Μυθολογία

Η Μυθολογία της Αιτωλοακαρνανίας διακρίνεται στη Μυθολογία των Αιτωλών και στη Μυθολογία των Ακαρνάνων.

Οι Αιτωλοί, δημιούργησαν τον επιλεγόμενο Αιτωλικό Μυθολογικό Κύκλο, με σπουδαιότερο ήρωα τον Μελέαγρο.

Είναι ο ενδοξότερος ήρωας των Αιτωλών, γνωστός από το περίφημο επεισόδιο του Καλυδώνιου κάπρου.

Άλλος μύθος είναι ο Μύθος της Δηιάνειρας, αδελφής του Μελέαγρου, ο Μύθος της πάλης του Ηρακλή με τον Αχελώο, ο Μύθος του Τίτορμου, του ανθρώπου με την τεράστια μυϊκή δύναμη κ.α.

Ο Ηρακλής, όταν κατέβηκε στον Άδη, συνάντησε τον Μελέαγρο, τα κατορθώματα και η ανδρεία του οποίου είχαν ενθουσιάσει τον Ηρακλή. Ο Ηρακλής, ζήτησε απ’ το Μελέαγρο να του ζητήσει μία χάρη, την οποία θα υλοποιούσε όταν ανέβαινε στον επάνω κόσμο.

Ο Μελέαγρος ζήτησε από τον Ηρακλή, να επισκεφθεί την Καλυδώνα, να δει την αδερφή του Δηιάνειρα και να την παντρευτεί. Πράγματι ο Ηρακλής, επισκέφθηκε την Καλυδώνα, έμεινε έκθαμβος από την ομορφιά της Δηιάνειρας και αποφάσισε να την παντρευτεί. Αναγκάστηκε όμως να παλέψει με τον Αχελώο, μία ποτάμια θεότητα, ο οποίος διεκδικούσε κι  αυτός τη Δηιάνειρα. Τον Αχελώο νίκησε ο Ηρακλής μετά από την περίφημη πάλη τους, σπάζοντάς του το ένα κέρατο κι έτσι ο Ηρακλής τροπαιούχος, παντρεύτηκε την Δηιάνειρα.

Ένας άλλος Μύθος, θέλει τον Ηρακλή να σκοτώνει τον κένταυρο Νέσσο, όταν αυτός προσπάθησε να αρπάξει τη Δηιάνειρα, στο πέρασμά της από τον Εύηνο ποταμό.

Από τις θεότητες, οι Αιτωλοί λάτρεψαν κυρίως τον Απόλλωνα (Θέρμιο Απόλλωνα), την Άρτεμη (Άρτεμις Λαφρία), αλλά και τον Ασκληπιό, όπως συνάγεται από την πρόσφατη ανακάλυψη Ασκληπιείου στη Γαβαλού Μακρυνείας.

Οι Ακαρνάνες λάτρεψαν κυρίως τον Δία, όπως μαρτυρούν τα εντυπωσιακά ερείπια του Στρατίου Διός στη Στράτο και του Διός Καραού στον Αστακό.

Επίσης, τιμούσαν τον Απόλλωνα, του οποίου υπήρχε ναός στο Άκτιο, όπου τελούνταν γυμνικοί αγώνες, τα Άκτια, και στην Αλυζία, όπου του είχαν αφιερωμένο τέμενος και τον προσονόμαζαν Λόξιον.

Λάτρευαν επίσης τον Ασκληπιό και την Υγεία, όπως μαρτυρεί το περίφημο ανάγλυφο στο Καστρί, τον Ηρακλή και τον Αχελώο.

Ο μεγάλος ποταμός, ο Αχελώος, φυσικό σύνορο των Αιτωλών και των Ακαρνάνων, ήταν θεότητα που την λάτρευαν και οι δύο λαοί.

Εικονίζεται σε νομίσματα και ειδώλια, άλλοτε σαν δράκοντας και άλλοτε σαν ταύρος, με ανθρώπινη κεφαλή, γενειοφόρος και κερασφόρος και στις δύο παραστάσεις.

Λίθινη Εποχή

Ολόκληρος ο χώρος της Αιτωλίας και Ακαρνανίας είναι κατοικημένος τουλάχιστο από την Παλαιολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα εργαλεία από πυριτόλιθο που ανακαλύπτονται κύρια στις παραλίμνιες και παραποτάμιες περιοχές.

Η ζωή συνεχίστηκε και κατά την Νεολιθική εποχή όπως μαρτυρούν λίθινα εργαλεία αλλά και σπήλαια με νεολιθική κεραμική. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγρινίου εκτίθενται νεολιθικά ευρήματα από σπήλαια της Ακαρνανίας (Αγίου Νικολάου Αστακού και Βιρίνας Αρχοντοχωρίου).

Μυκηναϊκοί Χρόνοι

Η πεδινή ζώνη μεταξύ του Εύηνου και του Αχελώου, όπως μας πληροφορεί ο Όμηρος, ήταν η Μυκηναϊκή Αιτωλία. Οι δύο σπουδαιότερες πόλεις ήταν η Πλευρώνα και η Καλυδώνα, τα δύο κοσμήματα της Ελλάδας κατά τον Στράβωνα.

