Το Κάστρο
Πρωτεύουσα της Σίφνου κατά την αρχαία, τη μεσαιωνική και τη νεότερη περίοδο έως το 1836, καθώς και έδρα της Αρχιεπισκοπής Σίφνου (1646-1797) και Επισκοπής Σιφνομήλου (1797-1852). Ο επισκέπτης μπαίνει σήμερα στο Κάστρο από τις παλιές εισόδους-στοές, τις “λόζιες”, τις οποίες άλλοτε ασφάλιζαν και προστάτευαν πολεμικοί πύργοι. Δρόμοι και πλατεία μέσα στο Κάστρο είναι κτισμένοι πάνω από τις στέγες μονώροφων σπιτιών, που χρησιμοποιούνται σήμερα ως αποθήκες. Οι παλιές καπνοδόχοι των ισόγειων κατοικιών για την εξαγωγή του καπνού από το τζάκι κατασκευάζονταν στον κάθετο τοίχο που οριοθετούσε το δρόμο.
Στο κάστρο υπάρχουν σήμερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια και εργαστήρια ζαχαροπλαστικής. Τέλος στα νότια ριζά του λόφου του Κάστρου βρίσκεται ο Γιαλός ή Σεράλια (σεράγια, σαράι, τουρκικά «saray»), το αρχαίο λιμάνι της Σίφνου, που σημαίνει «παλάτ», ίσως από τις μεγαλόπρεπες οικοδομές που υπήρχαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας στην κοιλάδα του Γιαλού. Εδώ υπάρχουν ψαροταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Εκκλησίες – Μοναστήρια
Πολλές από τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της Σίφνου έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά μνημεία και έχουν τεράστιο ιστορικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Χαρακτηριστικά αναφέρονται τα εξής: Παναγία η Αγγελόκτιστη στην Καταβατή, Μοναστήρι του προφήτη Ηλία του Ψηλού, Μοναστήρι του Χρυσοστόμου στο Κάτω Πετάλι, Παναγία τα Γουρνιά στο Πάνω Πετάλι, Άγιος Αντύπας στο Πάνω Πετάλι, Άγιος Κωνσταντίνος στον Αρτεμώνα, Παναγία της Άμμου και Παναγία η Κόγχη στον Αρτεμώνα, Παναγία Ελεούσα στο κάστρο, Μοναστήρι Παναγίας Πουλάτης, Παναγία του Βουνού, Μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής.
Στο νησί υπάρχουν συνολικά 227 εκκλησίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όλες οι εκκλησίες του Κάστρου, καθώς η εκκλησία της Χρυσοπηγής, Παναγίας Βρύσης, Μονή Πανάγιας Βουνού, Αγγελόκτιστη Καταβατής, Άγιος Σώζων, Παναγιά η Κόχη, Παναγία τα Γουρνιά, Παναγία η Άμμο, Άγιος Γεώργιος Αφέντης, Άγιος Λουκάς, Άγιος Κωνσταντίνος.
Αρχαίοι Πύργοι – Αρχαίες Ακροπόλεις – Παλαιά Ορυχεία
Πενήντα πέντε αρχαίοι πύργοι, βρίσκονται διάσπαρτοι, σε όλο το νησί. Οι αρχαιότεροι, είναι κτισμένοι, τον 6ο π.χ αιώνα και οι τελευταίοι τον 3ο π.χ. αιώνα. Σε καλή κατάσταση είναι μόνο ο Άσπρος. Οι πύργοι κτίσθηκαν μετά την επιδρομή των Σαμίων και σκοπό είχαν να στέλνουν σήματα στις αρχαίες ακροπόλεις. Αργότερα το δίκτυο αναπτύχθηκε και τα σύστημα ανταλλαγής σημάτων απλώθηκε σε ολόκληρο το νησί. Η μέθοδος επικοινωνίας όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, πρέπει να ήταν ο καπνός και η φωτιά.
Αρχαιολογικό Μουσείο
Στο Κάστρο λειτουργεί Αρχαιολογικό μουσείο με έκθεση συλλογής αρχαϊκών και ελληνιστικών γλυπτών. Αναπαλαιώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και από το 1986 λειτουργεί κανονικά.
