν αυτή αλλάζει συνεχώς, δεν μπορούμε να έχομε σταθερό σημείο αναφοράς στον λόγο μας. Κατά τον Παρμενίδη, η πραγματικότητα είναι νοητή, γιατί με το νου του ο άνθρωπος ορίζει και ερμηνεύει τα πράγματα. Πραγματικά, η σύγχρονη επιστήμη που μελετά τον εγκέφαλο έχει διαπιστώσει ότι ο εγκέφαλος δεν καταγράφει τα άπειρα (κατά σύμβαση η λέξη) ερεθίσματα που δέχεται, αλλά τα “φιλτράρει΄΄. Από αυτά που περνούν φιλτραρισμένα, τα περισσότερα μένουν υποσυνείδητα. Αντιληπτές γίνονται μόνον οι πληροφορίες που έχουν σημασία για την ομοιόστασή μας (56) ή αξιολογούνται υποσυνείδητα (χωρίς να το καταλαβαίνουμε) ως σημαντικές.

Για παράδειγμα, κάποιος που οδηγάει στην εθνική λεωφόρο – σε άδειο δρόμο, οδηγάει αυτόματα, μηχανικά, χωρίς να σκέφτεται συνειδητά, αλλά υποσυνείδητα. Αν πεταχτεί ένας σκύλος στον δρόμο, τότε η πληροφορία περνά από τα αισθητήρια όργανα (εδώ τους οφθαλμούς) πρώτα στο ασυνείδητο μέρος του εγκεφάλου και από εκεί ταχύτατα στο συνειδητό όπου αξιολογείται. Τελικά, ο οδηγός φρενάρει μετά από ένα δευτερόλεπτο, ώσπου να περάσει η εντολή από τον εγκέφαλο στο πόδι του (σε μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου) και να κινήσει τους μύες του άκρου ποδός του που θα το κάμψουν, για να πατήσει το φρένο. Στην νευροεπιστήμη, η άποψη του Παρμενίδη ότι ο νους κατασκευάζει την πραγματικότητα δεν υποστηρίχθηκε μόνον από τον Φρόιντ (42), αλλά και από άλλους επιστήμονες. Για παράδειγμα η όραση του ανθρώπου δημιουργείται από την κεντρική όραση (σαν να βλέπεις από κλειδαρότρυπα) και η υπόλοιπη εικόνα κατασκευάζεται και έτσι δημιουργείται η τετραδιάστατη (3 διαστάσεις του χώρου και μια του χρόνου, αν και μερικοί μιλάνε για …20 διαστάσεις στο σύμπαν) στερεοσκοπική όραση.

Μιας και αναφέρεται ότι η όραση είναι το απείκασμα των ειδώλων της αισθητής πραγματικότητας, μας έρχεται στο νου ο Πλάτωνας (21)!!! Κατά μια θεωρία, ο άνθρωπος κατασκευάζει αυτά που βλέπει. Αυτό, εν μέρει, ισχύει σε όλους μας. Ισχύει, επίσης, στα άτομα που έχουν παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις όπως χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών, ψυχοπαθητικές ή σχιζοειδείς προσωπικότητες, ασθενείς με παραλήρημα κ. α. Αλλά όλοι μας θα έχουμε την εμπειρία των ψευδο – ψευδαισθήσεων, όταν κάποτε ξυπνήσαμε το βράδυ από κάποιο όνειρο και νομίσαμε ότι είδαμε ένα ανύπαρκτο αντικείμενο. Επίσης, την ημέρα κάτι που νομίσαμε ότι είδαμε ήταν η ιδέα μας!

Τι είναι πραγματικότητα, εξάλλου, αποτελεί αντικείμενο αιώνιας φιλοσοφικής διαμάχης. Δεν είναι γνωστό το παράδειγμα των σχιζοφρενών ή των ναρκομανών που βλέπουν υποτιθέμενες εικόνες και άκουνε φωνές, καθώς και το παράδειγμα των δήθεν γνωστικών ανθρώπων που βλέπουν ένα θαύμα του θεού, ακόμα και αν τελικά είναι απατή ή αυτών που βλέπουν οράματα; Η ακινησία του Παρμενίδη θυμίζει την ανθρώπινη όραση που σχηματίζει την ιδέα ή ψευδαίσθηση της κινούμενης εικόνας, με εικόνες που αλληλοδιαδέχονται καρέ – καρέ η μια την άλλη, σαν τον κινηματογράφο. Τα άλλα ζώα βλέπουν διαφορετικά, σε σχέση με τον άνθρωπο που βλέπει ευκρινώς 10 φωτεινές εικόνες το sec. Ο αετός βλέπει την κίνηση να γίνεται πιο αργά (σαν το “slow΄΄, το αργό, στο βίντεο), η μύγα επίσης, ενώ η χελώνα βλέπει την κίνηση να γίνεται ταχύτατα (σαν το “FF΄΄, το γρήγορο, στο βίντεο ή DVD)!

Ο Ζήνων (488 – 430 π.Χ.) από την Ελέα της Κάτω Ιταλίας ήταν μαθητής του Παρμενίδη. Μαζί με τον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη είναι οι δημιουργοί της διαλεκτικής (75) την οποία χρησιμοποιεί για να αποδεικνύει τις απόψεις του. Ο Ζήνων πίστευε ότι η κίνηση είναι αδύνατη, γιατί δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με βάση τη λογική!!! Ο Ζήνων χρησιμοποίησε για πρώτη φορά την εις άτοπον απαγωγή, ως επιστημονική μέθοδο. Κατά τον συλλογισμό του, υποστήριξε ότι έστω κάποιος πρέπει να καλύψει μια απόσταση. Για να την καλύψει, πρέπει πρώτα να καλύψει το μισό της, το 1/2. Πριν, όμως, πρέπει να καλύψει το μισό αυτού του διαστήματος, δηλαδή το 1/4 της απόστασης και πιο πριν το 1/8 κ. ο. κ. Άρα, το άτομο θα χρειαστεί άπειρο χρόνο να καλύψει την τελικά …άπειρη αυτή απόσταση και ποτέ δεν θα φθάσει στο τέρμα!

