Τήνος

Η Τήνος αποτελεί τον αγαπηµένο προορισµό κάθε ταξιδιώτη, κι αυτό γιατί συνδυάζει τα αντίθετα στοιχεία της φύσης: το ορεινό µε το πεδινό, το βουνό µε τη θάλασσα, το άγονο µε το γόνιµο. Το ήπιο κλίµα του νησιού ευνοεί κάθε είδους δραστηριότητα, ενώ τα “δυνατά” µελτέµια δικαιολογούν το χαρακτηρισµό που έχει αποδοθεί στην Τήνο: Το νησί του Αιόλου.

 

Με τα 195 τετραγωνικά χιλιόµετρα έκτασης η Τήνος καταλαµβάνει την τρίτη σε µέγεθος θέση ανάµεσα στα νησιά των Κυκλάδων, µετά την Άνδρο και τη Νάξο (κατ’ άλλους τέταρτη µετά την Πάρο). Το σχήµα της είναι σχεδόν τριγωνικό και ανήκει στη γραµµή Άνδρου-Μυκόνου, που είναι προέκταση της Εύβοιας.

 

Η κορυφογραµµή που διαχωρίζει το νησί σε δυο πλευρές, τη βόρεια και τη νότια, καταλήγει στο «Κεχροβούνι» και τον «Τσικνιά» (720 µέτρα υψόµετρο περίπου), όπου κατά τη Μυθολογία είχε τα ανάκτορά του ο Αίολος, ο θεός των ανέµων. Το συνολικό µήκος της ακτογραµµής είναι 114 χιλιόµετρα και κατακλύζεται από δαντελωτές ακτές µε αναρίθµητους ορµίσκους, ακρωτήρια, αλλά και παραλίες για όλα τα γούστα: πολυσύχναστες ή ήρεµες, προσιτές µέσω του κεντρικού οδικού δικτύου, χωµατόδροµων ή γραφικών µονοπατιών. Εξήντα δύο οικισµοί, εκ των οποίων περισσότεροι από 40 χωριά (όπως διαµορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα), είναι διάσπαρτοι στο νησί, φαινόµενο σπάνιο σε σχέση µε τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων και αναλογικά µε το µέγεθός του.

 

Κύριο χαρακτηριστικό του νησιού είναι το βραχώδες του εδάφους. Υπάρχουν µεγάλες ποσότητες γρανίτη, σχιστόλιθου ή µαρµάρου (λευκού και πράσινου).

 

Στη χλωρίδα ανήκουν τα θαµνώδη φυτά (κέδροι, µυρτιές, σπάρτα κλπ) και θαµνολιβαδικά φυτά, που χρησιµεύουν ως αφεψήµατα ή στη µαγειρική (φασκόµηλο, χαµοµήλι, ρίγανη, κάπαρη και άλλα).

 

Την πανίδα αποτελούν τα αγριοπερίστερα, οι λαγοί, τα αγριοκούνελα, οι πέρδικες, καθώς και διάφορα αποδηµητικά πουλιά (τρυγόνια, ορτύκια και άλλα) µε πέρασµα από Σεπτέµβριο έως Φεβρουάριο.

 

Η οικονοµία του νησιού βασίζεται κυρίως στη γεωργία, τη ναυτιλία, την αλιεία και τον τουρισµό (κυρίως κατά τους θερινούς µήνες), ενώ στα εξαγώγιµα προϊόντα του νησιού ανήκουν το µοναδικό πράσινο µάρµαρο και άλλα πετρώµατα, τα λαχανικά, τα οπωροκηπευτικά, οι πατάτες, τα γαλακτοκοµικά (τυράκι Τήνου, γραβιέρα, κοπανιστή), το αρίστης ποιότητας θυµαρίσιο µέλι και το περίφηµο «ροζακί» σταφύλι.

 

Μιλώντας για τον Τουρισμό, η Τήνος δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τα γειτονικά νησιά και βρίσκεται ψηλά στην προτίμηση των ταξιδιωτών που θέλουν να επισκεφτούν τις Κυκλάδες, να απολαύσουν το ειδυλλιακό περιβάλλον με τις ξακουστές παραλίες και να φιλοξενηθούν στα προσεγμένα καταλύματά της. Οι επιλογές είναι άφθονες τόσο στη χώρα όσο και στα υπόλοιπα γραφικά χωριά όπου μπορούμε να βρούμε ξενοδοχεία σε όλες τις κατηγορίες, όπως και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια είναι ιδανικά για όλους όσες θέλουν να αποδράσουν και να ξεφύγουν από την ρουτίνα της πραγματικότητας.

Μυθολογία

Το βουνό Τσικνιάς, το ψηλότερο σηµείο του νησιού (714 µέτρα) είναι συνδεδεµένο µε τη µυθολογία του. Κατά την αρχαιότητα ονοµαζόταν «Γυραί Πέτραι» ή «Γύρος» και αυτό οφείλεται στους «Γυραιείς», µια από τις δώδεκα φυλές της Τήνου, οι οποίοι κατοικούσαν νότια του βουνού αυτού. Κατά τον Απολλόδωρο, µετά την Αργοναυτική εκστρατεία, η Αργώ αγκυροβόλησε κοντά στο νησί και τα δυο παιδιά του Βοριά και της Ορειθυίας, Ζήτης και Κάλαϊν, κατέφυγαν σ’ αυτό το βουνό. Ο εξαγριωµένος Ηρακλής τότε τους κυνήγησε, τους σκότωσε και τους έθαψε ξεχωριστά σ’ αυτό το µέρος. Λέγεται ότι ο πατέρας τους, ο Βοριάς, όταν το έµαθε θρήνησε και από την οργή του άφησε τους ανέµους ελεύθερους στο νησί, οι οποίοι µανιάζουν µέχρι και σήµερα.

Άλλος µύθος βασίζεται σε διηγήσεις του Οµήρου. Στην Οδύσσεια περιγράφεται ότι ο Αίαντας (από τη Λοκρίδα) κατά την επιστροφή του από την Τροία ναυάγησε στην Τήνο και, επειδή διέπραξε ύβρη απέναντι στον Ποσειδώνα, ο τελευταίος τον σκότωσε στον Τσικνιά. Άλλες αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι στην ίδια περιοχή λατρευόταν ο θεός Αίολος ή Βοριάς και οι πιστοί είχαν ιδρύσει ιερό και οικισµό εκεί. Μάλιστα, λένε, ότι το όνοµά του ο Τσικνιάς το πήρε από την τσίκνα (κνίσα) της θυσίας των ζώων προς τιµήν του θεού. Σ’ αυτό συνηγορεί και η πληθώρα αγγείων και άλλων κεραµικών εδώ.

Τόσο στενή είναι η σχέση του όρους αυτού µε το Βοριά και τον Αίολο, ώστε είναι πάντοτε συννεφιασµένο και συνήθως η κορυφή του κρύβεται σε οµίχλη.

 


Ιστορική Αναδροµή

Η Τήνος, όπως µαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήµατα, κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια και είναι ένα από τα νησιά της Ελλάδας που παρουσιάζουν σηµάδια συνεχούς κατοίκησης. Κατά την παράδοση, πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Κάρες και οι Λέλεγες.

Ο παλαιότερος οικισµός που υπάρχει στο νησί είναι στη θέση «Βρυόκαστρο» ή «Βρέκαστρο». Από τα όστρακα που έχουν βρεθεί στην περιοχή, µαρτυρείται κατοίκηση που ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού ή Πρωτο-Κυκλαδική Εποχή (3000-2300 π.Χ.), ενώ ο οικισµός οχυρώνεται κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού ή Μεσο-Κυκλαδική (2300-1600 π.Χ.). Γενικότερα, την περίοδο εκείνη απαντάται συχνά το φαινόµενο συγκέντρωσης πληθυσµού σε στρατηγικές θέσεις (όπως είναι και το Βρυόκαστρο).

Η ιστορία του νησιού συνεχίζεται και κατά τη Μυκηναϊκή Εποχή, όπως µαρτυρεί ο µυκηναϊκός θολωτός τάφος στην Αγία Θέκλα (κοντά στο χωριό Πύργος) (13ος αι π.Χ.). Την περίοδο των Σκοτεινών Αιώνων (12ος-10ος αι π.Χ.) πειρατείες και επιδροµές των «Λαών της Θαλάσσης» παρατηρούνται σε όλη τη Μεσόγειο, οι οποίες αποφεύγονται µε τη µετατόπιση των οικισµών σε θέσεις-φυσικά οχυρά. Άλλωστε, αυτήν την εποχή χρονολογείται το Κυκλώπειο τείχος στο Ξώµπουργο. Στη Γεωµετρική περίοδο (9ος-8ος αι π.Χ.) ανάγεται οικισµός κοντά στο χωριό Καρδιανή, σύµφωνα µε τάφους-«γεωµετρική νεκρόπολη» και άλλα ευρήµατα που έχουν ανακαλυφθεί. Κατά τους πρώιµους Αρχαϊκούς χρόνους (7ος αι π.Χ.) το κέντρο του νησιού µετατοπίζεται στο Ξώµπουργο. Από τις ανασκαφές του Ν. Κοντολέοντος στα µισά του περασµένου αιώνα, το σηµαντικότερο από τα ευρήµατα που έρχονται στο φως είναι το Ιερό της Μεγάλης Θεάς (ή ∆ήµητρας µεταγενέστερα) και οι µεγάλοι ανάγλυφοι πίθοι που βρίσκονταν µέσα σ’ αυτό. Μετά το πέρας της ταραγµένης αυτής περιόδου και τις επιδροµές, η Τήνος (µαζί µε τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας) µετατοπίζει το κέντρο της από το φυσικά οχυρωµένο Ξώµπουργο σε περιοχή πιο ανοιχτή.

Κατά τους Ύστερους Αρχαϊκούς χρόνους (6ος αι π.Χ.) καθώς και τους Κλασικούς, η πρωτεύουσα του νησιού εντοπίζεται χαµηλά, κοντά στη θάλασσα, γύρω από το σηµερινό Ναό της Παναγίας στη Χώρα. Από τα σηµαντικά έργα της περιόδου αξίζει να αναφερθούν το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο στη θέση της Ληνοπής (κατασκευάστηκε στα 549-542 π.Χ. και το οποίο µέχρι το 1934 παρείχε νερό στη σηµερινή Χώρα), καθώς και το Ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης (4ος αι π.Χ.) στη θέση Κιόνια, χώρο, όπου λατρευόταν ιδιαίτερα, αφού αποτελούσε το µοναδικό στις Κυκλάδες Ιερό αφιερωµένο εξολοκλήρου στο θεό της Θάλασσας. Μάλιστα, σύµφωνα µε πηγές, ο θεός λατρευόταν στην Τήνο και ως γιατρός µέχρι κάποια στιγµή. Το 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ κατέλαβε τις Κυκλάδες και, µετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, ο Αντίγονος και αργότερα ο Πτολεµαίος (βασιλιάς της Αιγύπτου) εξουσίασαν την Τήνο. Μετά το 300 π.Χ. η Τήνος ήταν ελεύθερη και το 270 π.Χ. ονοµάστηκε Ιερό νησί.