Μουσείο Λαογραφικό και Λαϊκής Τέχνης
Στην Απολλωνία (στην κεντρική πλατεία Ηρώων) υπάρχει λαογραφικό μουσείο, ιδιοκτησίας του Συνδέσμου Σιφνίων και περιλαμβάνει εκθέματα από την παραδοσιακή ζωή του νησιού όπως αγροτικά εργαλεία, είδη οικιακής χρήσης, τοπικές ενδυμασίες, κ.α.
Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης
Βρίσκεται στη Μονή της Βρυσιανής. Στο χώρο του εκτίθενται χειρόγραφα, περγαμηνές με κώδικες, έντυπα παλαιών εκδόσεων, Ευαγγέλιο του 1796, λειψανοθήκες, εξαπτέρυγα, ιερά σκεύη, άμφια, εικόνες, το κεντητό φελόνι της Κασσιανής κ.α.
Παραδοσιακοί Οικισμοί
Οι οικισμοί της Σίφνου χαρακτηρίζονται από μια πολυμορφία. Η ρυμοτομία στην περιοχή του Κάστρου έχει καθαρά αμυντικό χαρακτήρα. Ο οικισμός του Κάστρου διατηρεί αναλλοίωτο το μεσαιωνικό χαρακτήρα του με τα στενά σοκάκια γεμάτα από σκαλισμένες μαρμάρινες σαρκοφάγους, τις λόντζιες (πύλες από τις οποίες εισέρχεται κανείς στον οικισμό) και φυσικά τα ερείπια του κάστρου που δέσποζε στην κορυφή του. Τα πιο πολλά σπίτια είναι δίπατα και τρίπατα διαμπερή.
Οι περισσότεροι παραδοσιακοί οικισμοί είναι συγκεντρωμένοι στο κεντρικό οροπέδιο του νησιού με αποτέλεσμα να μην διαχωρίζονται τα όρια τους δίνοντας την εντύπωση ενός συνεχόμενου οικισμού χωρίς αρχή και τέλος. Ένας παραδοσιακός πεζόδρομος από τον Αρτεμώνα φτάνει έως την Καταβατή αφού περάσει από τους οικισμούς του Άνω Πεταλιού και της Απολλωνίας, ενώ υπάρχει σύνδεση, με πλακόστρωτο, με τον Αϊ-Λούκα, τα Εξάμπελα, το Κάτω Πετάλι και το Κάστρο.
Η περιοχή του Αρτεμώνα φημίζεται και για τα αρχοντικά της σπίτια. Σε όλα τα παράλια έχουν αναπτυχθεί οικισμοί παράλληλα με τον αιγιαλό. Τα πρώτα κτίσματα ήταν παλιά αγγειοπλαστεία με καμίνια τα οποία χτίζονταν κοντά στην παραλία προκειμένου να έχουν άμεση πρόσβαση σε καΐκια για να φορτώνουν τα κεραμικά.
Αρχαιολογικός Χώρος Αγίου Ανδρέα – Εκθετήριο
Πρόκειται για το νεότερο και το πιο σύγχρονο μουσείο του νησιού (ανοιχτό για το κοινό από το 2010). Εδώ εκτίθενται διάφορα επιλεγμένα ευρήματα από τις ανασκαφές της περιοχής καθώς και πλούσιο έντυπο και ηλεκτρονικό εποπτικό υλικό τόσο για την Ακρόπολη του Αγ. Ανδρέα όσο και για το υπόλοιπο νησί (Αρχαίο Άστυ-Κάστρο Σίφνου, Μεταλλεία Σίφνου, Αρχαίοι πύργοι) από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ύστατη αρχαιότητα. To 2012 ο χώρος τιμήθηκε με το βραβείο EUROPA NOSTRA ως εξαιρετικό παράδειγμα διατήρησης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Λειτουργεί όλο το χρόνο καθημερινά εκτός Δευτέρας και αργιών από τις 8:30 το πρωί ως τις 15:00. (τηλ. 22840 31 488)
Αρχαιολογικό Μουσείο Σίφνου, στο Κάστρο
Το κτήριο κατασκευάστηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία στη δεκαετία του ‘70 σε οικόπεδο που δώρισε ο Σιφνιός καθηγητής Γ. Μαριδάκης και στεγάζεται σε διώροφο κτήριο στο εσωτερικό του χωριού. Αναπαλαιώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και από το 1986 λειτουργεί κανονικά. Στις συλλογές του περιλαμβάνει ευρήματα από διάφορες θέσεις του νησιού όπως: Γλυπτά (επιτύμβια, αγάλματα, αρχιτεκτονικά μέλη κ.λ.π.) από την αρχαϊκή μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή (6ος αιώνας π.Χ. – 1ος αιώνας π.Χ.), κεραμικά από το Κάστρο από τη γεωμετρική μέχρι και την ελληνιστική εποχή ( 8ος αιώνας π.Χ. – 2ος αιώνας π.Χ.), και νομίσματα. Από τα σημαντικότερα εκθέματα του είναι η ανθεμωτή επίστεψη μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης ( 4ου αιώνας π.Χ.), το κεφάλι από μαρμάρινο γυναικείο άγαλμα (4ος αι. π.Χ.) το κεφάλι κούρου από μάρμαρο (μέσα 6ου αι. π.Χ.), το μαρμάρινο ιωνικό κιονόκρανο (6ου αι. π.Χ.), η μαρμάρινη επιτύμβια στήλη (ελληνιστικών χρόνων).