Ο παραπάνω συλλογισμός είναι γνωστός ως το “παράδοξο του Ζήνωνα΄΄ και κλασσικό είναι το παράδειγμα του Αχιλλέα που ποτέ δεν θα φθάσει μια χελώνα!!! Είναι, πάντως, γεγονός ότι με την θεωρία αυτή ο Ζήνων έθεσε πρώτος την βάση για την θεωρία των “φράκταλς΄΄ στα μαθηματικά!!! Η θεωρία των φράκταλς ερμηνεύει τα πάντα σε όλες τις επιστήμες, ακόμα και την ιατρική – στον θεωρούμενο ως άπειρο σε αριθμό και σε μέγεθος επιφανείας (που δήθεν νομίζουν ότι έχει μόνο το μέγεθος γηπέδου τένις) των κυψελίδων του πνεύμονα. Επίσης, η θεωρία του Ζήνωνα θυμίζει την απόδειξη της εξίσωσης του Brown στην φυσική. Η κίνηση Brown αφορά τα αέρια που αποτελούνται από μόρια που είναι σε διαρκή κίνηση. Πάντως και τα μόρια των στερεών, καθώς και των υγρών, ταλαντώνονται. Γενικά, η ταλάντωση των μορίων είναι συνάρτηση της θερμοκρασίας και άλλων παραγόντων.

Σημαντικός μελετητής των φυσικών φαινομένων ήταν και ο Εμπεδοκλής (494 – 434 π.Χ.) από τον Ακράγαντα (ελληνική αποικία της Σικελίας). Ο Εμπεδοκλής ασχολήθηκε με την φυσική, την ιατρική και τη μουσική. Αναφέρθηκε σε άλλο κεφάλαιο ότι στην ιατρική μίλησε για την προοδευτική ανάπτυξη των οργάνων, μέχρι την τελειοποίησή τους. Ο Εμπεδοκλής στην γνωσιολογία και στην οντολογία πίστευε ότι ο κόσμος αποτελείται από 4 στοιχεία: το πυρ, ο αέρας, το νερό και η γη. Μια δύναμη που ονομάζεται “φιλότητα΄΄ ενώνει τα 4 αυτά στοιχεία, ενώ μια άλλη δύναμη που ονομάζεται “νείκος΄΄ τα διαχωρίζει και προκαλεί την φθορά. Τα λόγια του Εμποδοκλή θυμίζουν αυτά των παραπάνω φιλοσόφων. Ο Εμπεδοκλής μίλησε και αυτός για την αναγέννηση και την φθορά, φαινόμενα τα οποία είναι συνάρτηση των φυσικών δυνάμεων. Αυτή η διαπίστωση σχετίζεται και με την φιλοσοφική του θεωρία στην οποία αναφέρθηκε στην μετενσάρκωση. Γι’ αυτήν μίλησε αργότερα και ο Πλάτων (21).

Ο Δημόκριτος (460 – 370 π.Χ.) γεννήθηκε στα Άβδηρα της Θράκης. Στην περιοχή αυτή ο Λεύκιππος είχε σχολή στην οποία φοίτησε ο Δημόκριτος. Ο Λεύκιππος θεωρείται εισηγητής της ατομικής θεωρίας και ο Δημόκριτος θεμελιωτής της. Ο Δημόκριτος, πέρα από την φυσική, ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, την φιλοσοφία κ. α. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη, ακόμα και στις Ινδίες. Ο Δημόκριτος πρώτος αναφέρθηκε στα άτομα. Είπε ότι το άτομο είναι το μικρότερο στοιχείο της ύλης που δεν τέμνεται περαιτέρω από αυτό, εξ ου και η αρχαιοελληνική λέξη “άτομον΄΄ που σημαίνει άτμητον (στερητικό α + τέμνω), αδιαίρετον. Τα άτομα, κατά τον Δημόκριτο, είναι άτμητα, αόρατα στο μάτι, απειροελάχιστα στοιχεία της ύλης. Ο Δημόκριτος υποστήριξε ότι τα άτομα κινούνται στο κενό, συγκρούονται μεταξύ τους και συνενούμενα σχηματίζουν τα διάφορα σώματα. Ο Δημόκριτος συνδύασε την θεωρία της διαρκούς μεταβολής του Ηρακλείτου με την θεωρία της ακινησίας του Παρμενίδη, λέγοντας αντίστοιχα ότι τα άτομα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση στο κενό και ότι είναι καθαυτά αμετάβλητα. Τα άτομα του Δημοκρίτου είναι τα άτομα που όλοι γνωρίζουμε από την φυσική και τη χημεία. Τα μόρια αποτελούνται από τα άτομα.