Το 146 π.Χ. στο νησί επικράτησε Ρωµαϊκή κυριαρχία και η Τήνος αποτέλεσε τµήµα της Επαρχίας της Μ. Ασίας. Ωστόσο, απολάµβανε αυτονοµίας και ελευθερίας ως τα µέσα του 2ου αι µ.Χ., όταν η πειρατεία και οι συνεχείς υποδουλώσεις έπλητταν το νησί. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων περιέπεσε σε αφάνεια, καθώς προσβαλλόταν από συνεχείς επιθέσεις (Άραβες, Σαρακηνοί, Γότθοι, Οθωµανοί κ.ά.), αλλά και από σεισµούς, λοιµούς (ένας από αυτούς διήρκεσε 52 χρόνια αποδεκατίζοντας τους κατοίκους της Τήνου). Ως τις Σταυροφορίες και τους Φράγκους, η Τήνος ζούσε «σκοτεινά χρόνια». Το 1207 οι ενετοί αδελφοί Ανδρέας και Ιερεµίας Γκίζη ανέλαβαν να διοικήσουν την Τήνο και τη Μύκονο. Οι Γκίζηδες όρισαν ως κάστρο και οχύρωσαν το Ξώµπουργο, φρούριο που θα προσέφερε ασφάλεια στο νησί, το οποίο, άλλωστε, µέχρι τότε ήταν ευάλωτο στους επιδροµείς λόγω έλλειψης οχυρωµατικών έργων.

Η Τήνος είναι το µόνο νησί που δεν περιήλθε στα χέρια των Τούρκων, παρά µόνο το 1715 και για µικρό χρονικό διάστηµα. Τότε ερηµώθηκε το Ξώµπουργο, και  πρωτεύουσα του νησιού έγινε η σηµερινή “Χώρα”. Ακολούθησε σύντοµη Ρωσική κυριαρχία, και το 1821 πρώτο το χωριό Πύργος µε επικεφαλής το Γ. Παλαµάρη ύψωσε το λάβαρο της Ελληνικής Επανάστασης. Στην αντοχή και τη νίκη των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους βοήθησε και η εύρεση της εικόνας του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου, η οποία έδωσε θάρρος και πίστη στους αγωνιστές.  Μετά την απελευθέρωση, το νησί γνώρισε άνθηση σε όλους του τοµείς και ιδιαίτερα στις τέχνες και τον πολιτισµό. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι την περίοδο αυτή η Τήνος «γεννά» σηµαντικές προσωπικότητες. Παράλληλα δίνει το παρόν στους αγώνες του Έθνους, προσφέρει καταφύγιο σε πρόσφυγες και συµβάλλει σηµαντικά στην Εθνική Αντίσταση κατά της γερµανικής κατοχής.

 


480 π.Χ. Κατά τα Μηδικά (492-479 π.Χ.) η Τήνος περιέρχεται στα χέρια των Περσών. Ωστόσο, σύµφωνα µε τον Ηρόδοτο (βιβλ.Η’, κεφ.82-83), η Τηνιακή τριήρης µε αρχηγό τον Παναίτιο του Σωσιµένη, αυτοµολεί και ενώνεται λίγο πριν από τη ναυµαχία της Σαλαµίνας µε τον ελληνικό στόλο, τον οποίο πληροφορεί για τα σχέδια των Περσών. Αυτό το τόλµηµα των Τηνιακών συνέβαλε σηµαντικά στην περιφανή νίκη των Ελλήνων. Η τριήρης του Παναιτίου σήµερα είναι το δηµόσηµο του ∆ήµου Τήνου.

 

Μάχη Πλαταιών (479 π.Χ.). Για τη σηµαντική προσφορά των Τηνίων στη µάχη αυτή, το όνοµα «Τήνος» θα γραφεί στον αναθηµατικό ∆ελφικό τρίποδα.

 

4ος αι µ.Χ.. Η Τήνος ασπάζεται το Χριστιανισµό και η λατρεία του αρχαίου ελληνικού δωδεκάθεου εγκαταλείπεται. Μαζί µ’ αυτό και το Ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια, έπειτα από αιώνες λατρείας.

 

Βυζαντινή Περίοδος. Το νησί ανήκει στο «Θέµα Ελλάδος» και δέχεται τις αλλεπάλληλες επιδροµές των Σαρακηνών αλλά και πολλών άλλων λαών.

 

1207.  Η Τήνος περνάει στην κυριότητα των Βενετών, αρχικά ως κτήση της οικογένειας Γκίζη (1207 – 1390) και στη συνέχεια, ως το 1715, κάτω από την άµεση διοίκηση της ∆ηµοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Η πολύχρονη παρουσία των Βενετών και οι ειδικές συνθήκες µεταξύ αυτών και των Τηνιακών έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαµόρφωση του χαρακτήρα της Τήνου. Την κατέστησαν καταφύγιο των κατατρεγµένων Ελλήνων, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και σχετική ασφάλεια. Επηρέασαν την κοινωνική σύνθεση µε τη δηµιουργία ενός ιδιότυπου φεουδαλισµού, την πολιτιστική και θρησκευτική κατάσταση (αξιοσηµείωτη είναι η παρουσία του καθολικού δόγµατος).

 

1538. Λεηλασία του νησιού από τον πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρµπαρόσσα.

 

5 Ιουνίου 1715.  Οι Τούρκοι, µετά από 11 ανεπιτυχείς προσπάθειες και σε συνεννόηση µε τους Βενετούς, καταλαµβάνουν το νησί, ένα από τα τελευταία µη υποδουλωµένα µέρη της Ελλάδας. Η παρουσία τους, όµως, θα είναι σχεδόν τυπική. Αξιοποιώντας τις ευνοϊκές συνθήκες, η Τήνος εξελίσσεται θεαµατικά. Αυτοδιοικείται, ακµάζει οικονοµικά και αναπτύσσει το διαµετακοµιστικό εµπόριο και τις χειροτεχνίες. Ιδιαίτερα στη µαρµαρογλυπτική αναδεικνύεται το µεγαλύτερο κέντρο στην Ελλάδα, µε οικογένειες που καλλιεργούν κληρονοµικά την τέχνη και περιοδεύουν ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, τη Μικρασία, τη Βαλκανική. Επιπροσθέτως, διατηρήθηκαν και τα έθιµα του νησιού, η θρησκεία, τα σχολεία, καθώς και η µη φορολόγηση των Τηνιακών.

 

1771-1774. Σύντοµο πέρασµα των Ρώσων από το νησί κατά την επανάσταση των αδελφών Ορλώφ.

 

31 Μαρτίου 1821. Πρώτος ο Πύργος της Τήνου απ’ όλες τις Κυκλάδες υψώνει τη σηµαία της Επανάστασης στην Έξω Μεριά. Η Χώρα ακολούθησε στις 20 Απριλίου, ενώ πολλά προσέφεραν οι Τηνιακοί στον αγώνα σε στεριά και θάλασσα.

 

30 Ιανουαρίου 1823. “Εκ σπλάχνων γης Αγία Εικών ανέθορεν, ευαγγελίσασα Ελλάδος ελευθερίαν”. Η εύρεση της θαυµατουργής εικόνας της Μεγαλόχαρης, έπειτα από το θείο όραµα της µοναχής Πελαγίας, κατέστησε το νησί ως το µεγαλύτερο σύγχρονο προσκύνηµα της πατρίδας µας και της Ορθοδοξίας.

 

1895. ∆ιοργανώνονται στο νησί τα «Τήνια», προποµπός των Ολυµπιακών αγώνων του 1896.

 

15 Αυγούστου 1940. Οι Ιταλοί τορπιλίζουν το εύδροµο «Έλλη» στο κατάµεστο από πιστούς λιµάνι της Τήνου, ανήµερα της εορτής του ∆εκαπενταύγουστου. Ευτυχώς δεν υπήρξαν θύµατα ανάµεσα στους χιλιάδες προσκυνητές, πράγµα που θεωρήθηκε θαύµα της Παναγίας.

 


Τήνια 1895

Τα “Τήνια” διοργανώθηκαν στην Τήνο το τριήµερο της 15ης Αυγούστου 1895. Αποτέλεσαν τον προποµπό των Ολυµπιακών Αγώνων κατά την αναβίωσή τους το 1896, αιώνες έπειτα από την κατάργησή τους (4ος αι. µ.Χ.). Απηχούσαν το Αρχαίο Ολυµπιακό πνεύµα, καθώς οι αγώνες τους εντάχθηκαν στις θρησκευτικές εκδηλώσεις, όπως γινόταν και κατά την αρχαιότητα. Την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση αυτών των αγώνων είχε ο Τήνιος γυµναστής και δικηγόρος Ξενοφών Σώχος. Μετά από άρνηση του Πανελλήνιου Γυµναστικού Συλλόγου, ο Εθνικός Γυµναστικός Σύλλογος δέχτηκε να αναλάβει τη διοργάνωση. Πόσο µεγάλη δύναµη και λάµψη είχε η Μεγαλόχαρη στην ελεύθερη και αλύτρωτη Ελλάδα την εποχή εκείνη φαίνεται από το πλήθος των πιστών και επισκεπτών που προσήλθαν. Όµως, αξίζει να αναφερθεί ότι το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυµα Ευαγγελιστρίας Τήνου προσέφερε τη µεγαλύτερη χρηµατική ενίσχυση και όχι µόνο. Απόδειξη αποτελεί το ποσό των 2000 δραχµών (υπέρογκο ποσό για τα δεδοµένα της εποχής) που προσέφερε το Ίδρυµα, έναντι των 70 δραχµών που συνεισέφερε ο ∆ήµος Τήνου.

Από τα Τήνια του 1895 έχουν σωθεί δύο µόνο µετάλλια. Στη µία πλευρά είναι χαραγµένη η σκηνή του Ευαγγελισµού, ενώ στην άλλη απεικονίζεται ένας οπλίτης µε ασπίδα χωρίς το όπλο του όµως, σύµβολο της ειρήνης που ήθελαν να προβάλουν οι αγώνες αυτοί.

Έπειτα από 111 χρόνια, το 2006, τα Τήνια αναβίωσαν στην πατρίδα τους, την Τήνο. Σ’ αυτό το σηµαντικό για το νησί αθλητικό γεγονός έλαβαν µέρος όλοι οι φορείς του νησιού, οι οποίοι και ανέλαβαν και τη χρηµατοδότησή του. Όπως και το 1895, τη διοργάνωση ανέλαβε ο Εθνικός Γ.Σ. και έλαβαν µέρος οι ίδιοι σύλλογοι. Μετά την επιτυχία τους, αποφασίστηκε να λαµβάνουν χώρα τα Τήνια στο νησί κάθε τέσσερα χρόνια, όπως ακριβώς και οι Ολυµπιάδες.

Επειδή στην Τήνο υπάρχουν πάρα πολλά χωριά, σας παρουσιάζουμε αυτά που θεωρούνται πιο αντιπροσωπευτικά.