Οι Καλυδώνιοι και οι Πλευρώνιοι έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο με 40 καράβια, έχοντας αρχηγό τον Θόα, γιο του βασιλεία της Πλευρώνας Ανδραίμονα (Ιλιάδα Β 638), ενώ Μυκηναϊκοί τάφοι έχουν βρεθεί σε πολλές θέσεις, τόσο στην Αιτωλία όσο και στην Ακαρνανία.

Αρχαϊκοί Χρόνοι

Η πρώτη επαφή των Αιτωλών και των Ακαρνάνων με την κύρια Ελλάδα οφείλεται στη στρατηγική σημασία του χώρου πάνω στη μεγάλη θαλάσσια οδό Κοριανθιακού-Κέρκυρας-Ιταλίας.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η περιοχή δέχθηκε την ευεργετική πολιτιστική επίδραση της θαλασσοκράτειρας τότε Κορίνθου, η οποία ίδρυσε έναν ικανό αριθμό εμπορείων στην παραλιακή ζώνη.

Κλασσικοί Χρόνοι

Στην διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι δύο συγκάτοικοι στις όχθες του Αχελώου βρίσκονται αντιμέτωποι, οι μεν Ακαρνάνες σαν φίλοι των Αθηναίων, οι δε Αιτωλοί ως σύμμαχοι του Πελοποννησιακού συνασπισμού. Ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης εισέβαλε στην Αιτωλία το 426π.Χ., ενώ μετά την λήξη του πολέμου ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αγησίλαος το 389π.Χ. εισέβαλε αιφνιδιαστικά στην Ακαρνανία.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες δημιουργήθηκε το απύθμενο μίσος μεταξύ των δύο πλευρών.

Με την επιβολή της ειρήνης της Κορίνθου από τον Φίλιππο και κατά την διάρκεια της εκστρατείας του Αλέξανδρου στην Ασία, στην οποία έλαβαν μέρος Αιτωλοί και Ακαρνάνες με επιφανέστερο τον Φίλιππο τον Ακαρνάνα, προσωπικό γιατρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επικρατούσε ησυχία και ειρήνη.

Ελληνιστικοί Χρόνοι

Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου το 323π.Χ., ξέσπασε επανάσταση των Αθηναίων και των Αιτωλών κατά των Μακεδόνων, γνωστότερη ως Λαμιακός πόλεμος, που οδήγησε στην τελική νίκη των Μακεδόνων του Αντιπάτρου.

Ο Λαμιακός πόλεμος σημάδεψε την εμφάνιση στο προσκήνιο της ελληνικής ιστορίας του Κοινού των Αιτωλών ή αλλιώς Αιτωλικής Συμπολιτείας. Η έννοια του κοινού εμφανίζεται για πρώτη φορά σε γραπτή πηγή το 389π.Χ , όταν ο Αγησίλαος έστειλε επιστολή στο Κοινό των Ακαρνάνων στη Στράτο (Ξεν. Ελληνικά 4,6).

Λίγο αργότερα πρέπει να δημιουργήθηκε και το κοινό των Αιτωλών με έδρα το θρησκευτικό Ιερό τους, το τέμενος του Θέρμιου Απόλλωνα , δίπλα στη σημερινή ομώνυμη πόλη.

Ο Θέρμιος Απόλλων ήταν ο μόνος και στέρεος δεσμός όλων των Αιτωλών και η ακρόπολη της πολιτικής τους ιστορίας. Κανένα άλλο παρόμοιο δείγμα θρησκευτικού ιερού δεν έχει τόση συνέχεια παρουσίας.

Στην συγκέντρωση των πολιτών του Κοινού εκλέγονταν ο Στρατηγός με ετήσια και μη ανανεώσιμη θητεία καθώς και οι υπόλοιποι άρχοντες του Κοινού. Η δομή της οργάνωσης του Αιτωλικού Κοινού ήταν κάτι νέο και πρωτοποριακό στη διακυβέρνηση των κρατών πέρα από το πρότυπο των ανατολικών βασιλείων των Διαδόχων και το ανάλογο μοντέλο πόλης-κράτους.

Το Κοινό των Αιτωλών καθιερώθηκε στον πίνακα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής μετά την επιτυχημένη απόκρουση της Γαλατικής επιδρομής το 278π.Χ. στη μάχη των Κοκκαλιών και τη σωτηρία του Ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς , το οποίο αργότερα περιέλαβαν στην επικράτειά τους . Στους Δελφούς, μετά την περιφανή νίκη τους, πίσω από τον Ναό του Απόλλωνα ανήγειραν μεγάλη Στοά όπου αφιέρωσαν πλήθος λαφύρων. Το Ιερό για 107 χρόνια διοικήθηκε από τους Αιτωλούς , ενώ τελούνταν ειδική γιορτή, τα Σωτήρια σε ανάμνηση της νίκης τους.