Λειτουργεί καθημερινά εκτός Δευτέρας και αργιών. Πληροφορίες: τηλ. 22840 31 022
Λαογραφικό Μουσείο, στην Απολλωνία
Στεγάζεται στην κεντρική πλατεία (πλατεία Ηρώων) στην Απολλωνία. Το μουσείο είναι ιδιοκτησία του Συνδέσμου Σιφνίων και περιλαμβάνει εκθέματα από την παραδοσιακή ζωή του νησιού όπως αγροτικά εργαλεία, είδη οικιακής χρήσης, τοπικές ενδυμασίες, κλπ. Κυριότερα εκθέματά του είναι η συλλογή σπαθιών και τουφεκιών, η συλλογή παλαιών ενδυμασιών, ξυλόγλυπτα και μπαούλα, κεντήματα και δαντέλες, είδη οικιακής χρήσεως (ανάμεσα τους και κουτάλια & μαχαίρια από την Κωνσταντινούπολη), αγροτικά σκεύη, είδη ψαθοπλεκτικής (όπως τα περίφημα σιφνέικα σκιάδια), μελισσοκομικής και αγγειοπλαστικής, προτομές σιφνιών προσωπικοτήτων, αρχεία εφημερίδων Σίφνου.
Το μουσείο εμπνεύστηκε και οργάνωσε ο Σιφνιός δάσκαλος, συγγραφέας και λαογράφος Αντώνης Τρούλλος.
Λειτουργεί τη θερινή περίοδο. Πληροφορίες: τηλ. 22840 33 730
“Εμείς παλιά στα σπίτια μας” – Έκθεση Λαογραφικού Υλικού “Ιωάννης Ατσόνιος”, στον Αρτέμωνα
Πρόκειται για ένα παλιό σιφνέικο σπίτι παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και είναι διαμορφωμένο όπως τα περισσότερα σιφνέικα σπίτια της παλιότερης εποχής με παραδοσιακά έπιπλα, εργόχειρα, κάδρα (φωτογραφίες, γκραβούρες, λιθογραφίες), καθρέφτες, λάμπες από οπαλίνα, πήλινα σκεύη, ραπτομηχανή, ένα γραμμόφωνο του 1900, ένα λίκνο του 1880 από την Κωνσταντινούπολη, μια εταζέρα του 1880, πολίτικους τσεβρέδες, πολίτικους δίσκους, παραδοσιακές φορεσιές, ένα ραδιόφωνο της εποχής του μεσοπολέμου, παλιές εφημερίδες, προικοσύμφωνα κ.α. Εδώ εκτίθενται επίσης ατομικά και υπηρεσιακά έγγραφα του Αρτεμωνιάτη ποιητή Ιωάννη Γρυπάρη καθώς και ο καναπές του ποιητή.
Η έκθεση οργανώθηκε και λειτουργεί από το 2008 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου.
Λειτουργεί από τις 15 Ιουλίου έως τις 15 Σεπτεμβρίου τις απογευματινές ώρες (19:00-23:00)
Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης, στη Μονή Βρύσης στα Εξάμπελα
Πρόκειται για «Σπουδή για τη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Σίφνο» σε χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Βρύσης ή Βρυσιανής. Στο χώρο του εκτίθενται χειρόγραφα, περγαμηνές με κώδικες, έντυπα παλαιών εκδόσεων, Ευαγγέλιο του 1796, λειψανοθήκες, εξαπτέρυγα, ιερά σκεύη, άμφια, εικόνες, το κεντητό φελόνι της Κασσιανής κ.α.
Πληροφορίες: τηλ. 22840 31 937