 

Βόλακας

Το χωριό αυτό είναι κτισµένο σε ένα µοναδικό τοπίο, όχι µόνο του νησιού αλλά και ολόκληρου του κόσµου. Τα κάτασπρα σπιτάκια µε τις λουλουδιασµένες αυλές είναι συγκεντρωµένα ανάµεσα στους γρανιτένιους ογκόλιθους προσφέροντας ένα ξεχωριστό θέαµα. Εδώ λειτουργούν τα µοναδικά στο νησί εργαστήρια καλαθοπλεκτικής και οι ηλικιωµένοι τεχνίτες επιδεικνύουν µε καµάρι την τέχνη τους στους επισκέπτες. Ένα υπαίθριο µικρό θέατρο δίνει ξεχωριστή νότα στο χωριό, ενώ λειτουργεί και λαογραφικό µουσείο. ∆ύο ταβέρνες προσφέρουν στιγµές ξεκούρασης και απόλαυσης.

 


Δύο Χωριά

Το χωριό αυτό µε την πανοραµική θέα στο Αιγαίο και τα γύρω νησιά διαθέτει άφθονες πηγές και πράσινο, καθώς και υγιεινό κλίµα.  Κατά την παράδοση, στις πέντε Νύµφες του χωριού αφιερώθηκαν και τα αντίστοιχα «ξυνάρια» (φυσικές πηγές). Το όνοµά του το οφείλει στα δυο χωριά που υπήρχαν στην περιοχή και χωρίζονταν µε ένα ποτάµι. Στη συνέχεια, λόγω της ανοικοδόµησης, τα δυο αυτά χωριά ενώθηκαν σε ένα. Η πλατεία του µε τα πλατάνια είναι µια από τις ωραιότερες του νησιού, ενώ ένας υπεραιωνόβιος πλάτανος συντροφεύει την πηγή. Μάλιστα, εδώ ο σύλλογος του χωριού, «το Γλυστέρνι», σουβλίζει αρνιά το Πάσχα και διοργανώνει εκδηλώσεις µε χορούς. Στα δυο άκρα του χωριού υπάρχουν οι δυο καθέδρες του, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και της Κοιµήσεως της Θεοτόκου. Αξίζει κανείς να περπατήσει στο παραδοσιακό µονοπάτι που συνδέει το χωριό µε τα γειτονικά Αρνάδο και Τριαντάρο. Τους καλοκαιρινούς µήνες λειτουργεί καφενείο και ταβέρνα µε απολαυστικές γεύσεις και έξοχη θέα. Από εδώ µπορεί κανείς να µεταβεί στις παραλίες Λυχναφτιά και Φερό Χωριό.

 


Iστέρνια

Από τα µεγαλύτερα χωριά της Τήνου, σκαρφαλωµένο στην πλαγιά του βουνού Μεροβίγλια, µε καταπληκτική θέα στη Σύρο, ένα πραγµατικό «µπαλκόνι» στο Αιγαίο. Βρίσκεται στα υστερνά του νησιού (νοτιοδυτικά), και σ’ αυτό οφείλει το όνοµά του. Λόγω της θέσης του κοντά σε κοιτάσµατα µαρµάρου, το χωριό είναι «ντυµένο» µ’ αυτό το πέτρωµα αφειδώς. Στα σπίτια, τα υπέρθυρα, τις αυλές, τις κρήνες, τις προτοµές και τα αγάλµατα που έχουν φιλοτεχνήσει οι ντόπιοι γλύπτες, τα σκαλιά, ακόµη και στο δάπεδο, όπου φτάνει η φαντασία του Ιστερνιώτη κτίστη, ξεχωρίζει το λευκό. Η πλατεία Ν. Γλύνη µε την προτοµή του ευεργέτη του χωριού προσελκύει τους επισκέπτες να ξαποστάσουν στον ίσκιο του γέρικου πλατάνου και να δροσιστούν στην κρήνη της. Η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, µε µαρµάρινη επένδυση µέσα και έξω, στο κέντρο του χωριού, είναι πραγµατικό κοµψοτέχνηµα, αφού πολλοί ντόπιοι καλλιτέχνες συνέβαλαν στη διακόσµησή της. Από εδώ κατάγονται πολλοί σπουδαίοι γλύπτες, όπως Αντ. Σώχος, Λ. Λαµέρας, Γ. Κυραρίνης, Ι. και Φρ. Μαλακατέ και οι αδελφοί Φυτάλη. Στο χωριό λειτουργεί µουσείο, όπου εκτίθενται έργα Ιστερνιωτών καλλιτεχνών. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού εκδίδει την εφηµερίδα «τα Υστερνιώτικα» από το 1983 και µε τις εκδηλώσεις που διοργανώνει συνεχίζει την παράδοση και τον πολιτισµό. Στο χωριό υπάρχουν καφενεδάκια, παντοπωλείο και ταβέρνα. Ένας δρόµος οδηγεί προς τον όρµο και την παραλία Σχοινάκι, όπου λειτουργούν ενοικιαζόµενα δωµάτια και ψαροταβέρνες. Βορειότερα του χωριού συναντάµε από τα πιο εντυπωσιακά τοπία του νησιού, όπου σώζονται ερείπια πολλών ανεµόµυλων σε παράταξη, δείγµατα περασµένης δόξας, που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα µνηµεία. Κοντά σ’ αυτήν την περιοχή βρίσκεται και το «Ευαγγελιστράκι», ο ναός της Β’ Εύρεσης, που κτίστηκε εκεί έπειτα από τη διάσωση της εικόνας του Ευαγγελισµού της Παναγίας, όταν αυτή είχε κλαπεί.

 


Καλλονή

Μεγάλο χωριό στην άκρη του λιβαδιού της Κώµης µε πολύ πράσινο και όµορφες καµάρες. Η παλιά ονοµασία του «Κελιά» οφείλεται σε κελιά µοναχών που υπήρχαν στην περιοχή. Εδώ αξίζει κανείς να επισκεφτεί την περίφηµη εκκλησία του Αγίου Ζαχαρία, από τις µεγαλύτερες της Τήνου, µε την αξιόλογη βοτσαλωτή αυλή της, αλλά και το µοναστήρι της Αγίας Υπακοής. Τα χοιροσφάγια, παρόλο που γίνονται σε πολλά χωριά, εδώ µετατρέπονται σε πανηγύρι, ενώ την τελευταία Κυριακή των Αποκριών οι ντόπιοι διατηρούν το έθιµο της καύσης του Καρνάβαλου. Παλαιότερα λειτουργούσε στο χωριό σχολή ταπητουργίας. Τα τελευταία χρόνια ένας δρόµος συνδέει την Καλλονή και τα γύρω χωριά µε τον κεντρικό δρόµο Χώρας-Πύργου. Το χωριό διαθέτει καφενείο, ταβέρνα, παντοπωλείο και άλλα.

 


Καρδιανή

Το πρώτο χωριό που συναντάµε στα «Έξω Μέρη» (νοτιοδυτική πλευρά του νησιού) είναι η Καρδιανή. Αποτελεί ένα ξεχωριστό χωριό, καθώς είναι προνοµιούχο λόγω της θέσης του, των πηγών που το κατακλύζουν, αλλά και της αρχαιολογίας του. Είναι κτισµένο αµφιθεατρικά και «σκαρφαλωµένο» στην απόκρηµνη πλαγιά του βουνού Πατέλες, µε θέα το Αιγαίο Πέλαγος και τα νησιά του. Το χωριό είναι καταπράσινο λόγω των άφθονων πηγών νερού, όπως µαρτυρούν οι κρήνες που βρίσκονται παντού, ακόµα και µέσα σε σπίτια. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι η περιοχή αποτελεί µια από τις αρχαιότερες τοποθεσίες που µαρτυρούν ζωή στο νησί. Αυτό αποδεικνύεται και από την ανακάλυψη των γεωµετρικών τάφων στο µέρος και από την ύπαρξη του οροπεδίου “του Πολέµου ο Κάµπος” βορειότερα. Το χωριό κατοικούν ορθόδοξοι µε καθέδρα τους την Αγία Τριάδα, και καθολικοί µε τους δυο ναούς τους Μετάσταση της Θεοτόκου («Σαντίσσιµος» κατά τους Καρδιανιώτες) και τα Γενέθλια της Θεοτόκου (Κιουρά). Γραφικά πλακόστρωτα σοκάκια µε καµάρες και σκαλοπάτια, αλλά και υπέροχης αρχιτεκτονικής σπίτια, απόδειξη της καλλιτεχνικής φλέβας των Καρδιανιωτών, στολίζουν το χωριό και προκαλούν τον επισκέπτη να το εξερευνήσει. ∆ιαθέτει δύο Πολιτιστικούς Συλλόγους της “Αγίας Τριάδας” και της “Αδελφότητας Τηνίων Καρδιανιωτών”. Από εδώ κατάγεται ο ιστορικός-µελετητής Στέφανος ∆ελατόλας. Υπάρχει ένα παραδοσιακό καφενείο-µπακάλικο, καθώς και ταβέρνα. Τέλος, όσοι θέλουν να συνδυάσουν τη βόλτα τους µε κολύµπι, προσφέρονται τρεις παραλίες, ο όρµος Γιαννάκη µε ταβέρνες, τα Καλύβια και ο Άγιος Πέτρος µε το οµώνυµο εκκλησάκι.

 


Kώμη

Κεφαλοχώρι της Τήνου, χτισµένο στην εύφορη πεδιάδα του νησιού, το Λιβάδι. Είναι ένα «ζωντανό» χωριό, καθώς στα σοκάκια του συναντάει κανείς ντόπιους και στις πλατείες του παιδιά. Επίσης είναι αύταρκες, επειδή παρέχει όλα τα αγαθά, όχι µόνο στους κατοίκους του αλλά και σ’ αυτούς των γύρω χωριών. Αξίζει κανείς να περπατήσει στα δροµάκια, να ξεκουραστεί στις όµορφες πλατείες και να επισκεφτεί την καθολική εκκλησία του Αγίου Ιωάννη µε την µαρµάρινη ενεπίγραφη προχριστιανική στήλη στην αυλή του. Εδώ στηρίζεται και το µεγαλύτερο µέρος της αγροτικής παραγωγής του νησιού, οπωροκηπευτικών και αγκινάρας. Μάλιστα, ξακουστό είναι και το φεστιβάλ αγκινάρας που διοργανώνεται στην Κώµη τις αρχές του Μαΐου. Το χωριό διαθέτει ταβέρνα, καφενείο, παντοπωλείο, ιατρείο, καθώς και τον αξιόλογο σύλλογο “Κώµης-Περάστρας”.

 


Μαρλάς

Είναι χτισµένος σε πλαγιά µε θέα τον Πύργο. Σ’ αυτό το όµορφο και γραφικό χωριό δεσπόζει ο ενοριακός ναός των Αγίων Αναργύρων, που ξεχωρίζει για τον αξιόλογο µαρµάρινο καλλιτεχνικό του διάκοσµο. Πάνω από την κεντρική είσοδο έχουν σκαλιστεί σε µάρµαρο οι Άγιοι Ανάργυροι µε το σταυρό στη µέση και το φίδι τυλιγµένο σ’ αυτόν (σύµβολο του Ασκληπιού), µοναδικό στην Ελλάδα. Σε κοντινή απόσταση έχουν ανακαλυφθεί µυκηναϊκός θολωτός και γεωµετρικός τάφος, ενώ το µοναστήρι της Κυρα Ξένης, αλλά και η Αγία Θέκλα βρίσκονται παραπέρα, µέσα στη γαλήνη και οµορφιά του άγονου φυσικού τοπίου. Παλιά λειτουργούσαν εργαστήρια τάλκης και τσακµακόπετρας.