Όμως, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι τα άτομα, με τη σειρά τους, αποτελούνται από τα κουάρκ, τα μικρότερα σωματίδια της ύλης. Συγκεκριμένα, τα νετρόνια και τα πρωτόνια, που συνιστούν τον πυρήνα του ατόμου, αποτελούνται από 3 κουάρκ το καθένα. Τελικά, ο Δημόκριτος προφανώς αναφερόταν στα κουάρκ τα οποία αυτά έπρεπε να ονομαστούν άτομα!!! Τα κουάρκ δεν είναι ακίνητα, όπως και τα άτομα, αλλά κινούνται. Συγκεκριμένα ταλαντώνονται. Ο Δημόκριτος είπε ότι κινούνται υπό μορφή δίνης. Πραγματικά η δίνη αποτελεί τεράστιο αίνιγμα για την σύγχρονη φυσική και τα μαθηματικά, εντούτοις η κίνηση της δίνης, που αναφέρθηκε ως έννοια από τον Δημόκριτο, εμπεριέχει την έννοια της πιθανότητας και θα μπορούσε να ερμηνεύσει την κίνηση των ατόμων και των κουάρκ. Στα άτομα ισχύει η αρχή της απροσδιοριστίας του Werner Heisenberg που αναφέρει ότι η θέση και η ταχύτητά τους δεν μπορούν να προσδιοριστούν συγχρόνως. Εντούτοις, προσδιορίζονται με εξισώσεις της κβαντομηχανικής που χρησιμοποιεί τους νόμους των πιθανοτήτων. Σε ότι αφορά την κίνηση των ατόμων στο κενό, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι στο κενό δεν υπάρχουν άτομα. Η φυσική όμως λεει ότι δεν υπάρχει κενό (προηγουμένως έγινε αναφορά ότι στο 90% του σύμπαντος που θεωρούμε κενό, αλλά υπάρχει η σκοτεινή ύλη που επηρεάζει την κοσμολογική σταθερά). Σύμφωνα με το φαινόμενο Casimir υπάρχουν και στο κενό σωματίδια! Εξάλλου, υπάρχουν και τα “δυνάμει΄΄ σωματίδια.

Η ιστορία της επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα, ξεκινάει με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Την εποχή εκείνη η επιστήμη και η φιλοσοφία δεν αποτελούσαν ξεχωριστά αντικείμενα όπως σήμερα. Η δίψα για γνώση ξεκινούσε από φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ανθρώπου και του κόσμου. Οι απαντήσεις δίνονταν μέσα από έναν φιλοσοφικό τρόπο σκέψης και όχι με μεθόδους που θεωρούμε σήμερα “επιστημονικές”. Έτσι η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία γέννησε την Επιστήμη κι όχι αντίθετα. Η φιλοσοφία αγκάλιαζε και δικαιολογούσε την επιστημονική έρευνα, με την έννοια που εμείς δίνουμε σήμερα στην επιστήμη.

Η Φυσική Φιλοσοφία των Προσωκρατικών αποτέλεσε τη γέφυρα που συνέδεσε τον αρχαίο μυστικισμό και τη φιλοσοφία, με την επιστήμη και τη φιλοσοφία της κλασσικής Ελλάδας η οποία αποτέλεσε το λίκνο αυτού που σήμερα ονομάζουμε “Δυτικό πολιτισμό”. Σ’ αυτήν μπορούμε να διακρίνουμε δύο τάσεις. Η μία πιο μυστικιστική που ακολουθεί την παράδοση και το θρησκευτικό μυστικισμό των Ορφικών αντιπροσωπεύεται απ’ τον Πυθαγόρα. Η άλλη προσπαθεί να αποσπασθεί από την παράδοση και να εκφράσει τη δομή και την οργάνωση της Φύσης με διαφορετική μέθοδο και ορολογία και αντιπροσωπεύεται από τους Ίωνες φιλοσόφους (Ηράκλειτος, Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης) καθώς και από τους Ελεάτες (Ζήνωνας, Παρμενίδης).

Οι προσωκρατικοί ονομάστηκαν “Φυσικοί Φιλόσοφοι” επειδή προσπαθούσαν μέσα απ’ τη μελέτη της φύσης να πλησιάσουν και να γνωρίσουν την “Πρώτη Αρχή” που κινεί τα πάντα. Επιχείρησαν να ερευνήσουν τους Νόμους της Φύσης, ανάγοντας την όλη δομή του Σύμπαντος σε κάποιο “υλικό στοιχείο Έτσι προκύπτουν διαφορετικές θεωρήσεις: ο Θαλής ο Μιλήσιος θεωρεί αρχή των πάντων το “Υδωρ” και βλέπει έναν θεό μέσα σε καθετί [1], ο Αναξίμανδρος το “Άπειρο”, ο Αναξιμένης τον “Αέρα”, ο Ηράκλειτος το “Πυρ” και ο Παρμενίδης το “Ον”. Αυτές οι θεωρήσεις οδήγησαν στο να χαρακτηριστούν “Υλοζωιστές” (δηλ. “αυτοί που πιστεύουν ότι η ύλη είναι ζωντανή”) επειδή έδιναν έμβια χαρακτηριστικά σε άψυχα στοιχεία (νερό, αέρας, φωτιά). Αλλά όλες αυτές οι διαφορετικές θεωρήσεις αποτελούν όψεις μιας Πρώτης Αιτίας που για τους προσωκρατικούς ήταν ο στόχος της μελέτης τους.

Η δράση των Προσωκρατικών προχωράει και σε άλλους τομείς της επιστήμης. Όσον αφορά π.χ. την γένεση της ζωής στη Γη, ο Αναξίμανδρος θεωρεί ότι η ζωή δημιουργούνταν αυτόματα απ’ τη λάσπη και ότι τα πρώτα ζώα ήταν ψάρια με αγκαθωτό δέρμα. Τα υπόλοιπα ζώα αποτελούν χερσαίους απόγονους των ψαριών. Την ίδια άποψη για την προέλευση της ζωής (απ’ τη λάσπη) διατύπωσε κι ο Αναξιμένης με τη διαφορά ότι θεωρούσε καταλυτική την παρουσία του αέρα και της θερμότητας του Ήλιου.