Ρωμαιοκρατία

Δυστυχώς, η όξυνση των παθών και η διχόνοια των Ελλήνων, επέτρεψαν την ενεργό ανάμειξη των Ρωμαίων. Η αντίθεση των Αιτωλών προς τους φιλομακεδόνες Ακαρνάνες, τους οδήγησε στην υπογραφή του Αιτωλορωμαϊκού Συμφώνου, το 212π.Χ.

Η υποδούλωση ήταν πλέον ζήτημα χρόνου. Η ήττα του Φιλίππου Ε΄ το 197π.Χ. στις Κυνός Κεφαλές από τους Ρωμαίους και τους Αιτωλούς , και του τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά Περσέα το 146π.Χ. στην Πύδνα , μετέτρεψαν την Ελλάδα σε ρωμαϊκή επαρχία.

Βυζαντινοί Χρόνοι

Η Αιτωλοακαρνανία αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 4ο μέχρι τον 12ο μεταχριστιανικό αιώνα. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης άλλοτε έπαιξε σημαντικό ρόλο στα πολιτιστικά ή εκκλησιαστικά ζητήματα και άλλοτε περιοριζόταν σε ρόλο περιθωριακό ή ασήμαντο.

Στην βυζαντινή εποχή, ο όρος Αιτωλία περιελάμβανε την ευρύτερη περιοχή τη Ηπείρου και της Δυτικής Στερεάς. Αντίθετα ο όρος Ακαρνανία περιοριζόταν δυτικά του Αχελώου ως την Άρτα. Τον 8ο αιώνα η περιοχή υπαγόταν στο Θέμα Ελλάδος με έδρα τη Θήβα.

Στην πρωτοχριστιανική εποχή, φαίνεται ότι υπήρχε μεγάλη ανάπτυξη και εξάπλωση των χριστιανικών κοινοτήτων στην περιοχή.

Με το πέρασμα του χρόνου και την επίσημη πλέον κάλυψη της Πολιτείας (312π.Χ.) οι χριστιανικές κοινότητες χτίζουν μεγαλοπρεπείς ναούς στο γνωστό τύπο της τρίκλιτης βασιλικής. Στην Αιτωλοακαρνανία έχει αποκαλυφθεί ένας σημαντικός αριθμός παλαιοχριστιανικών βασιλικών, είτε σε ερειπιώδη μορφή, είτε σαν πρότερη φάση βυζαντινών και μεταβυζαντινών ναών. Ένας αριθμός βασιλικών έχει έρθει στο φως, είτε κατά τη διάρκεια ανασκαφών, σωστικών ή προγραμματισμένων , είτε κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών, κυρίως στη Ναύπακτο.

Σημαντικότερες είναι οι βασιλικές της Ναυπάκτου, της Φοινικιάς Μεσολογγίου, της Κάτω Βασιλικής και της Αγίας Σοφίας Μύτικα και οι όρθιες, αν και συρρικνωμένες στο μεσαίο κλίτος, βασιλικές του Αγίου Γεωργίου Ευηνοχωρίου, της Επισκοπής Μάστρου, του Κάστρου της Παραβόλας και της Μεγάλης Χώρας Αγρινίου.

Η Ακαρνανία υπαγόταν στη Μητρόπολη Νικοπόλεως, ενώ η Αιτωλία αποτελούσε την επισκοπή Ναυπάκτου που ανήκε στη Μητρόπολη Κορίνθου.

Ιδιαίτερης σημασίας ιστορικές πηγές για την περιοχή είναι ο Βίος του Αγίου Βαρβάρου , που ασκήτεψε στο Ξηρόμερο τον 9ο αιώνα, και η περιγραφή της κατάστασης από τον Ευθύμιο Τορνίτη τον 12ο αιώνα.

Ελάχιστες εξάλλου είναι οι πληροφορίες από επιγραφές, σιγίλια, έγγραφα και ενθυμήσεις χειρογράφων ή περιηγητών.

Τον 13ο αιώνα η περιοχή προσαρτήθηκε στο λεγόμενο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Παρ’ όλα αυτά αποτέλεσε θέατρο μαχών Ηπειρωτών Δεσποτών, Λατίνων ηγεμόνων, Σέρβων και Αλβανών πολεμάρχων.

Λίγο νωρίτερα, χρονολογούνται και τα πρώτα σπαράγματα από την ιστόρηση ναών, όπως στο Καθολικό της Μυρτιάς και οι εκκλησίες της Βαράσοβας που εντάσσουν την περιοχή στην καλλιτεχνική ανάπτυξη της εποχής. Το ρεύμα αυτό απαντάται και στο αντιγραφικό εργαστήριο του Αγίου Νικολάου Κρεμαστού στον Αράκυνθου και υποδηλώνει τις άφθονες δυνάμεις της Δυτικής Ελλάδας, οι οποίες στήριξαν κατόπιν το Δεσποτάτο της Ηπείρου, μετά την πτώση της Πόλης στους Σταυροφόρους , και αποτέλεσαν τη ζύμη για τη διαμόρφωση του νεοελληνικού Έθνους.