 


Πάνορμος

Αποτελεί το επίνειο του Πύργου. Ο οικισµός αυτός, κτισµένος σε φυσικό λιµάνι-όρµο και δίπλα σε υγρότοπο, βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Τήνου. Με το νησάκι «Πλανήτης» στο κέντρο του λιµανιού, αποτελούσε ένα από τα µεγαλύτερα λιµάνια του νησιού κατά τους περασµένους αιώνες, όπως µαρτυρά και ο εγκαταλελειµµένος φάρος στον Πλανήτη (σήµερα γίνονται προσπάθειες συντήρησής του). Μέσω αυτού διεξαγόταν το διαµετακοµιστικό εµπόριο της Έξω µεριάς. Σήµερα καταπλέουν σ’ αυτό µικρές βάρκες και καΐκια, καθώς και τουριστικά σκάφη. Είναι ένας αγαπηµένος προορισµός των επισκεπτών της Τήνου αλλά και των ντόπιων, καθώς συνδυάζει ωραίες γραφικές παραλίες εκατέρωθεν του λιµανιού (Αγία Θάλασσα, Καβαλούρκο, Ρόχαρι) και µοναδικά καφενεδάκια και ψαροταβέρνες που προσφέρουν φρέσκα ψάρια. Γι’ αυτό, άλλωστε, θεωρείται ένας από τους πιο τουριστικούς οικισµούς της Τήνου.

 


 Χώρα

Η Χώρα είναι πρωτεύουσα του νησιού και ταυτόχρονα το εμπορικό και τουριστικό κέντρο του. Διαθέτει δύο λιμάνια: Το έξω (το καινούριο) που είναι το λιμάνι που θα προσεγγίσετε με το καράβι και το μέσα (το παλιό) που θα πλευρίσετε ερχόμενοι με ταχύπλοο.

Εκ πρώτης όψεως, η Χώρα δεν αποτελεί το γραφικότερο κομμάτι της Τήνου, αφού η άναρχη και συχνά ασυνεπής με το παραδοσιακό στοιχείο δόμηση, που εντάθηκε από τα τέλη της δεκαετίας το ’60, αλλοίωσε το παραδοσιακό κυκλαδίτικο χρώμα της.

Ωστόσο θα συναντήσετε σημεία και περιοχές που θυμίζουν τη γραφική και ελκυστική Χώρα του παρελθόντος. Ο παραλιακός δρόμος (η παραλία), που ξεκινάει από το έξω λιμάνι, αποτελεί το επίκεντρο της τουριστικής κίνησης και πεζοδρομείται τις βραδινές ώρες του καλοκαιριού.

Η περιπλάνηση στη Χώρα της Τήνου απαιτεί τον περίπατο στον παλιό δρόµο που οδηγεί από το λιµάνι στο ναό της Παναγίας. Εδώ ο χρόνος έχει σταµατήσει από καιρό και το σκηνικό θυµίζει τις αγορές της Κωνσταντινούπολης και του Καΐρου.

Τα πολυάριθµα µαγαζιά, µικρά και µεγαλύτερα, µε απλωµένες τις πραµάτειες τους στο πλακόστρωτο, γεµίζουν µε φωνές και χρώµατα τους περαστικούς, οι οποίοι µαγνητισµένοι δυσκολεύονται να «βγουν από αυτό το παραµύθι». Εδώ υπάρχει κάθε είδους ενθύµιο της Τήνου. Μικρές και µεγάλες εικόνες, τοπικά υφαντά, κοσµήµατα και κοµπολόγια, παραδοσιακά γλυκά και ό,τι µπορεί να φανταστεί ο νους εκτίθενται στα µάτια του διαβάτη, που σε πολλές περιπτώσεις καλείται από το µαγαζάτορα να περάσει να τα δει.

Πλησιάζοντας στην Παναγία υπαίθρια ξύλινα κιόσκια πουλούν κυρίως λαµπάδες κάθε µεγέθους, τάµατα και αφιερώµατα και µπουκαλάκια για αγίασµα, ενώ στην ατµόσφαιρα αναδίδονται µυρωδιές από το λιβάνι. Θα πρέπει να σηµειωθεί, πάντως, ότι υπάρχουν αναµνηστικά για όλα τα γούστα και όλα τα πορτοφόλια.

 


Φαλατάδος

Αποτελεί το δεύτερο, µετά τον Πύργο, µεγάλο χωριό της Τήνου, που χρονολογείται από το 1400 µ.Χ.. Παραδοσιακό, µε στενά πλακόστρωτα δροµάκια και πολλές καµάρες. Οι κάτοικοι σε συνεργασία µε το φιλοπρόοδο σύλλογό τους διοργανώνουν πολλές εκδηλώσεις πολιτιστικού και θρησκευτικού περιεχοµένου. Η Αγία Τριάδα, µια τεράστια και επιβλητική εκκλησία µε τρούλο, κοσµεί το χωριό. ∆ιαθέτει καφενείο-µπακάλικο, καφετέριες και ταβέρνες µε παραδοσιακά εδέσµατα. Εδώ λειτουργεί χώρος εικαστικής τέχνης µε σύγχρονα και παλαιά εκθέµατα, καθώς και το σπίτι των εκθέσεων, που στεγάζεται στο παλιό δηµοτικό σχολείο, µε πίνακες ζωγραφικής καταξιωµένων καλλιτεχνών. ∆ιατηρούνται και λειτουργούν, επίσης, πολλά παλαιά πατητήρια και ρακιζιά, και το Σεπτέµβρη γίνεται το φηµισµένο πανηγύρι κατά την παραγωγή ρακιού.

 


Ξινάρα

Στην πλαγιά του Ξώµπουργου βρίσκεται το χωριό αυτό, χτισµένο ανάµεσα σε πεύκα και φοίνικες, µε τα παλαιά σπίτια και τις δυο καθολικές εκκλησίες στα δυο άκρα, της Παναγίας του Ροδαρίου (Μητρόπολης της Καθολικής Αρχιεπισκοπής) και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Κατά τα µεσαιωνικά χρόνια εδώ ήταν το κέντρο της βιοτεχνίας και του εµπορίου του νησιού. Στην είσοδό του ξεχωρίζει το µεγάλο κτίριο, έδρα της Καθολικής Αρχιεπισκοπής της Τήνου, όπου τα τελευταία χρόνια στεγαζόταν ο ∆ήµος Εξωµβούργου. Στο «παλάτι του ∆εσπότη» λειτουργούσε το ιερο-σπουδαστήριο, ενώ σήµερα υπάρχει το αρχείο των καθολικών ενοριών (το παλαιότερο της Τήνου) και µουσείο εκκλησιαστικών κειµηλίων, όπου εκτίθενται αντικείµενα από τις 23 καθολικές ενορίες του νησιού και από άλλα νησιά των Κυκλάδων.

Ναός Ευαγγελίστριας, Χώρα

Η εκκλησία ιδρύθηκε το 1823, στο σημείο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, και είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η εικόνα βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, αφού πρώτα εμφανίστηκε η Παναγία στον ύπνο της μοναχής Πελαγίας και της υπέδειξε το ακριβές σημείο.

Κάτω από τον κεντρικό ναό βρίσκεται ο ναός της Ευρέσεως, ο οποίος είναι αφιερωμένος στη Ζωοδόχο Πηγή. Ανασκαφές έδειξαν ότι στην ίδια θέση βρισκόταν και ιερό του Διονύσου. Δίπλα στο ναό της Ευρέσεως βρίσκεται το μαυσωλείο των θυμάτων από τον τορπιλισμό της “Έλλης”, στο λιμάνι της Τήνου στις 15 Αυγούστου 1940. Στα αριστερά της εισόδου του ναού βρίσκεται το εικονοστάσι, στο οποίο φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας, η οποία είναι γεμάτη από τάματα.

 


Ιερό Ποσειδώνα και Αμφιτρίτης, Κιόνια

Στα Κιόνια, μόλις 3 χλμ. από τη Χώρα βρίσκονται τα ερείπια του αρχαίου ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Η ανοικοδόμηση του ναού χρονολογείται περίπου στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Ο Ποσειδώνας εκτός από θεός της θάλασσας λατρευόταν ως γιατρός, ενώ η σύζυγός του Αμφιτρίτη ως προστάτιδα της γυναικείας γονιμότητας. Η λατρεία του ιερού διήρκησε μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. όταν διαδόθηκε ο Χριστιανισμός. Οι ανασκαφές του περασμένου αιώνα έφεραν στο φως τμήματα του ναού, του λουτρού, του ξενώνα, μία εξέδρα, την κρήνη, αγάλματα, ψηφιδωτά και άλλα ευρήματα που εκτίθενται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο Τήνου.

 


Περιστερώνες

Στην Τήνο υπάρχουν πάνω από 1000 περιστερώνες, που αποτελούν μοναδικά δείγματα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, δίνοντας ξεχωριστό χαρακτήρα στο νησί. Οι πρώτοι περιστερώνες χτίστηκαν από του Ενετούς, ενώ οι περισσότεροι κατασκευάστηκαν το 18ο και 19ο αιώνα. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή τους είναι ο σχιστόλιθος, ένα ντόπιο ορυκτό. Τα κτίσματα αυτά είναι στολισμένα με περίτεχνα σχέδια, όπως ρόμβοι, τρίγωνα και ήλιοι. Οι κάτοικοι της Τήνου εκτρέφανε περιστέρια για το νόστιμο κρέας τους. Σήμερα οι περισσότεροι είναι εγκαταλελειμμένοι, κάποιοι έχουν μετατραπεί σε αποθήκες, ενώ αρκετοί είναι και αυτοί που συνεχίζουν να φιλοξενούν περιστέρια.

 


Αρχαιολογικό Μουσείο, Χώρα

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Τήνου βρίσκεται στη Χώρα και ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Φιλοξενεί αξιόλογα ευρήματα που χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ανάγλυφος αμφορέας που ανακαλύφθηκε στο ιερό της Δήμητρας στο Ξώμπουργο και χρονολογείται τον 7ο αιώνα π.Χ., το περίφημο μαρμάρινο ηλιακό ρολόι του Ανδρόνικου από την Κύρηστο, αγάλματα και αρχιτεκτονικά σκέλη από τον αρχαιολογικό χώρο των Κιονίων, επιτύμβιες στήλες, νομίσματα διαφόρων εποχών και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα.

 


Μουσείο Τήνιων Καλλιτεχνών, Χώρα

Το Μουσείο Τήνιων Καλλιτεχνών ιδρύθηκε το 1930 και βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Ναού της Ευαγγελίστριας. Φιλοξενεί μία αξιόλογη συλλογή από γλυπτά και έργα ζωγραφικής, φιλοτεχνημένα από Τήνιους καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους, έργα των ζωγράφων Ν. Γύζη, Νικηφόρου, Νικόλαου και Περικλή Λύτρα, Γ. Ρόιλου, Μ. Ρενιέρη, Γ. Γαΐτη, και των γλυπτών Γ. Χαλεπά, Λ. Σώχου, Γ. Βιτάλη, Λάζαρου και Μάρκου Φυτάλη και του Ιωάννη Βούλγαρη.