Στην κλασσική Ελλάδα δεν παρουσιάζεται ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον για τις επιστήμες, (τουλάχιστον όχι για ό,τι θεωρούμε σήμερα επιστημονικό). Η έρευνα στρέφεται απ’ το εξωτερικό περιβάλλον προς το εσωτερικό του ανθρώπου. Η Φιλοσοφία και η Ηθική κυριαρχούν. Το ενδιαφέρον για τη γνώση δεν έχει χαθεί, απλά αυτή αλλάζει αντικείμενο και στόχο.

Στα έργα του Πλάτωνα – στα οποία διακρίνονται έντονες πυθαγόρειες επιδράσεις – η Γεωμετρία και τα Μαθηματικά έχουν μια ξεχωριστή θέση. Αποτελούν εργαλεία για να γνωρίσει ο άνθρωπος τον εαυτό του και τους κρυμμένους νόμους της φύσης, να πλησιάσει το Ον. Η φράση “Ουδείς αγεωμέτρητος εισί” (= ας μην εισέλθει κάποιος αγεωμέτρητος) που δέσποζε στην είσοδο της Ακαδημίας, έκφραζε την πλατωνική θεώρηση που ήθελε τη φύση οργανωμένη με μαθηματικούς νόμους και αναλογίες, αποτυπωμένους σ’ ένα “γεωμετρικό” μοντέλο του κόσμου. Στον έργο του “Τίμαιος” ο Πλάτωνας σχεδιάζει μια κοσμογονία σύμφωνα με μια πυθαγόρεια γραμμή και παρουσιάζει τη μουσική να στηρίζεται σε μαθηματικούς λόγους.

Μετά τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης δίνει μια νέα ώθηση στην επιστημονική μεθοδολογία. Δίχως να παραγνωρίζει τη μεταφυσική όψη της, ο Αριστοτέλης κατευθύνει την έρευνά του σε πιο πρακτικούς στόχους. Μελετά τον άνθρωπο και τη φύση συστηματοποιώντας την έρευνα σε τομείς παρόμοιους με αυτούς της σημερινής επιστήμης. Ουσιαστικά η νοοτροπία του σημερινού πολιτισμού βασίζεται στο αριστοτέλειο ορθολογιστικό μοντέλο σκέψης, το οποίο επικράτησε στα χρόνια της Αναγέννησης έναντι του πλατωνικού μεταφυσικού μοντέλου. Η ταξινόμηση, η παρατήρηση, το πείραμα, η ανάλυση, αν και δεν χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά απ’ τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, αποτέλεσαν τον άξονα της θεώρησής του για τον κόσμο. Αργότερα η αριστοτέλεια μεθοδολογία θα υιοθετηθεί απ’ τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό απ’ τον οποίο ξεπήδησε η επιστήμη των ημερών μας.

Σημαντικό ρόλο στην ιστορία της σκέψης και της επιστήμης έπαιξαν επίσης οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην πολιτισμική αυτοκρατορία που δημιούργησε ο μακεδόνας Βασιλιάς, βασίστηκε η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στην Ανατολή. Στα ελληνιστικά χρόνια, (323-30 π.Χ.) αν και δεν έχουμε μια “επιστημονική επανάσταση”, αναπτύσσεται έντονη ερευνητική δραστηριότητα σε επιστήμες όπως τα Μαθηματικά, η Μηχανική και η Αστρονομία. Παρουσιάζονται σπουδαίοι μαθηματικοί (Ευκλείδης, Αρχιμήδης, Απολλώνιος) και αστρονόμοι (Ίππαρχος). Την ίδια εποχή οι Αιγύπτιοι αλχημιστές προσπαθούν να ερμηνεύσουν τις χημικές αντιδράσεις με την αριστοτέλεια λογική κάνοντας βήματα προς τη μεταγενέστερη “επιστημονική χημεία”.

Τις πρώτες Αστρονομικές θεωρήσεις μπορούμε να τις αποδώσουμε στους Πυθαγόρειους αστρονόμους – μαθηματικούς, που προσπαθούσαν μέσα απ’ τα Ιερά Μαθηματικά τους να ανακαλύψουν τις  αρμονίες του Σύμπαντος. Το μοντέλο του ηλιακού μας συστήματος που προτείνουν, περιλαμβάνει μια Κεντρική Εστία γύρω απ’ την οποία περιστρέφονται όλα τα ουράνια σώματα που βρίσκονται κοντά στη Γη. Παρουσιάζουν δηλ. ένα ηλιοκεντρικό σύστημα 2.000 χρόνια πριν απ’ τη διατύπωσή του απ’ τον Κοπέρνικο. Επίσης πρώτος ο Πυθαγόρας (585 ή 565 – 500; π.Χ.) αναφέρεται στη σφαιρικότητα της Γης. Αργότερα την ίδια άποψη υποστήριξαν ο Ικέτας και ο Έκφαντος οι οποίοι δίδαξαν και την περιστροφή της Γης γύρω απ’ τον άξονά της. Στον αντίποδα των πυθαγορείων υπολογισμών – και στην ίδια εποχή – ο Αναξίμανδρος δεχόταν τη Γη μετέωρη στο διάστημα, αλλά και σαν κέντρο του κόσμου.