Ο μητροπολιτικός θρόνος της Ναυπάκτου κατεχόταν από επιφανείς λόγιους, όπως ο χρονογράφος Κωνσταντίνος Μανασσής και ο νομομαθής Ιωάννης Απόκαυκος (1182-1232).

Προχωρώντας στον 13ο αιώνα βλέπουμε την επίδραση της παλαιολόγειας τέχνης σε μνημεία της περιοχής (Άγιος Ανδρέας των Χαλκιοπούλων στο Βάλτο, Άγιοι Απόστολοι της Νερομάνας, Ελεούσα Άνω Μυρτιάς). Στον ναό των Αγίων Αποστόλων της Νερομάνας κυρίως, αλλά και νωρίτερα στο χωριό Χαλκιόπουλοι η τέχνη της επαρχιακής Αιτωλοακαρνανίας αγγίζει τη μεγάλη τέχνη των αστικών κέντρων.

Τουρκοκρατία

Περί το 1450 η Δυτική Στερεά, κατακτήθηκε από τους Τούρκους. Το 1460 παραδόθηκε το τελευταίο οχυρό της Αιτωλικής ενδοχώρας, το Αγγελόκαστρο.

Στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας η περιοχή ονομαζόταν Κάρλελι , από τους Καρόλους Τόκους , της Κεφαλονιάς.

Η περιοχή της Ναύπακτου ονομαζόταν Βενέτικο, επειδή ως το 1499 ήταν Ενετική κτήση (Α΄ Ενετοκρατία).

Στην διάρκεια των ενετοτουρκικών πολέμων η καταδυνάστευση συνεχίστηκε από τις επιχειρήσεις των εμπόλεμων και τις ξαφνικές επιδρομές των πειρατών. Στα μνημεία του χώρου και ιδιαίτερα στη Μονή Μυρτιάς , έχουμε μπροστά μας ένα πανόραμα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής τέχνης και όλες τις Σχολές της την Κρητική , την Ηπειρωτική και τη λαϊκή τεχνοτροπία του 17ου και 18ου αιώνα. Ο αναχωρητισμός γνωρίζει έξαρση, Πλήθος μονών ιδρύονται. Ενώ τα προσκτίσματα και τα κελιά ακολουθούν τύπους της κοσμικής λαϊκής τέχνης τα κέντρα των μονών , τα Καθολικά, προσπαθώντας να τηρήσουν τη Βυζαντινή ναοδομική παράδοση, μέσα σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες, δημιουργούν νέους τύπους.

Οι Βενετοί κάνουν αισθητή την παρουσία τους με οχυρωματικά έργα , που υποδηλώνουν το χαρακτήρα της παρουσίας στον χώρο, κυρίως στην παραλιακή ζώνη.

Με την τελική επικράτηση των Τούρκων η περιοχή οργανώθηκε στο Σαντζάκι του Κάρλελι με έδρα πρώτα το Αγγελόκαστρο και έπειτα το Βραχώρι (σημερινό Αγρίνιο).

Κατά τα μέσα του 16ου αιώνα δημιουργούνται τα αρματολίκια Βάλτου και Ξηρομέρου και στα τέλη περίπου του 18ου αιώνα αντίστοιχα του Βλοχού, του Απόκουρου, του Ζυγού και των Κραβάρων. Την ίδια περίοδο ανδρώνεται το κίνημα της κλεφτουριάς.

Το 1770 στα Ορλωφικά συμμετέχει όλη σχεδόν η περιοχή εκτός από το Βενέτικο. Ο στόλος του Μεσολογγίου καταστρέφεται για αντίποινα ενώ οι Γριβαίοι καπετάνιοι της Βόνιτσας , “πίπτουν μέχρι ενός” κοντά στο Αγγελόκαστρο.

Η Επανάσταση του Εικοσιένα άργησε να ξεσπάσει στην Αιτωλοακαρνανία λόγω της παρουσίας ισχυρού τουρκικού στρατού στα Γιάννενα.

Στις 5 Μαΐου ο Δημήτριος Μακρής, καπετάνιος του Ζυγού, κτύπησε στο Περιθώρι τουρκικό απόσπασμα.

Η επανάσταση επισπεύδεται. Το Μεσολόγγι ξεσηκώνεται στις 20 Μαΐου του 1821 με την εμφάνιση του Ελληνικού στόλου στα ανοικτά και οι οπλαρχηγοί Γεώργιος Βαρνακιώτης, Θεόδωρος Γρίβας, Αλεξάκης Βλαχόπουλος , Ανδρέας Στάικος , Σωτ. Γκοτζαμάνης και Γιώτης Βαρνακιώτης πολιόρκησαν το Βραχώρι ,τη έδρα του Σαντζακιού που τελικά καταλήφθηκε στις 11 Ιουνίου 1821.