 


Μονή Κεχροβουνίου

Η Μονή Κεχροβουνίου είναι χτισμένη πάνω σε μία απότομη πλαγιά, σε υψόμετρο 650 μέτρων, χαρίζοντας μία υπέροχη θέα προς τη Χώρα, τα χωριά της Τήνου, αλλά και τα γύρω νησιά. Σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι ιδρύθηκε το 10ο αιώνα από τρεις αδελφές, κόρες μίας εύπορης οικογένειας της Τήνου, έπειτα από ένα όραμα που είχαν και οι τρεις με την Παναγία. Το μοναστήρι αυτό παρουσιάζει ιδιαίτερο θρησκευτικό ενδιαφέρον, καθώς εδώ μόνασε η Αγία Πελαγία. Η Μονή αποτελεί δείγμα της τηνιακής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σήμερα μπορεί κανείς να επισκεφθεί το κελί της Αγίας Πελαγίας, το μουσείο στο οποίο φυλάσσονται αρκετές αξιόλογες εικόνες του 18ου και 19ου αιώνα και άλλα σημαντικά κειμήλια.

Ιερά Μονή Θεοτόκου (Κεχροβούνι) – Ορθόδοξο

Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου (ή το Μοναστήρι της Κυρίας των Αγγέλων) ιδρύθηκε τον 10ο ή 11ο αι. και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια του ελλαδικού χώρου. Η θρησκευτική και ιστορική αξία της Μονής είναι ανεκτίμητη αφού ασκήτευσε σε αυτή η Αγία Πελαγία, το όραμα της οποίας οδήγησε στην εύρεση της Ιερής Εικόνας της Παναγίας στις 30 Ιανουαρίου 1823. Στο Ηγουμενείο, που ανακαινίστηκε πρόσφατα, φυλάσσονται μεταξύ άλλων λείψανα Αγίων, η επάργυρη εικόνα της Παναγίας από το καράβι του Κωνσταντίνου Κανάρη και ένα ασημένιο Ευαγγέλιο – δώρο της βασίλισσας Όλγας.

 


Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος (Γύρλα Χώρας) – Ορθόδοξο

Η Αγία Τριάδα (Γύρλα) αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ορθόδοξα προσκυνήματα της Τήνου. Το όνομα Γύρλα (=στροφή) αναφέρεται στο χείμαρρο δίπλα από τη μονή που την παρακάμπτει πριν καταλήξει στην περιοχή του Βρυόκαστρου. Από τη μονή πέρασαν πολλοί ήρωες της επανάστασης, μεταξύ των οποίων η Μαντώ Μαυρογένους, ο Αθανάσιος Καρδαμίτσης, ο Γεώργιος Παλαμάρης και αρκετοί Φιλικοί. Η ιδιοκτησία της Μονής πέρασε από τον Γρηγόριο στους κατοίκους του Μουντάδου και της Καρυάς και στη συνέχεια σε επιτροπή από τη Χώρα. Από το 1924 ανήκει στο Δήμο Τήνου και εκλέγεται επιτροπή διαχείρισης και οργάνωσης.

 


Μονή Κυρά Ξένης (Πάνορμο) – Ορθόδοξο

Η μονή της Κυρά Ξένης, που πλέον δεν λειτουργεί, είναι χτισμένη σε σημείο με μοναδική θέα του Πανόρμου. Σύμφωνα με την παράδοση, στις αρχές του 18ου αι., ο καπετάν Κοσμάς περνούσε με το ιστιοφόρο του από το βόρειο τμήμα της Τήνου, όταν ξέσπασε μεγάλη θαλασσοταραχή. Ο καπετάν-Κοσμάς κρατάει την εικόνα της Παναγίας και τάζει ότι αν σωθεί, θα χτίσει εκκλησία στη Χάρη της και θα γίνει μοναχός. Το όνομα “Κυρά Ξένη” πιθανώς συνδέεται με την παραπάνω παράδοση, αφού ήρθε από τα “ξένα” και προστατεύει τους “ξένους”. Η ευρύτερη περιοχή θεωρείται από τις αρχαιότερες κατοικημένες περιοχές του νησιού.

 


Μονή Καταπολιανής (Υστέρνια) – Ορθόδοξο

Το γυναικείο μοναστήρι της Παναγίας της Καταπολιανής, που πλέον δεν λειτουργεί, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα του νησιού. Είναι χτισμένο σε ορεινό σημείο με μοναδική θέα του πελάγους που βρίσκεται 2χλμ πάνω από τα Υστέρνια. Η Μελανθία, ιδρύτρια της μονής, καταθέτει την προσωπική της περιουσία, αλλά και με εράνους που πραγματοποιεί στην Κωνσταντινούπολη, καταφέρνει να χτίσει το μοναστήρι το 1786. Αναγνωρίζεται ως Πατριαρχικό και Σταυροπηγιακό το 1806. Το όνομα της μονής προέρχεται από την Παναγία την Εκατονταπυλιανή της Πάρου, όπου η μοναχή Μελανθία ξεκίνησε τη μοναστική της ζωή.

 


Προσκύνημα της Παναγίας της Βουρνιώτισσας (Αγάπη) – Ορθόδοξο

Το προσκύνημα της Παναγίας της Βουρνιώτισσας βρίσκεται κοντά στο χωριό Αγάπη. Σύμφωνα με την παράδοση, το 1670, ψαράδες από το Σκλαβοχωριό εντόπισαν εικόνα της Παναγίας να επιπλέει στη θάλασσα. Την κράτησαν και ξεκίνησαν το δρόμο για το χωριό τους. Σταμάτησαν στο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη για να ξεκουραστούν και όταν θέλησαν να συνεχίσουν τον δρόμο για το χωριό, η εικόνα έμοιαζε ασήκωτη. Το νέο διαδόθηκε, οι κάτοικοι των γύρω χωριών συγκεντρώθηκαν, τελέστηκε παράκληση και ξεκίνησαν οι εργασίες ανοικοδόμησης. Η Παναγία η Βουρνιώτισσα γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα εύρεσης της εικόνας, που συμπίπτει με τη γιορτή της Γέννησης της Θεοτόκου.

 


Αγία Βαρβάρα (Σμόβολο) – Ορθόδοξο

Σύμφωνα με την παράδοση η Αγία Βαρβάρα «Θεραπεύει πάσαν λοιμικήν νόσον», ασθένειες δηλαδή που ήταν ιδιαίτερα συχνές τους προηγούμενους αιώνες. Το πανηγύρι της Αγίας Βαρβάρας διαρκεί ουσιαστικά ολόκληρο το χρόνο. Κάθε έτος, ένα χωριό είναι επιφορτισμένο με την ευθύνη του πανηγυριού, το οποίο διαρκεί τρεις μέρες. Ξεκινά παραμονή το μεσημέρι με λιτανευτική πομπή, συνεχίζεται με εκκλησιαστικές λειτουργίες (δύο εσπερινοί και δύο Λειτουργίες) και ολοκληρώνεται με εορταστικές εκδηλώσεις. Ο σκοπός του πανηγυριού, “η κοινωνία με το Θεό και η επικοινωνία με τους ανθρώπους”, επιτυγχάνεται.

 


Μονή Ουρσουλινών (Λουτρά) – Καθολικό

Το 1704 οι πρώτες Ουρσουλίνες μοναχές φτάνουν στην Τήνο, ενώ το 1862 ιδρύεται το πρώτο οργανωμένο μοναστήρι στο χωριό Λουτρά από την Μαρία-Άννα Ληβς. Με τη βοήθεια Γαλλίδων Ουρσουλινών που φτάνουν στην Τήνο, ιδρύει σε ηλικία 37 ετών και οργανώνει τη μονή. Διαθέτει μάλιστα ολόκληρη την πατρική της κληρονομιά για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Την περίοδο 1910-1930, η Σχολή των Ουρσουλινών γνωρίζει τη μεγάλη ακμή της με περισσότερες από 300 οικότροφες μαθήτριες απ’ όλο τον ελλαδικό χώρο. Μέχρι το 1984 λειτουργεί ως Δημοτικό Σχολείο, ενώ μέχρι το 1993 στεγάζει και σχολή ταπητουργίας και αργαλειού.

 


Μονή Ιησουϊτών (Λουτρά) – Καθολικό

Το μοναστήρι των Ιησουϊτών ιδρύθηκε το 1670 με έδρα την τότε πόλη του Εξωμβούργου και αποτέλεσε την πρώτη καθολική μονή του νησιού. Στις αρχές του 20ου αιώνα, μόνασαν σε αυτό λίγοι αλλοδαποί μοναχοί, ασχολούμενοι με την κατήχηση και τη διαπαιδαγώγηση των νέων αλλά και με τη γεωργία. Στη μονή λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο Λουτρών. Η Μονή των Πατέρων Ιησουϊτών και ο ναός του Αγίου Ιωσήφ έχουν υποστεί εκτεταμένες φθορές και δεν είναι επισκέψιμοι χώροι, με εξαίρεση το Λαογραφικό Μουσείο.

 


Μονή Φραγκισκανών (Μέση) – Καθολικό

Το 1715 προκαλούνται στη μονή σημαντικές καταστροφές από τους Τούρκους, αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα οι μοναχοί επιστρέφουν και φιλοξενούν και τους Ιησουίτες μοναχούς, των οποίων η μονή έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Το 1792 στη θέση της αρχικής εκκλησίας, χτίζεται ο ναός του Αγίου Φραγκίσκου που θα  αποτελέσει έκτοτε σημαντικό καθολικό προσκύνημα. Πρόκειται για μονόκλιτη θολοσκεπή βασιλική, με τρία Ιερά Βήματα τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους, εξυπηρετώντας τις περιπτώσεις όπου τελούταν η Θεία Λειτουργία ταυτόχρονα από διαφορετικούς ιερείς. Σήμερα το κτιριακό συγκρότημα -που επισκευάστηκε πρόσφατα- αποτελείται από το ναό του Αγίου Φραγκίσκου και το κτίριο των κελιών και των βοηθητικών χώρων.

 


Μονή Ιερά Καρδίας του Ιησού (Εξώμβουργο) – Καθολικό

Το Μοναστήρι της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, στο Εξώμβουργο της Τήνου, θεωρείται από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ελλαδικής Καθολικής Εκκλησίας. Η ευλάβεια της Ιεράς Καρδίας είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλο τον καθολικό κόσμο και γιορτάζεται την 3η Παρασκευή μετά την Πεντηκοστή (από το 1765 που θεσπίστηκε επίσημα). Σήμερα, το κτηριακό συγκρότημα του προσκυνητηρίου είναι σε θέση να υποστηρίξει τις χιλιάδες των πιστών που συρρέουν και περιλαμβάνει, εκτός από το ναό, βιβλιοθήκη, εγκαταστάσεις φιλοξενίας, κοιτώνες, υποδομή σίτισης. Στον εξωτερικό χώρο θα συναντήσετε το σπήλαιο, αφιερωμένο στην Παναγία της Λούρδης και το Ηρώο των 327 Πεσόντων Ελλήνων Καθολικών κατά την περίοδο 1912-1950, φιλοτεχνημένο από τον Τήνιο γλύπτη, Ιωάννη Φιλιππότη.