Αργότερα ο Πλάτωνας (428-348 π.Χ.) προσπάθησε να παρουσιάσει ένα ηλιοκεντρικό μοντέλο με την αντίληψη της ομαλής κυκλικής κίνησης των ουρανίων σωμάτων γύρω απ’ την κεντρική εστία, θέλοντας ίσως να δώσει μια νομοτελειακή και μαθηματικά αρμονική όψη του Σύμπαντος. Επηρεασμένος απ’ τις πλατωνικές ιδέες ο Εύδοξος παρουσιάζει την υφήλιο σαν ένα σύστημα ομόκεντρων σφαιρών. Σε κάθε πλανήτη  αποδίδει τέσσερις ομόκεντρες σφαίρες, ενώ στον Ήλιο και τη Σελήνη τρεις.

Ο Αριστοτέλης (384-323/2 π.Χ.) υιοθέτησε το μοντέλο του Εύδοξου, άλλαξε όμως το κέντρο του. Παρουσιάζει τον κόσμο σαν “κρεμμύδι” που αποτελείται από 55 ομόκεντρες σφαίρες, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται η Γη. Το γεωκεντρικό σύστημα του Αριστοτέλη έμελλε να επικρατήσει σ’ όλο τον δυτικό κόσμο μέχρι τον 16ο αι. μ.Χ., αφού υιοθετήθηκε απ’ την χριστιανική κοσμοθεωρία που επικράτησε τους πρώτους αιώνες μ.Χ.

Κάποια σκοτεινά σημεία που άφηνε η αριστοτέλεια άποψη για τον κόσμο, προσπάθησε να διορθώσει ο Ηρακλείδης ο Πόντιος (4ος αι. π.Χ.), φτάνοντας στην υπόθεση ότι ο Ερμής και η Αφροδίτη κινούνται γύρω απ’ τον Ήλιο κι όχι γύρω απ’ τη Γη. Πάντως και γι’ αυτόν ο Ήλιος και οι υπόλοιποι πλανήτες περιστρέφονται γύρω απ’ τη Γη. Για να εξηγήσει δε τις ημερήσιες κινήσεις των ουρανίων σωμάτων δέχτηκε ότι η Γη περιστρέφεται και η ίδια γύρω απ’ τον άξονά της.

Παρόλα αυτά η ιδέα ενός ηλιοκεντρικού συστήματος και της σφαιρικής Γης δεν είχε ακόμα εγκαταλειφθεί. Την διατυπώνει ξανά ο Αρίσταρχος ο Σάμιος τον 3ο αι. μ.Χ.

Η μεταπτωτική κίνηση του γήινου άξονα κλείνει έναν κύκλο κάθε 25.800 χρόνια περίπου. Γι’ αυτήν είχε μιλήσει ο Ίππαρχος γύρω στο 130 π.Χ. Στην Ευρώπη ξανάγινε γνωστή τον 16ο αι. απ’ τον Νικόλαο Κοπέρνικο.

Γύρω στο 235 π.Χ. ο Ερατοσθένης, υπεύθυνος της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, υπολογίζει τη περίμετρο της Γης μετρώντας τη σκιά ενός ραβδιού και την βρίσκει ίση με 40.000 χλμ., σχεδόν όσο την υπολογίζουν και οι σημερινοί επιστήμονες με τα σύγχρονα μέσα. Το “σφάλμα” του Ερατοσθένη θεωρείται μηδαμινό. Ο ίδιος μάλιστα θεμελίωσε την επιστημονική Γεωγραφία και σχεδίασε έναν χάρτη του τότε γνωστού κόσμου που περιλάμβανε ένα τμήμα της Ευρώπης, ένα της Ασίας και ένα της Β. Αφρικής.

Μια ακόμα μεγάλη μορφή της Αστρονομίας εμφανίζεται γύρω στο 130 π.Χ.: ο Ίππαρχος. Υποστηρικτής κι αυτός του γεωκεντρικού συστήματος, δεν τοποθετεί τη Γη στο γεωμετρικό κέντρο μιας κυκλικής τροχιάς, αλλά σ’ έναν έκκεντρο κύκλο στον οποίο ο πλανήτης μας κατείχε τη θέση έκκεντρου. Έτσι έλυσε κάποιες ανισότητες και μη κανονικότητες που παρατηρούνταν στις κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης και δικαιολόγησε την ανισότητα στη διάρκεια των εποχών. Παρατήρησε επίσης το φαινόμενο της μετάπτωσης των ισημεριών (σχήμα 1) και έδωσε τις μαθηματικές μεθόδους που επέτρεπαν τον υπολογισμό του γεωγραφικού μήκους.

Την εικόνα που έχει σχηματιστεί για την Αστρονομία στην αρχαία Ελλάδα ήρθε να συμπληρώσει κάποιο ένα αρχαιολογικό εύρημα: ο “αστρολάβος των Αντικυθήρων” του 1ου αι. π.Χ. Πρόκειται για ένα σύστημα από 20 αλληλοεξαρτώμενους οδοντωτούς τροχούς που κινούσε κάποιους δείκτες μπροστά σε τρεις πλάκες με διαβαθμίσεις. Η κίνηση αυτή των τροχών έδειχνε την πορεία του Ήλιου, την πορεία και τις φάσεις της Σελήνης και τις κινήσεις ορισμένων πλανητών.

Η μελέτη των φυσικών φαινομένων ξεκινάει όπως προαναφέρθηκε απ’ τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Οι θεωρίες που αναπτύσσονται για την σύσταση και την ουσία του σύμπαντος, φαίνονται ακατανόητες απ’ τον σημερινό πολιτισμό (τουλάχιστον αν παρθούν κατά γράμμα και δεν γίνει μια συγκριτική μελέτη πάνω σ’ αυτές).