Η στρατηγική σημασία της Αιτωλοακαρνανίας για τη δια τήρηση της Επανάστασης στη Δυτική Ελλάδα και την ασφάλεια της Πελοποννήσου την φέρνουν στο προσκήνιο κάθε φορά. Το 1822 η εισβολή του Κιουταχή και του Ομέρ Βρυώνη, παρά τη νίκη του Γ. Βαρνακιώτη και του Θ. Γρίβα στον Αετό, κορυφώνεται με την πολιορκία του Μεσολογγίου.

Η αποτυχία της εκστρατείας αυτής ολοκληρώνεται στη μάχη του Αγίου Βλασίου με τη νίκη του Γ. Καραϊσκάκη. Το 1823 οι Τουρκαλβανοί προσπαθούν να κατέλθουν και πάλι στην Δυτική Στερεά από την Ευρυτανία με τον Πασά της Σκόδρας. Στην μάχη του Κεφαλόβρυσου σκοτώθηκε ο Μάρκος Μπότσαρης που τάφηκε στο Μεσολόγγι. Η ίδια στρατιά (του Τζελαλεντίν Μπέη) πολιόρκησε αργότερα δίχως επιτυχία το Αιτωλικό με τη σύμπραξη του Ομέρ Βρυώνη.

Τον Απρίλιο του 1825 ξεκίνησε από τη στρατιά του Κιουταχή η πολιορκία του Μεσολογγίου , τελευταίου οχυρού της Επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα. Αργότερα ο Κιουταχής ενισχύθηκε από τον Ιμπραήμ της Αιγύπτου. Την ίδια χρονιά, (Ιούλιος – Αύγουστος του 1825) απελευθερώνεται το Απόκουρο, μετά από σειρά επιτυχών μαχών του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο οποίος εκδιώκει τους 2.500 Τουρκαλβανούς του Άγου Μουχουρντάρη, απ’ το στρατόπεδό τους στο Πετροχώρι.

Η πτώση της πόλης του Μεσολογγίου, με την Έξοδο της Φρουράς, στις 10 Απριλίου του 1826, δεν έσβησε ουσία τη φλόγα της Επανάστασης.

Νεότερη Ιστορία

Η Αιτωλοακαρνανία ελευθερώθηκε οριστικά απ’ τον Τουρκικό ζυγό, το 1828. Τότε κατάφεραν οι Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, να απελευθερώσουν ολόκληρη την περιοχή. Το 1829, η Ευρωπαϊκή πολιτική έχοντας πάρει τα ηνία του Ελληνικού ζητήματος στα χέρια της, βοήθησε στην πραγματοποίηση και των τελευταίων πολεμικών επιχειρήσεων,  την κατάληψη δηλαδή του φρουρίου της Βόνιτσας, των στενών του Μακρυνόρους και του Καρβασαρά από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Τζωρτζ και με την απελευθέρωση του Αντιρρίου, της Ναυπάκτου, του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού υπό την αρχηγία του Αυγουστίνου Καποδίστρια.

Με την ίδρυση του νέου κράτους ο νομός Αιτωλίας και Ακαρνανίας αριθμούσε πληθυσμό 40.000 κατοίκων.

Στα πολιτικά πράγματα της χώρας, κατά τον 19-ο αιώνα, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι 5 Μεσολογγίτες Πρωθυπουργοί οι :

• Σπυρίδων Τρικούπης (από 25-01-1833 έως 12-10-1883 σε διάφορες θέσεις),
• Χαρίλαος Τρικούπης (από 25-04-1875 έως 15-10-1875, από 21-10-1878 έως 26-10-1878, από 10-03-1880 έως 13-10-1880, από 03-03-1882 έως 19-04-1885, από 09-05-1886 έως 24-10-1890, από 10-06-1892 έως 03-05-1893, από 30-10-1893 έως 12-01-1895),
• Δημήτριος Βάλβης (από 30-4-1886 έως 9-5-1886),
• Ζηνόβιος Βάλβης (από 09-02-1863 έως 18-03-1863, από 16-04-1864 έως 26-07-1864) και
• Επαμεινώνδας Δεληγιώργης (από 20-10-1865 έως 04-11-1865, από 13-11-1865 έως 28-11-1865, από 09-07-1870 έως 07-12-1870, από 08-07-1872 έως 08-02-1874, από 26-11-1876 έως 02-12-1876, από 26-02-1877 έως 18-05-1877).

Ο Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε η πιο σημαντική η πληρέστερη πολιτική προσωπικότητα του αιώνα και η αναμόρφωση που οραματίστηκε και εφάρμοσε στο εσωτερικό αλλά και στην εξωτερική πολιτική, βοήθησαν την Ελλάδα να προσεγγίσει την οικογένεια των ευρωπαϊκών κρατών.