 


Παναγία Βρυσιώτισσα (Άγιος Ρωμανός) – Καθολικό

Η Παναγία η Βρυσιώτισσα αποτελεί το μεγαλύτερο Θεομητορικό προσκύνημα της Καθολικής Εκκλησίας της Τήνου. Σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία εμφανίστηκε στο όνειρο μοναχής που ανήκε στο Τρίτο Τάγμα του Αγίου Φραγκίσκου και της ανέφερε, υποδεικνύοντας την περιοχή, ότι είναι κρυμμένη κάτω από το χώμα και θέλει να βγει. Με την παραίνεση του Καθολικού Επισκόπου ξεκινάνε οι έρευνες που οδηγούν στην εύρεση της εικόνας της Παναγίας στο σημείο που χτίστηκε στη συνέχεια το ξωκλήσι. Το ξωκλήσι, στο οποίο βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας, κατέρρευσε ή καταστράφηκε το 1453 από εισβολείς και η εικόνα παρέμεινε στα ερείπια μέχρι να βρεθεί από τη μοναχή.

Φαναράκια: Στις 30 Ιανουαρίου, ημέρα της Εύρεσης της θαυματουργής Εικόνας της Παναγίας, γιορτάζονται τα “Φαναράκια”.

Απόκριες: Τα τελευταία χρόνια την Κυριακή της Αποκριάς πραγματοποιείται τοπικό καρναβάλι, με παρέλαση αρμάτων και πληρωμάτων στην παραλία της Χώρας.

Πάσχα: Για πολλούς, ίσως η καλύτερη εποχή στο νησί. Το καταπράσινο τοπίο και ο ήπιος καιρός σε συνδυασμό με τη μοναδική κατανυκτική ατμόσφαιρα και τα ζωντανά έθιμα, δημιουργούν τον απόλυτο πασχαλινό προορισμό.

Κλήδωνας: Το έθιμο του Κλήδονα αναβιώνει στη γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Φωταρά (24 Ιουνίου) στα Υστέρνια.

Αγίας Πελαγίας: Το όραμα της Αγίας Πελαγίας, το οποίο στάθηκε αφορμή για την Εύρεση της Εικόνας της Παναγίας, γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου.

Δεκαπενταύγουστος: Η 15η Αυγούστου συνδέεται συνειρμικά με την Τήνο ακόμα και για όσους δεν την έχουν επισκεφτεί ποτέ. Πράγματι, είναι η μέρα με τον μεγαλύτερο συμβολισμό και παράλληλα η μεγαλύτερη γιορτή για το νησί.

Ρακιζιό: Κάθε χρόνο στο ρακιζιό μαζεύονται παρέες και η απόσταξη γίνεται αφορμή για μεγάλο γλέντι με το ρακί να περνάει από την παραγωγή στην άμεση κατανάλωση.

Χοιροσφάγια:Το έθιμο πραγματοποιείται το Νοέμβριο ή τον Δεκέμβριο στα χωριά. Ο χοίρος αποτελούσε ίσως το βασικότερο στοιχείο της οικονομίας ενός σπιτιού και η σφαγή του ζώου έπαιρνε μορφή ιεροτελεστίας και ήταν αφορμή για μεγάλο γλέντι.

Κάβος: Το έθιμο του Κάβου αναβιώνει στον Τριπόταμο, την περίοδο των Χριστουγέννων. Είναι γνωστό και ως το “Τραπέζι της Αδελφότητας”.

 

Στη συνέχεια αναφέρονται όλα τα πανυγήρια που γίνονται σε διάφορα μέρη της Τήνου:

 

Σημ.: Οι αριθμοί που αναγράφονται στην αρχή της κάθε σειράς είναι η ημέρα του κάθε μηνός.

 

Ιανουάριος

7: Αγ. Ιωάννης: Μουντάδος / Χώρα

17: Αγ.Αντώνιος: Στενή

25: Γρηγορίου του Θεολόγου: Φαλατάδος

30: Της Ευρέσεως (Φαναράκια): Χώρα

 

Φεβρουάριος

2: Υπαπαντής: Κτικάδος

3: Αγ.Συμεών: Κτικάδος

10: Αγ. Χαράλαμπος:Ταραμπάδος / Αγ. Τριάδα / Χώρα / Βαθύ

 

Μάρτιος

1ο Σάββατο της Σαρακοστής: Αγ. Θεόδωροι – Στενό

25: Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου: Χώρα

 

Απρίλιος

Αγ. Γεωργίου (κινητή)

Αγ. Μάρκου – Χώρα (κινητή)

 

Πάσχα

  • Κυριακή του Πάσχα: Αρνάδος / Σκάλαδος / Τριάνταρος / Δύο Χωριά / Κούμαρος / Ξυνάρα / Μυρσίνη
  • Δευτέρα του Πάσχα: Κτικάδος / Καλλονή / Αγ. Ανάργυροι / Άγιος Ρωμανός / Πέραστρα / Πλατεία Καρδιανής / Υστέρνια στο σχολείο / Άγιος Πέτρος Ακέρατος (Στενή) / Σμαρδάκιτο (Πλατεία Αγ. Αντωνίου)
  • Τρίτη του Πάσχα: Άγιος Πέτρος (Καρδιανή) / Κόρης (Πύργος) / Αγ. Άννα / Παναγιά Σπηλιώτισσα (Λουτρά) / Λυχναφτιά / Φανερωμένη (Τσικνιάς) / Κιόνια / (Αγ. Φωτοδότης) / Κιούρα των Αγγέλων Ποταμιά
  • Τετάρτη του Πάσχα: Κέχρος / Λιβάδα (Παναγία) / Κολυμπήθρα (Αγ. Φυλακτός) / Αγ. Ιουλιανή (Αγάπη) / Φανερωμένη
  • Πέμπτη του Πάσχα: Βωλάξ Καλαμάν / Σπηλιώτισσα (Κώμη)
  • Παρασκευή του Πάσχα: Ζωοδόχου Πηγής – Ξώμπουργο / Δυο Χωριά / Γαστριά
  • Ζωοδόχου Πηγής: Δύο Χωριά (Κάθεδρα) / Αγ. Γεώργιος (Τσικνιάς) / Υστέρνια / Βάθυ (Παναγιά Φανερωμένη) / Ζωοδ. Πηγή (Εξώμβουργο) / Αγ. Ελεούσα (Ζωοδ. Πηγή), Θεοσκεπαστή (Φαλατάδος) / Γαστριώτισσα
  • Κυριακή του Θωμά – Αγ. Βαρβάρα (Σμόβολο) / Σκλαβοχωριό / Παναγία στο Βρυσί / Υστέρνια (Λάκωτες) / Κακιά Σκάλα / Ενορίες Μέσης (Φαλατάδος)

 

Μάιος

2η Κυριακή Μαίου: Μυρσίνη

1: Πρωτομαγιά: Παναγιά στο Βρυσί / Σκλαβοχωριό

16: Aγ.Θεοδώρων: Στο στενό της Άνδρου

21: Κωνσταντίνου και Ελένης: Αγ.Τριάδα / Στενή

 

Ιούνιος

Της Αναλήψεως: Αρνάδος

Αγ.Πνεύματος: Αγ.Τριάδα / Καρδιανή / Φαλατάδος / Χατζηράδος

12: Αγίας Τρίαδας: Κάμπος / Καρδιανή / Αγία Τριάδα / Φαλατάδο / Χατζηράδο

13: Αγ.Αντώνιος: Σμαρδάκιτο / Ξώμπουργο

29: Πέτρου και Παύλου: Τριαντάρος

30: Αγ. Αποστόλων: Τριαντάρος

 

Ιούλιος

1: Αγ. Αναργύρων:  Αρνάδος / Μαρλάς / Πόρτο

17: Αγ. Μαρίνας: Πύργος

20: Προφήτη Ηλία: Τσικνιάς / Βακέτα

23: Αγ. Πελαγίας:  Κεχροβούνι / Χώρα της Τήνου

25: Αγ.Άννας: Τζάδος / Στενή

26: Αγ. Παρασκευής: Υστέρνια / Καραμπούσα

 

Αύγουστος

6: Μεταμορφώσεως:  Πριάστρο / Καρυά

15: Κοίμηση της Θεοτόκου: Χώρα της Τήνου / Βρυσί

18: Αγ. Αγαπητού: Αγάπη

23: Εννιάμερα της Παναγίας: Κυρά Ξένη (Πύργος) / Τσικνιάς

29: Αγ. Ιωάννου Αποκεφαλιστή: Κώμη

 

Σεπτέμβριος

1: Παναγίας Καταπολιανής: Υστέρνια

6: Αγ. Σώστης: Αγ.Σώστης

8: Γενέθλιο της Παναγίας: Βουρνιώτισσα

8: Παναγίας Κιουράς: Καρδιανή

12: Παναγίας Καθολικών: Κώμη

14: Τιμίου Σταυρού: Κτικάδος

15: Τιμίου Σταυρού: Χώρα

24: Πανηγύρι στη Βουρνιώτισσα

24: Αγίας Θέκλας: Όρμος Υστερνίων / Πύργος

 

Οκτώβριος

26: Αγ. Δημητρίου: Καρυά / Τσικνιάς / Πύργος

 

Νοέμβριος

8: Ταξιαρχών:  Χώρα / Πύργος / Μέση / Στενή

11: Αγ. Μηνά: Καρδιανή / Ξώμπουργο / Πύργος

21: Εισόδια Θεοτόκου: Τριπόταμος

25: Αγ. Αικατερίνης: Κάμπος

 

Δεκέμβριος

4: Αγ. Βαρβάρα: Σμόβωλο

5: Αγ. Σάββα: Χώρα

5: Αγ. Ζαχαρία: Κώμη

6: Αγ. Νικόλαος: Στενή / Χώρα

9: Αγ. Άννας: Στενή

12: Αγ. Σπυρίδωνα: Κτικάδος / Χώρα

13: Αγ. Λουκίας: Καρυά /Αρνάδος

15: Αγ. Ελευθερίου: Χώρα / Καρυά

25: Χριστούγεννα: Τριπόταμος (Κάβος)

 

Σημ.: Οι αριθμοί που αναγράφονται στην αρχή της κάθε σειράς είναι η ημέρα του κάθε μηνός.

Οι πιο χαρακτηριστικές Παραλίες:

 

Άγιος Φωκάς

Πρόκειται για τη µεγαλύτερη παραλία και µια από τις οµορφότερες του νησιού. Απέχει µόνο λίγα λεπτά πεζή από τη Χώρα και συγκεντρώνει ό, τι µπορεί να έχει µια παραλία. Σε άλλα σηµεία υπάρχει µόνο άµµος, σε άλλα βότσαλα ή και τα δυο, ενώ πεύκα και αρµυρίκια προσφέρουν τη σκιά τους κατά µήκος της ακτής. Εστιατόρια, καφετέριες, ενοικιαζόµενα δωµάτια, οµπρέλες και ξαπλώστρες, αλλά και beach bar µε θαλάσσια σπορ ικανοποιούν όλα τα γούστα. Το κάµπινγκ και το ελικοδρόµιο του νησιού βρίσκονται εδώ. Ο Άγιος Φωκάς είναι ιδανικός για κολύµπι, τζόκινγκ αλλά και περίπατο ως τον αρχαίο βράχο του Βρυοκάστρου µε θέα τη ∆ήλο.