Υπάρχουν όμως και θεωρίες που προκαλούν τουλάχιστον θαυμασμό για την πρωτοπορία τους. Οι ατομικοί φιλόσοφοι (Λεύκιππος, Δημόκριτος, Επίκουρος) υποστηρίζουν ότι καθετί στο Σύμπαν (έμψυχο ή άψυχο) απαρτίζεται από μικροσκοπικά αδιαίρετα κομμάτια ύλης, τα ά-τομα. Οι διάφοροι συνδυασμοί των ατόμων (μόρια) παράγουν όλους στους σχηματισμούς της φύσης.

Μια σειρά τροχαλιών έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της απαιτούμενης μυϊκής δύναμης για την ανύψωση βάρους

Τι κρύβονταν όμως πίσω απ’ όλα αυτά; Τι κινούσε τους κόσμους; Ποια η φύση και οι ιδιότητες της Πρώτης Αιτίας; Τέτοιου είδους ερωτήσεις – που η σημερινή επιστήμη κατατάσσει στο χώρο της “μεταφυσικής” – έθεσαν οι φυσικοί φιλόσοφοι της αρχαίας Ελλάδας. Μέσα από ένα πλήθος θεωριών ξεχωρίζουν δύο: η άποψη του Ελεάτη φιλόσοφου Παρμενίδη που περιγράφει την “βασική αιτία” των πραγμάτων να είναι σταθερή, αμετάβλητη και αδιάφθορη (το αμετάβλητο “Ον” του Παρμενίδη) και η αντίθετη άποψη του Ηράκλειτου ο οποίος διακήρυσσε ότι “Τα Πάντα Ρει” δηλ. ότι τα πάντα υπόκεινται σ’ ένα συνεχές γίγνεσθαι. Ίσως όμως τελικά να μην πρόκειται για δύο αντίθετες θεωρίες, αλλά αυτές να αλληλοσυμπληρώνονται με μια πιο “φιλοσοφική” ματιά – με παρόμοιο τρόπο που τα διαφορετικά “θεμέλια στοιχεία” των προσωκρατικών (ύδωρ, αήρ, πυρ, άπειρο) αποτελούν όψεις της ίδιας Αρχής.

Συγκεκριμένες όμως προόδους έχουμε από τους Πυθαγόρειους στον τομέα της Ακουστικής. Αυτοί είχαν ανακαλύψει ότι ο ήχος ήταν αποτέλεσμα δονήσεων που μεταδίδονταν μέσω του αέρα. Ο ίδιος ο Πυθαγόρας είχε διαγνώσει τους αριθμητικούς λόγους των συγχορδιών και είχε εφεύρει τον “κανόνα”.

Σημαντική στην Φυσική είναι και η συνεισφορά του Αριστοτέλη. Ο μαθητής του Πλάτωνα ανάμεσα στα άλλα θέματα με τα οποία πραγματεύεται, θέτει τις βάσεις μιας Μηχανικής της κίνησης των σωμάτων παρόμοιας με αυτήν του Νεύτωνα (17ος αι. μ.Χ.). Υποστηρίζει ότι η ύπαρξη συνεχούς κίνησης προϋποθέτει την ύπαρξη μιας συνεχούς αιτίας: μιας δύναμης που δρα πάνω στο κινούμενο σώμα. Μάλιστα η ποιότητας της κίνησης των σωμάτων κάνει τον Αριστοτέλη να χωρίσει το σύμπαν σε δύο περιοχές: α) στη γήινη περιοχή, την οποία χαρακτηρίζει η ευθύγραμμη κίνηση και β) στη ουράνια περιοχή που χαρακτηρίζει από την κυκλική κίνηση. Οι περιοχές αυτές διέπονται απ’ τους δικούς τους νόμους η καθεμιά και ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί τους νόμους της δεύτερης για να εξηγήσει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων του γεωκεντρικού του συστήματος.

Στα χρόνια που ακολουθούν, η έρευνα (με τη σημερινή της έννοια δεν προχωράει ιδιαίτερα). Ξεχωρίζουν όμως κάποιοι ερευνητές που βασισμένοι σε μαθηματικά μοντέλα σκέψης εξηγούν φυσικά φαινόμενα που έχουν να κάνουν με καθημερινές, πρακτικές ανάγκες. Αυτός είναι ο λόγος που γνωρίζουν άνθηση οι τομείς της Μηχανικής, της Οπτικής και της Υδροστατικής.

Το “Αυτόματο Μηχάνημα Θυσιών” του Ήρωνα του Αλεξανδρινού. Η φωτιά πάνω στο βωμό θέρμαινε και διέστελλε τον αέρα στο κοίλο του κτίσματος, ο οποίος πίεζε το λάδι που βρίσκονταν σ’ ένα δοχείο στη βάση του βωμού. Το λάδι ανέβαινε μέσα από δυο σωλήνες κρυμμένους μέσα στα αγάλματα και έσταζε στην αναμμένη φωτιά.