Καθοριστική για την ανάπτυξη του τόπου από τις αρχές ήδη του 20ού αιώνα υπήρξε η παραγωγή καπνού, το καπνεμπόριο και η μετέπειτα καπνοβιομηχανία της περιοχής. Η συστηματοποίηση της επεξεργασίας των καπνών, οι νέες τεχνικές που εφαρμόστηκαν, η συμβολή του καπνεμπορικού κλάδου της περιοχής στην οικονομία της χώρας και η εξελιγμένη για εκείνους τους χρόνους καπνοβιομηχανία οφείλονταν βασικά στην οικογένεια Παπαστράτου από το Αγρίνιο. Οι εξαγωγές καπνού, κάλυπταν το 50% των εξαγωγών της χώρας. Το γεγονός αυτό, απο μόνο του μαρτυρεί τη συμβολή της περιοχής στην Εθνική οικονομία.

Τον 20ο αιώνα η Αιτωλοακαρνανία, αναδεικνύει 3 πρωθυπουργούς τους :

• Νικόλαο Στράτο (από 30-04-1922 έως 04-05-1922),
• τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό Παπανδρέου (από 17-10-1945 έως 01-11-1945) και
• τον Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα ( από 15-07-1965 έως 06-08-1965).

Στα μέρη αυτά, τα μεγαλοπρεπή βουνά και την πολύμορφη ενδοχώρα, γεννήθηκαν προσωπικότητες που διέπρεψαν στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, όπως οι ποιητές Γεώργιος Δροσίνης, Κωστής Παλαμάς και Μιλτιάδης Μαλακάσης, οι λογοτέχνες Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Γιάννης Βλαχογιάννης, οι Θεμιστοκλής και Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας (Αθάνας), ο ευθυμογράφος Σταμάτης Σταματίου (Σταμ-Σταμ), η χαράκτρια Βάσω Κατράκη, ο γλύπτης Χρήστος Καπράλος και η Δώρα Στράτου, που πολλά έχει προσφέρει στο χώρο των ελληνικών παραδοσιακών χορών.

Η συμμετοχή της περιοχής στα ταραχώδη γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού κράτους υπήρξε πάντοτε ενεργητική και φιλελεύθερη. Από την εγκατάσταση προσφύγων της Μικράς Ασίας ως την προσφορά του τόπου στις εκρηκτικές διαστάσεις της Αντίστασης κατά της Γερμανικής Κατοχής στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν, η ιστορία της Αιτωλοακαρνανίας έγραψε σελίδες που συνδέονταν με την παράδοση του τόπου σε πρωτοποριακούς κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς αγώνες.

Ο Νομός Αιτωλοακαρνανίας έχει μια ξεχωριστή και ιδιαίτερη μορφολογία με πεδιάδες, βουνά, μικρά οροπέδια, λίμνες, ποτάμια και παραλίες. Το πλούσιο αυτό φυσικό περιβάλλον σε συνδυασμό με τη γεωγραφική γειτνίαση με το Ιόνιο Πέλαγος και την ύπαρξη σημαντικών πολιτιστικών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων καθιστούν την περιοχή μια από τις ομορφότερες της πατρίδας μας.

Η Αιτωλοακαρνανία ενδείκνυται για τουρισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ωστόσο υστερεί ακόμα σε τουριστική ανάπτυξη.

Η ορεινή Ναυπακτία με το Φράγμα του Ευήνου και τη λίμνη που δημιουργείται, η ορεινή Τριχωνίδα με τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της χώρας μας στο Φράγμα των Κρεμαστών, η οποία συνδέει τέσσερις Νομούς, είναι προορισμοί με άπειρο φυσικό κάλλος και ενδείκνυνται για χειμερινό τουρισμό.

Η Ναύπακτος είναι ένα πανέμορφο τουριστικό θέρετρο, καθώς και οι περιοχές που βρέχονται από τα νερά του Ιονίου: όπως ο Aστακός, ο Mύτικας, η Πάλαιρος και η Bόνιτσα, αλλά και τα νησιά Κάλαμος, Καστός, Μεγανήσι, που ανήκουν στο Νομό Λευκάδας, άλλα έχουν παραδοσιακά συνδεθεί με την περιοχή του Μύτικα και της Παλαίρου.

Η Λιμοθάλασσα του Μεσολογγίου, η Αμφιλοχία και το Μενίδι με τον υγροβιότοπο του Αμβρακικού έχουν σημαντικές προοπτικές τουριστικής ανάπτυξης.

Ιστιοπλοΐα

Εάν ταξιδεύετε με ιστιοπλοϊκό, έκτος από τους αμέτρητους κόλπους στις ακτές του νομού αλλά και στα μικρά νησάκια ανοιχτά του Αστακού, υπάρχουν πολλές μαρίνες όπου θα μπορούσατε να δέσετε και να φροντίσετε για τις προμήθειες σας. Η καινούργια μαρίνα στο Μεσολόγγι, όπου σύντομα αναμένεται να λειτουργεί και σχολή εκμάθησης ιστιοπλοΐας, στο Αστακό, στον Μύτικα και βέβαια στην Πάλαιρο και την Βόνιτσα είναι τα βασικότερα λιμάνια στο νομό.