 


Κιόνια

Η παραλία των ΚιονίωνΑµέσως µετά τον Άγιο Μάρκο συναντούµε τα Κιόνια µε τα Τσαµπιά στην αρχή τους, που οφείλουν το όνοµά τους στον οµώνυµο ιστορικό ποταµό Σαµπιά που εκβάλλει εδώ. Η µεγάλη παραλία µε βότσαλα και πεύκα εκτείνεται µπροστά στον αρχαιολογικό χώρο των Κιονίων µε το ναό του Ποσειδώνα και «βλέπει» τη Σύρο. Πλήθος από ταβέρνες και ενοικιαζόµενα δωµάτια ικανοποιούν τους επισκέπτες. Μετά τα Κιόνια υπάρχουν διαδοχικά ακρογιάλια µε οµορφότερο το τελευταίο της Πλατιάς Άµµου ή του Γερµανού, όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι.

 


Λαούτι ή Σκυλαντάρ

Η παραλία αυτή µαζί µε της Αγίας Κυριακής είναι ιδανική, καθώς συνδυάζει καθαρή θάλασσα µε ωραία αµµουδιά κατάλληλη όχι µόνο για ηλιοθεραπεία, αλλά και για σπορ. Καφετέριες και ταβέρνες συµπληρώνουν την επιλογή των επισκεπτών.

 


Άγιος Ιωάννης (Πόρτο)

Ανατολικότερα της παραλίας της Αγίας Κυριακής συναντούµε τον κόλπο του Αγ. Ιωάννη Πόρτο, που παλαιότερα υπήρξε και λιµάνι της Τήνου. Πρόκειται για µια από τις δηµοφιλέστερες και πολυσύχναστες παραλίες του νησιού στον οµώνυµο ανεπτυγµένο οικισµό. Η όµορφη αµµουδιά, η ρηχή θάλασσα, τα σκιερά δέντρα και το γραφικό εκκλησάκι στην άκρη της παραλίας καθιστούν αυτήν ιδανικό προορισµό. Καφέ-µπαρ και οµπρέλες προσφέρουν ανέσεις στους λουοµένους.

 


Λιβάδα

Η παραλία που είναι ιδανική µε άπνοια έχει βότσαλα που συνεχίζονται και στη θάλασσα, η οποία βαθαίνει απότοµα. Μάλιστα, όπως και στην Κολυµπήθρα, όταν φυσάει βοριάς τα κύµατα σηκώνονται µανιασµένα και θυµίζουν εξωτικές εικόνες. Η περιοχή είναι ιδανική για εξερεύνηση, αφού ο περιηγητής µπορεί να περπατήσει στη ρεµατιά, δίπλα στο ποτάµι και στις βελανιδιές, να φωτογραφήσει το τοπίο και να καταλήξει στο ταβερνάκι.

 


Κολυμπήθρα

Η ακρογιαλιά είναι ήσυχη, καθώς δε συνωστίζεται πολύς κόσµος, αλλά και λόγω των ρευµάτων που δηµιουργούνται µε το Βοριά. ∆ίπλα της υπάρχει λιµνούλα µε πάπιες, χελώνες και άλλα είδη ζώων. Η µικρότερη παραλία είναι και η δηµοφιλέστερη. Απάνεµη, βαθαίνοντας απότοµα, ιδανική για σπορ στην άµµο, µε ξαπλώστρες και οµπρέλες, αποτελεί αγαπηµένο προορισµό κάθε είδους επισκέπτη. Οι ψαροταβέρνες πάνω στο κύµα αλλά και πάνω από την παραλία προσφέρουν φιλοξενία στους λουοµένους. Στο µέρος αυτό βρίσκονται και οι παλιές κατασκηνώσεις των Ουρσουλινών, της Λεοντείου σήµερα.

 


Όρµος Γιαννάκη

Βρίσκεται ακριβώς κάτω από το επιβλητικό χωριό Καρδιανή, που είναι κυριολεκτικά σκαρφαλωµένο στο βουνό, µε το οποίο ενώνεται εκτός από τον ασφαλτοστρωµένο δρόµο και µε παλιό παραδοσιακό µονοπάτι. Πρόκειται για οικογενειακή παραλία µε βότσαλα και άµµο. Ο οικισµός εδώ είναι αναπτυσσόµενος και διαθέτει ταβέρνες. Ανατολικά του Όρµου Γιαννάκη βρίσκονται τα Καλύβια, ένας ήσυχος και γαλήνιος ορµίσκος µε αµµουδιά και αρµυρίκια που προσφέρουν σκιά.

 


Όρµος Ιστερνίων

Είναι το επίνειο του οµώνυµου χωριού και αποτέλεσε παλαιό λιµάνι της Τήνου. Πρόκειται για έναν οικισµό µε αρκετά σπίτια, καφενείο και ταβέρνες πάνω στο κύµα. ∆ίπλα στον όρµο αυτό βρίσκεται η παραλία «Σχοινάκι» µε πλούσια άµµο και λιγοστά αρµυρίκια που προσφέρουν σκιά. Η απάνεµη αυτή ακρογιαλιά αποτελεί ιδανική επιλογή µε το Βοριά.

 


Πάνορµος

Παραλία ΠανόρμουΠαλιό λιµάνι της Τήνου, επίνειο του Πύργου, µε το νησάκι τού Πλανήτη να δεσπόζει στο κέντρο του. Εδώ, γύρω από το λιµάνι υπάρχουν διάφορες όµορφες ακρογιαλιές. Αυτή που είναι µέσα στον όρµο µε λιµνούλα µε πάπιες, χελώνες και άλλα ζώα, προσελκύει κόσµο λόγω και αυτής της ιδιαιτερότητας, αλλά και γιατί βρίσκεται µέσα στον οικισµό µε τα κάτασπρα σπίτια, τις ψαροταβέρνες και τις βάρκες να λικνίζονται στα ήσυχα νερά. Αριστερά του Πανόρµου υπάρχει σειρά από πανέµορφες παραλίες, µε οµορφότερη αυτή της «Αγίας Θάλασσας». Με την υπέροχη αµµουδιά της, αποτελεί ιδανικό προορισµό, όταν φυσά Βοριάς, από τον οποίο είναι προστατευµένη. ∆εξιά του Πανόρµου και σε απόσταση 1χλµ συναντάµε την παραλία «Ρόχαρη». Πρόκειται για ένα µεγάλο όρµο µε καθαρή άµµο, γαλάζια νερά και αρµυρίκια που προσφέρουν σκιά. Ένα beach bar και ντους εξυπηρετούν τους λουοµένους.

Προϊόντα

 

Ο επισκέπτης της Τήνου έχει την ευκαιρία να γευθεί αφενός µεν την παραδοσιακή κυκλαδίτικη κουζίνα, αφετέρου δε τα ξεχωριστά τηνιακά εδέσµατα µε τα ντόπια αγνά υλικά που παράγει το νησί. Πέρα από τα κηπευτικά που αφθονούν σε ποτιστικά περιβόλια, στα απάνεµα σηµεία του νησιού ευδοκιµούν όλων των ειδών οπωροφόρα δέντρα. Ακόµα, στο νησί αναπτύσσονται αυτοφυή θαµνώδη φυτά σε άγονες τοποθεσίες συνήθως, όπως κάπαρη, µανιτάρια, αλιφόνοι, δίκταµο, θυµάρι, άγριες αγκινάρες, ρίγανη, φραγκόσυκα, φασκόµηλο, χαµοµήλι και όλων των ειδών τα αφεψήµατα.

 

Η πλούσια βλάστηση του νησιού, κυρίως στα Κάτω Μέρη, δηµιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Κάθε αγροτικό σπίτι έχει αυτάρκεια σε καταναλωτικά αγαθά.

 

Συγκεκριµένα, οι χωρικοί εκτρέφουν αγελάδες, αιγοπρόβατα, πουλερικά, κουνέλια κ.ά., ενώ οι περιστεριώνες που βρίσκονται διάσπαρτοι σε όλο το νησί δηλώνουν και την εκτροφή περιστεριών. Το ζώο, όµως, που δε λείπει από κανένα σπίτι του χωριού και το οποίο συντηρεί για ένα χρόνο ο ιδιοκτήτης του, είναι ο χοίρος, τον οποίο τρέφει για να αποκτήσει µεγαλύτερο βάρος, προκειµένου να εξασφαλίσει το κρέας και το λίπος της χρονιάς.

 

Ύστερα από όλον αυτό το φυτικό και ζωϊκό πλούτο, είναι φανερό ότι η Τήνος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στους ντόπιους, αλλά και στους επισκέπτες της, γνήσια και αγνά παραδοσιακά προϊόντα, ορισµένα από τα οποία, µάλιστα, εξάγει εκτός του νησιού και είναι περιζήτητα. Η λούζα, το λουκάνικο, το σκορδάτο, το χοιροµέρι είναι ονοµαστά για τη γευστικότητά τους. Πασίγνωστα, εξάλλου, είναι το εύγευστο τηνιακό γάλα, η γραβιέρα Τήνου, η κοπανιστή, το τυράκι το στρογγυλό, το πέτρωµα (τυρί ανάλατο), το ανθότυρο, το µαλαθούνι, που παράγονται σε ένα σύγχρονο συνεταιριστικό τυροκοµείο.

 

Ο επισκέπτης θα βρει ακόµα ντόπιο θυµαρίσιο µέλι, λιαστές ντοµάτες, χλωρά και ξερά σύκα και όλα τα είδη των ντόπιων φρούτων και ζαρζαβατικών. Γνωστό είναι, επίσης, το άριστης ποιότητας ροζακί σταφύλι, ενώ µπορεί κανείς να δοκιµάσει µουσταλευριά φτιαγµένη από γλυκύτατο µούστο. Τέλος, ο επισκέπτης δε θα φύγει από το νησί, αν δεν πιει τηνιακό κρασί, αλλά κυρίως ρακί.

 

Όλα τα παραπάνω προϊόντα µπορεί να προµηθευτεί κανείς από το συνεταιρισµό, τα καταστήµατα τροφίµων και τις λαϊκές αγορές της Τήνου. Είναι βέβαιο ότι ο καθένας φεύγοντας θα αγοράσει και τα ονοµαστά τηνιακά γλυκά φτιαγµένα από αγνά υλικά: αµυγδαλωτά, ξεροτήγανα (δίπλες), «ψαράκια» (σκαλτσούνια), µπεζέδες, τυρόπιτες (γλυκές), λουκούµια κ.ά.

 


Συνταγές

 

Ντοµάτες λιαστές µε κουρκούτι

Υλικά για 15 άτομα:

  • 15 λιαστές ντοµάτες (ξερές)
  • 1 ½ φλιτζάvι αλεύρι
  • 2 κουταλιές µαϊντανό ψιλοκοµµένο
  • 1 µικρό κρεµµύδι ξερό τριµµένο
  • 2 κουταλιές µάραθο ψιλοκοµµένο
  • 2/3 φλιτζανιού νερό
  • 1 ½ φλιτζάνι ελαιόλαδο για το τηγάνισµα, αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση:

  • Βάζουµε τις ξερές ντοµάτες στο νερό για 1 ηµέρα, έτσι ώστε να φουσκώσουν και να ξαρµυρίσουν.
  • Σ’ ένα µπολ ρίχνουµε το αλεύρι, προσθέτουµε το κρεµµύδι, το µάραθο, το αλάτι και το πιπέρι.
  • Αναµειγνύουµε όλα τα υλικά και νερό, όσο χρειαστεί, µέχρι να γίνει ένας πηχτός χυλός.
  • Ρίχνουµε τις ντοµάτες στο χυλό, και παίρνουµε µία µία κουταλιά, ντοµάτα µε χυλό.
  • Τις τηγανίζουµε και από τις δυο πλευρές σε καυτό λάδι. Σερβίρονται ζεστές.