Ο Αρχιμήδης μαθηματικός, φυσικός και μηχανικός του 3ου αι. π.Χ. δεν ασχολείται μόνο με τη θεωρητική μελέτη των φυσικών φαινομένων, αλλά τα περιγράφει με μαθηματικά μοντέλα και προχωράει σε τεχνολογικές εφαρμογές και εφευρέσεις. Μελετάει τη μηχανική των μοχλών και ασχολείται με μηχανικές κατασκευές: πολύσπαστο (σχήμα 2), ατέρμων κοχλίας, ελικοειδής αντλία κ.ά. Άλλες χαρακτηριστικές εφευρέσεις του Αρχιμήδη ήταν η επινόηση μιας μηχανής που μπορούσε να χειριστεί μόνο ένας άνθρωπος για να καθελκύσει ένα πλοίο, καθώς και οι περίφημες πολεμικές μηχανές του (καταπέλτες, άρπαγες κ.λ π.). Ασχολείται επίσης με την Αστρονομία και κατασκευάζει αστρονομικά όργανα. Όπως όμως αναφέρει ο Πλούταρχος, ο Αρχιμήδης ντρεπόταν για τις τεχνικές εφευρέσεις του· έβρισκε την κατασκευή οργάνων για πρακτικούς σκοπούς, κατώτερη και “αγενή”.

Με το έργο του “Περί επιπέδων ισορροπιών” καθιερώνεται ως θεμελιωτής της Στατικής. Διατύπωσε επίσης και νόμους της Υδροστατικής (π.χ. άνωση) γράφοντας δύο βιβλία με τον τίτλο “Περί των εν υδάτι εφισταμένων ή περί οχουμένων.

Στον τομέα της Μηχανικής πρέπει ακόμα να σημειώσουμε τις γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων για τη δύναμη του ατμού, την οποία όμως δεν εκμεταλλεύτηκαν με τον τρόπο που έγινε τον 18ο και 19ο αι. στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά υπάρχουν περιγραφές για μηχανισμούς που χρησιμοποιούσαν τη δύναμη του ατμού, όπως το “αυτόματο μηχάνημα θυσιών” (σχήμα 3) που περιγράφει ο Ηρων ο Αλεξανδρινός (1ος αι. π.Χ. ή κατά άλλους 1ος αι. μ.Χ.) και η “ατμομηχανή” του ίδιου.

Έντονη δραστηριότητα σημειώνεται και στον τομέα της Οπτικής. Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι το φως είναι “πυρ” ή “κάτι σαν πυρ”· αντίθετα ο Δημόκριτος υποστηρίζει ότι είναι “ακτινοβολία από μικρότατα σωματίδια” [2]. Αργότερα ο Εμπεδοκλής (490-430 π.Χ.) θεωρεί ότι το φως είναι “κίνηση” και έτσι θα πρέπει να διαδίδεται με κάποια συγκεκριμένη ταχύτητα (μια θεώρηση που εξετάζεται ξανά μόνο στην σύγχρονη εποχή με την μέτρηση της ταχύτητας του φωτός).

Ο Ασκληπιός ήταν ο θεός της Ιατρικής στην αρχαία Ελλάδα. Τα ιερά του, που είναι διασκορπισμένα σ’ όλο τον ελληνικό χώρο, ήταν παράλληλα και θεραπευτικά κέντρα. Οι ασθενείς που κατέφευγαν στα “Ασκληπιεία” υποβάλλονταν στη διαδικασία της “εγκοίμησης” (αφού προηγούνταν καθαρμοί), κατά την οποία στον κοιμισμένο ασθενή παρουσιαζόταν ο ίδιος ο Ασκληπιός είτε για να τον θεραπεύσει είτε για να του δώσει συμβουλές.

Εξέχουσα μορφή στο χώρο της ιατρικής αποτελεί ο Ιπποκράτης (Κω 460 π.Χ.-Λάρισα 380 π.Χ.). Ξεχωρίζει τη θρησκεία απ’ την Ιατρική και βάζει τις βάσεις για τη σημερινή “επιστημονική ιατρική Το έργο του “Αφορισμοί” αποτελεί βασικό ιατρικό σύγγραμμα μέχρι και τον 18ο αι. Η θεωρία του για τους χυμούς του ανθρώπινου σώματος (αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή), επηρέασε για πολλούς αιώνες την Ιατρική. Τα υγρά αυτά έπρεπε να βρίσκονται στις σωστές αναλογίες στο ανθρώπινο σώμα για να είναι αυτό υγιές και η ανθρώπινη προσωπικότητα ισορροπημένη. Στην ιστορία επίσης έχει μείνει ο ηθικός του κώδικας στον οποίο καθορίζει την αποστολή και τα καθήκοντα του γιατρού. Ακόμα και σήμερα οι γιατροί παίρνουν τον “Ορκο του Ιπποκράτη” για να ασκήσουν το ιατρικό επάγγελμα.

Ο μαθητής του ΠυθαγόραΑλκμαίων μπορεί να θεωρηθεί ιδρυτής της Εμβρυολογίας, αφού μελέτησε την ανάπτυξη του εμβρύου, περιέγραψε τη διαφορά μεταξύ αρτηριών και φλεβών ενώ ανακάλυψε και τη σύνδεση εγκεφάλου και ματιού μέσω του οπτικού νεύρου. Ο Αριστοτέλης επίσης πρόσφερε πολλά στην Ιατρική με τις βιολογικές του έρευνες.

Αργότερα ιδρύονται οι πρώτες ιατρικές σχολές, όπως η περίφημη σχολή της Αλεξάνδρειας που αποτέλεσε κέντρο της ιατρικής επιστήμης και κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Εξέχουσες μορφές της θεωρούνται ο Ηρόφιλος (πατέρας της Ανατομίας) και ο Ερασίστρατος (πατέρας της Φυσιολογίας).