Rafting

Δεκαέξι (16) χιλιόμετρα από τη Ναύπακτο, δίπλα στον Εύηνο ποταμό, βρίσκεται το Χάνι Μπανιά. Πρόκειται για έναν μικρό οικισμό, χτισμένο μέσα σε μία χαράδρα. Στην είσοδο του οικισμού από Ναύπακτο προς Χάνι Μπανιά υπάρχει και το Πάρκο Αναψυχής – Υπαίθριων Εναλλακτικών Δραστηριοτήτων, “Rafting House – Outdoor Activities”, ιδανικός προορισμός για τους λάτρεις του εναλλακτικού τουρισμού. Σε αυτό ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μέρος σε μία σειρά αθλητικών δραστηριοτήτων, όπως Rafting, Kayak, Mountain Bike, Rappel, Αναρρίχηση, Τοξοβολία, Ιππασία, Πεζοπορία, Flying Fox, αλλά και να παρατηρήσει τη φύση ή απλά να απολαύσει το φαγητό ή το ποτό του δίπλα στο ποτάμι.

Kayak

Ο Εύηνος θεωρείται ιδανικό ποτάμι για rafting και canoe-kayak και είναι από τα πρώτα ποτάμια όπου οργανώθηκαν τέτοιες δραστηριότητες. Στην γέφυρα του Μπανιά από όπου ξεκινούν και οι καταβάσεις, υπάρχουν οι έδρες σχολών όπου θα βρείτε εξοπλισμό και μαθήματα. Στην θέση αυτή υπάρχει και διαμορφωμένη πίστα αγώνων διεθνών προδιαγραφών, που λειτουργεί και ως προπονητικό κέντρο.

Πεζοπορία

Αράκυνθος: Αγ. Συμεών-Κορυφογραμμή Το μονοπάτι αυτό αποτελεί τμήμα παλαιού ιστορικού μονοπατιού και συνδέει το μοναστήρι του Αγίου Συμεών με το κύριο μονοπάτι που διατρέχει ολόκληρη την κορυφογραμμή του Αράκυνθου. Η πορεία ξεκινάει δεξιά του μοναστηριού και από υψόμετρο 188μ, συνεχίζει για 270μ. στο πρώην δασάκι του μοναστηριού το οποίο δυστυχώς έχει καεί από την πυρκαγιά του 2011. Στη συνέχεια ακολουθούμε τον δασικό δρόμο Αγ. Συμεών – Χούνιστας γιά 730μ. και στρίβουμε δεξιά σε μικρό δρόμο τον οποίο ακολουθούμε για 100μ. και στη συνέχεια στρίβουμε αριστερά. Σε υψόμετρο 350μ. περίπου συναντάμε μικρή σάρα που την ξεπερνάμε με τραβέρσα. Το μονοπάτι έχει πολύ καλή θέα στη λιμνοθάλασσα αλλά περνάει και μέσα από “τούνελ” φυτών. Έχει πολύ καλή σήμανση και η υψομετρική του διαφορά είναι 310μ. περίπου. Μήκος διαδρομής 2,17 χιλιόμετρα, διάρκεια ανάβασης 1 ώρα. Συνδέεται με το μονοπάτι της κορυφογραμμής σε υψόμετρο 504μ.

Αράκυνθος: Χούνιστα-Γρεβενό Για να φθάσουμε στην αρχή της διαδρομής, ξεκινάμε από Μεσολόγγι για το χωριό Αγριλιά. Όταν φθάσουμε στην εκκλησία της Αγριλιάς συνεχίζουμε ευθεία για 6χιλ. περίπου και φθάνουμε στον Αγ. Γεώργιο της Χούνιστας που είναι και η αρχή της διαδρομής μας. Ξεκινάμε από το δρόμο αριστερά της βρύσης, με υψόμετρο 496μ. Το τμήμα μέχρι την κορυφογραμμή έχει χαμηλή βλάστηση. Όταν φθάσουμε στην κορυφογραμμή στρίβουμε αριστερά και μπαίνουμε σε δάσος Βαλανιδιάς μέχρι την κορυφή Γρεβενό που είναι και το καταφύγιο του Ορειβατικού Μεσολογγίου, σε ύψος 983μ. Σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής έχουμε την εκπληκτική θέα της λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού. Στην κορυφή η θέα εμπλουτίζεται με την λίμνη Τριχωνίδα και τον Πατραϊκό. Ανάβαση 611μ., κατάβαση 124μ.,σύνολο υψομετρικής διαφοράς 736μ. Διάρκεια ανάβασης 1 ώρα και 30 λεπτά.

Αναρρίχηση

Το αναρριχητικό πεδίο Βαράσοβας είναι πολύ γνωστό στους αναρριχητές. Με πολλές διαδρομές όλων των επιπέδων, συγκεντρώνει κάθε χρόνο τους φίλους του αθλήματος που θέλουν να γνωρίσουν τα επιβλητικά βράχια. Λόγω τις εύκολης πρόσβασης αλλά και το πλήθος των διαδρομών για όλα τα επίπεδα, η Βαράσοβα είναι συχνά ένας από τους προορισμούς των αναρριχητικών σχολών από τις κοντινές πόλεις αλλά και την Αθήνα.