 


Οµελέτα ή φουρτάλια µε λουκάνικο ή σύγλινο

Υλικά για 4-6 άτομα:

  • 200 γρ. κοµµάτια από λουκάνικο ή  σύγλινα ή παΐδες (µπριζολάκια γουρουνιού συντηρηµένα στο λίπος)
  • 1 κιλό πατάτες, 2 κουταλιές βούτυρο ή χοιρινό λίπος
  • 2 κουταλιές ελαιόλαδο, 5 αβγά
  • 2 κουταλιές τυρί τριµµένο
  • 2 κουταλιές σούπας γάλα, αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση:

  • Καθαρίζουµε τις πατάτες.
  • Τις κόβουµε σε λεπτές φέτες.
  • Βάζουµε σε αντικολλητικό τηγάνι το λίπος και τις πατάτες και προσθέτουµε το λουκάνικο κοµµένο σε λεπτές φέτες ή τα άλλα χοιρινά.
  • Τα σκεπάζουµε µε καπάκι και τα σιγοψήνουµε.
  • Ανακατεύουµε τακτικά µε µια ξύλινη κουτάλα, µέχρι να ψηθούν.
  • Χτυπάµε τα αβγά προσθέτοντας όλα τα άλλα υλικά και περιχύνουµε µε το µείγµα τις πατάτες.
  • Ψήνουµε την οµελέτα από τη µία πλευρά και την αναποδογυρίζουµε, για να ψηθεί και από την άλλη.
  • Τη σερβίρουµε ζεστή και τη συνοδεύουµε µε σαλάτα εποχής.

 


Σαβόρε µε πετιµέζι

Υλικά για 6-8 άτομα:

  • 1 κιλό γοπίτσες ή µαριδάκι
  • 1/2 φλιτζάνι αλεύρι
  • 1 φλιτζάνι λάδι για το τηγάνι

Για τη σάλτσα:

  • 3 κουταλιές ελαιόλαδο
  • 3 δόντια σκόρδου ψιλοκοµµένο
  • 3 κουταλιές αλεύρι
  • 1/4 φλιτζανιού ξίδι
  • 1/4 φλιτζάνι πετιµέζι
  • 1 φλιτζάνι νερό, 1 κουταλάκι ζάχαρη, αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση:

  • Πλένουµε τα ψάρια, τα αλατίζουµε και τα αφήνουµε για λίγο στο αλάτι.
  • Τα βάζουµε σε τρυπητό να στραγγίσουν, κι έπειτα τα αλευρώνουµε και τα τηγανίζουµε.
  • Τα βάζουµε σε πιατέλα ρηχή.
  • Ροδίζουµε το σκόρδο στο ελαιόλαδο και προσθέτουµε το αλεύρι ανακατεύοντας.
  • Ρίχνουµε λίγο λίγο το πετιµέζι, το ξίδι, το νερό και τη ζάχαρη, και τα ανακατεύουµε µε ξύλινη κουτάλα για να µη σβολιάσει.
  • Προσθέτουµε νερό, αν χρειάζεται, για να πετύχουµε µια ρευστή σάλτσα και διορθώνουµε τη γεύση της ώστε να είναι γλυκόξινη.
  • Έτσι όπως είναι ζεστή περιχύνουµε τα ψάρια.
  • Σερβίρονται ζεστά ή κρύα.

 


Καλαµάρια γεµιστά

Υλικά για 4 άτομα:

  • 1½ κιλό καλαµάρια
  • 1 µεγάλο κρεµµύδι ψιλοκοµµένο
  • 1/2 φλιτζάνι ρύζι
  • 1 φλιτζάνι µαϊντανό ψιλοκοµµένο
  • 3 κουταλιές κάππαρη
  • 1 φέτα µπαγιάτικο ψωµί τριµµένο
  • 1 φλιτζάνι ελαιόλαδο, 1 φλιτζάνι λευκό κρασί, αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση:

  • Καθαρίζουµε τα καλαµάρια, χωρίζοντας το κεφάλι και τα πτερύγια από το σώµα και αφαιρώντας τα εντόσθια και το λεπτό διάφανο κόκαλο της ράχης.
  • Τα πλένουµε. Ψιλοκόβουµε τα πλοκάµια και τα στραγγίζουµε.
  • Βάζουµε το λάδι να ζεσταθεί και προσθέτουµε το κρεµµύδι.
  • Σοτάρουµε για λίγα λεπτά, προσθέτουµε τα πλοκάµια, τα αφήνουµε να απορροφήσουν το νερό τους και στη συνέχεια βάζουµε και το 1/2 φλιτζάνι κρασί και το ρύζι.
  • Ανακατεύουµε για λίγα λεπτά µέχρι το ρύζι να απορροφήσει τα υγρά.
  • Τα κατεβάζουµε από τη φωτιά, προσθέτουµε το µαϊντανό, την κάππαρη, το ψωµί, αλάτι και πιπέρι και τα ανακατεύουµε.
  • Γεµίζουµε τα καλαµάρια και τα κλείνουµε µε οδοντογλυφίδα.
  • Τα βάζουµε σε βαθύ τηγάνι, τους προσθέτουµε 1/2 φλιτζάνι λάδι, 1/2 φλιτζάνι κρασί, και τα σιγοβράζουµε για µισή ώρα.

 


Ξεροτήγανα

Υλικά για 40-50 κομμάτια:

  • 500 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
  • 1/2 φλιτζάνι χυµό λεµονιού
  • 1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο, 1 σφηνάκι ρακί, νερό
  • 3 φλιτζάνια ελαιόλαδο για το τηγάνισµα
  • καρύδια ψιλοκοµµένα, σουσάµι, κανέλα

Για το σιρόπι:

  • 3 ποτήρια ζάχαρη, 1/2 ποτήρι νερό, 3 κουταλιές µέλι

Εκτέλεση:

  • Βάζουµε σ’ ένα µπολ το αλεύρι, κάνουµε µια λακκουβίτσα στο κέντρο και προσθέτουµε το ελαιόλαδο, το λεµόνι, και νερό τόσο, όσο να πετύχουµε µια ζύµη σφιχτή.
  • Χωρίζουµε τη ζύµη σε µπαλάκια, σε µέγεθος πορτοκαλιού.
  • Ανοίγουµε πολύ λεπτό φύλλο, στο χέρι ή στη µηχανή, και το κόβουµε µε ροδέλα σε λωρίδες µεγέθους 10×20εκ.
  • Αν το φύλλο κολλάει, το πασπαλίζουµε µε κορν φλάουρ.
  • Βάζουµε το λάδι να κάψει.
  • Ρίχνουµε στο τηγάνι µία-µία λωρίδα και µε γρήγορες κινήσεις την τυλίγουµε σε ρολό µε τη βοήθεια δύο πιρουνιών.
  • Ροδοκοκκινίζουµε κάθε ξεροτήγανο απ’ όλες τις πλευρές.
  • Τοποθετούµε τα ξεροτήγανα σε απορροφητικό χαρτί, για να στραγγίσουν από το λάδι.
  • Ετοιµάζουµε το σιρόπι, βάζοντας όλα τα υλικά σε κατσαρόλα και αφήνοντάς τα να πάρουν δυο τρεις βράσεις, ώστε να δέσει λίγο.
  • Στη συνέχεια, στρώνουµε τα ξεροτήγανα σε πιατέλα σε σειρά και τα περιχύνουµε µε το σιρόπι.
  • Πασπαλίζουµε µε καρύδια, κανέλα και σουσάµι.
  • πορούµε να διατηρήσουµε τα ξεροτήγανα, αφού τα τηγανίσουµε, για δυο τρεις εβδοµάδες και όταν θέλουµε να τα σερβίρουµε, τότε να τα σιροπιάσουµε και να τα γαρνίρουµε.
Υπηρεσίες
ΚΕΠ Δήμου Τήνου: 22833 60 300
ΕΛΤΑ Τήνου: 22830 22 247
COSMΟΤΕ: 22830 22 499
Λιμενικό Ταμείο: 22830 23 754
Έκτακτα
Αστυνομία Τήνου: 22830 22 100
Αστυνομία Πύργου: 22830 31 371
Πυροσβεστική: 22830 23 129
Λιμενικό Σώμα: 22830 22 348
Τουριστική Αστυνομία: 22830 22 265
Υγεία
Κέντρο Υγείας Τήνου: 22833 60 000
Περιφερειακό Ιατρείο Υστερνιών: 22830 31 206
Περιφερειακό Ιατρείο Στέρνης: 22830 41 229
Περιφερειακό Ιατρείο Κώμης : 22830 51 210
Μετακινήσεις
ΚΤΕΛ: 22830 22 440
ΤΑΞΙ: 22830 22 470
Λιμεναρχείο Τήνου: 22830 22 220
Λιμεναρχείο Πειραιά: 210 41 47 800
Λιμεναρχείο Ραφήνας: 22940 22 300

Ακτοπλοϊκώς

 

Με πλοίο από το λιμάνι του Πειραιά:

Καθημερινά εκτελούνται δρομολόγια με συμβατικά ή ταχύπλοα πλοία από το λιμάνι του Πειραιά προς την Τήνο.  Η διάρκεια του ταξιδιού με συμβατικό πλοίο είναι 5,5  ώρες περίπου και με ταχύπλοο 3,5 ώρες.

 

Με πλοίο από το λιμάνι της Ραφήνας:

Καθημερινά εκτελούνται δρομολόγια με συμβατικά ή ταχύπλοα πλοία από το λιμάνι της Ραφήνας προς την Τήνο. Η διάρκεια του ταξιδιού με ταχύπλοο κυμαίνεται από 2 έως 4 ώρες περίπου, ανάλογα με τον τύπο του πλοίου.

 

Στην Ραφήνα μπορείτε να φτάσετε με ΚΤΕΛ ή αν έρχεστε από το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος υπάρχει λεωφορείο που συνδέει το αεροδρόμιο με την Ραφήνα.

 


Αεροπορικώς

Η Τήνος δε διαθέτει αεροδρόμιο. Ωστόσο μπορείτε να φτάσετε αεροπορικώς στην Μήλο, την Πάρο ή τη Μύκονο, και από εκεί να μεταβείτε με πλοίο στο νησί της Τήνου.

 

Στο νησί της Τήνου όπως και στα περισσότερα νησιά υπάρχει καΐκι που μπορείτε να πραγματοποιήσετε εξορμήσεις στις παραλίες του νησιού, αλλά και σε γειτονικά νησιά. Γίνονται επίσης τακτικά δρομολόγια με λεωφορείο από την Χώρα προς όλα τα χωριά της Τήνου.