Ο Ηρόφιλος απ’ την Χαλκηδόνα της Βιθυνίας άκμασε στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Στο έργο του “Ανατομία”, δίνει για πρώτη φορά ανατομικές περιγραφές ανθρωπίνων οργάνων. Στις έρευνές του βοήθησε η στάση των Πτολεμαίων ηγεμόνων της Αλεξάνδρειας, οι οποίοι του επέτρεψαν να κάνει ανατομές σε νεκρούς (ή και ζωντανούς κατά μια εκδοχή) εγκληματίες, ενώ παλιότερα η ανατομή ανθρώπων ήταν απαγορευμένη. Έτσι ο Ηρόφιλος αναγνώρισε την αληθινή φύση του νευρικού συστήματος και θεώρησε κέντρο του τον εγκέφαλο. Χώρισε τα νεύρα σε “αισθητικά” (σχετικά με τη λειτουργία των αισθήσεων) και “προαιρετικά” (αργότερα ο Ερασίστρατος τα αποκάλεσε “κινητικά”). Ανέπτυξε επίσης τη “θεωρία των σφυγμών” και μετρούσε τους σφυγμούς των ασθενών για να κάνει διαγνώσεις. Για τη θεραπεία των ασθενειών βασίζονταν πολύ στα φάρμακα τα οποία αποκαλούσε “χέρια των θεών”, ενώ έδινε μεγάλη σημασία και στη δίαιτα.

Ο δεύτερος μεγάλος γιατρός της αλεξανδρινής εποχής, ο Ερασίστρατος, γεννήθηκε στην Κέα. Απέρριπτε (όπως και ο Ηρόφιλος) την θεωρία των χυμών του Ιπποκράτη. Η συμβολή του εντοπίζεται στους τομείς της Φυσιολογίας και της Παθολογίας. Η μελέτη του για την κυκλοφορία του αίματος τον οδήγησε σε χρήσιμα συμπεράσματα που χρησιμοποιούσε για την θεραπεία ασθενειών. Θεωρούσε π.χ. ότι η σωστή κυκλοφορία του αίματος συντελούσε στην υγεία, ενώ η παρεμπόδιση της κυκλοφορίας του εξαιτίας της πλήρωσης των αγγείων με αίμα και του πλεονάσματος τροφής, οδηγούσε σε αρρώστιες.

Συνέχεια στο έργο των δυο μεγάλων αλεξανδρινών γιατρών δίνει η Εμπειρική Σχολή που ξεκινάει από μαθητές τους. Οι “εμπειρικοί γιατροί” δίνουν σημασία στην καταπολέμηση των ασθενειών αδιαφορώντας για την Ανατομία και τη Φυσιολογία. Σημασία γι’ αυτούς έχει το αποτέλεσμα και η εμπειρία που αποκτάται απ’ τη θεραπευτική μέθοδο, την οποία βασίζουν σχεδόν πάντα σε φαρμακευτικές αγωγές. Αρχηγός της Εμπειρικής Σχολής θεωρείται ο Φίλινος απ’ την Κω (περ. 250 π.Χ.) ή κατά άλλους ο Σεραπίων απ’ την Αλεξάνδρεια (περ. 200 π.Χ.). Σημαντικοί συνεχιστές της Σχολής ήταν ο Ηρακλείδης ο Πόντιος (περ. 75 π.Χ.) και ο Απολλώνιος ο Κιτιεύς (περ. 50 π.Χ.).

Αντίθετος στην άποψη του Αριστοτέλη περί χυμών, ο Ασκληπιάδης (γεν. το 124 π.Χ. στη Βιθυνία), επηρεασμένος απ’ την άποψη του Δημόκριτου για το ά-τομο υποστηρίζει ότι οι ασθένειες προέρχονται από σύσφιγξη ή χαλάρωση των δομικών στοιχείων του οργανισμού (των ατόμων). Ο ίδιος δίδει ιδιαίτερη σημασία στις ψυχικές παθήσεις και προσπαθεί να εφαρμόσει θεραπείες που περιελάμβαναν τη δημιουργική απασχόληση του ασθενή (απασχολησιοθεραπεία), το άκουσμα κατευναστικής μουσικής, καθώς και σωματικές ασκήσεις. Η μετάβαση του στη Ρώμη γύρω στο 91 π.Χ. συντελεί σε μεγάλο βαθμό στην μετάδοση ιατρικών γνώσεων της Ελλάδας στη Ρώμη.

Πέρα απ’ τις θεωρίες των προσωκρατικών Αναξίμανδρου και Αναξιμένη για την προέλευση της ζωής, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο έργο του Αριστοτέλη για την συστηματική κατάταξη των ζώων· τα χώρισε σε «άναιμα» (δίχως αίμα: κεφαλόποδα, ανώτερα καρκινοειδή, έντομα και οστρακόδερμα) και «έναιμα» (με αίμα: θηλαστικά εκτός απ’ τα κητώδη). Η έρευνά του επεκτάθηκε στην κληρονομικότητα. Παραδέχτηκε ότι τα είδη μεταβάλλονται, αρνούνταν όμως κάθε φυσική επιλογή (μοντέλο δαρβινισμού). Το έργο του συνέχισε ο μαθητής του Θεόφραστος συνενώνοντας πολλά είδη σε ένα “γένος”.

Στα ελληνιστικά χρόνια ξεχωρίζει το έργο του Ηρόφιλου ο οποίος – όπως είδαμε και παραπάνω – έκανε ανατομές ανθρωπίνων πτωμάτων και τα σύγκρινε με ζώων για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο εγκέφαλος είναι το κέντρο του νευρικού συστήματος και έδρα της σκέψης. Επίσης ο σύγχρονός και αντίζηλός του Ερασίστρατος μελέτησε την κυκλοφορία του αίματος και υποψιάστηκε την παρουσία τριχοειδών αγγείων.