Ιαματικά Λουτρά

Καταρράχτης Αγίου Βαρβάρου Στους πρόποδες των Ακαρνανικών, καταλήγοντας στον Αμβρακικό κόλπο κυλά ο μικρός ποταμός Αλευράς με τα νερά της πηγής του Αγίου Βαρβάρου. Τα νερά της πηγής είναι ιαματικά και κατά καιρούς λειτουργεί εκεί υδροθεραπευτήριο. Κάποιες φορές από την πηγή αναβλύζει πετρέλαιο που καταλήγει στον Αμβρακικό. Στην καταπράσινη διαδρομή του Αλευρά, θα δείτε στενά περάσματα, και λιμνούλες αλλά και το όμορφο τοπίο που δημιουργεί ο καταρράχτης του Αγίου Βαρβάρου.

Αγία Τριάδα Ο ορισμός του ιαματικού. Από τα μέσα Ιουλίου μέχρι τέλος Αυγούστου θα δείτε εκατοντάδες κεφαλάκια να προεξέχουν από τα ήρεμα νερά της λιμνοθάλασσας, ενώ στην στεριά άλλοι απλώνουν άργιλο στο κορμί τους ή στα σημεία προς ίαση και περιμένουν να στεγνώσει για να ολοκληρωθεί η θεραπεία. Ρευματισμοί, αρθριτικά, δερματικά και κατά περίπτωση άλλες παθήσεις εξαφανίζονται ή βελτιώνονται σημαντικά με μερικά μπάνια στα νερά της Αγίας Τριάδας ενώ το δέρμα ενυδατώνεται και τα μαλλιά γίνονται πιο απαλά. Τα μπάνια στην Αγία Τριάδα είναι σίγουρα δυνατά και ευεργετικά ωστόσο δεν είναι κατάλληλα για όλους όπως για όσους πάσχουν από θυρεοειδή, οπότε απολαύστε υπεύθυνα.

Πανηγύρι Άι Συμιού

Κάθε χρόνο το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος η πόλη του Μεσολογγίου μετατρέπεται σε ένα ιδιαίτερο πανηγύρι. Στο κέντρο της πόλης οι πίπιζες και τα νταούλια θα αρχίσουν να αντηχούν σε όλη την πόλη από νωρίς την Παρασκευή και οι κάτοικοι χωρισμένοι σε παρέες θα επιδίδονται σε φαγοπότι και χορό. Ένα χορό που αποκαλείται Αϊ-Συμιώτικος και είναι μια επαναλαμβανόμενη κίνηση που φτάνει μέχρι την έκσταση. Το Σάββατο το απόγευμα οι παρέες, όπως αποκαλούνται οι χωρισμένοι σε ομάδες άντρες της πόλης, θα φορέσουν φουστανέλες και ντουλαμάδες και αφού τελέσουν τρισάγιο στον Κήπο των Ηρώων, θα ξεκινήσουν την πορεία τους προς το μοναστήρι του Άι-Συμιού. Αρματωμένοι Αϊ-Συμιώτες, όπως λέγονται, και έφιπποι. Άλογα από όλο τον νομό έρχονται για να συμμετάσχουν και να ανέβουν ως το πανηγύρι πάντα υπό τους ήχους της πίπιζας και του νταουλιού. Στο μοναστήρι συνεχίζεται όλο το βράδυ το φαγοπότι και ο χορός και το πρωί γίνεται μνημόσυνο για τους πεσόντες της Εξόδου. Το απόγευμα της ίδιας μέρας επιστρέφουν πια στο Μεσολόγγι όπου συνεχίζεται για μια ακόμη βραδιά το ιδιόρρυθμο γλέντι. Για τρεις μέρες το κρασί ρέει άφθονο, ενώ η πίπιζα και το νταούλι παίζουν τον επαναλαμβανόμενο ρυθμό τον Αϊ-Συμιώτικο στο μοναδικό στην Ελλάδα πανηγύρι του Άι-Συμιού.

Εορτασμός για την επέτειο της εξόδου – Κυριακή των Βαΐων

Μια ιδιαίτερα συγκινητική παρέλαση αλλά και με ιδιαίτερο λαογραφικό ενδιαφέρον, εξαιτίας των τόσων παραδοσιακών στολών από όλη την Ελλάδα. Ήταν Κυριακή των Βαΐων όταν έγινε η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου. Σε ανάμνηση αυτών των τραγικών ημερών, κάθε χρόνο το Σαββατοκύριακο των Βαΐων γίνεται μια μεγαλειώδης παρέλαση με συμμετέχοντες από όλη την Ελλάδα. Μεσολογγίτες αλλά και ομάδες από άλλες πόλεις παρελαύνουν φορώντας παραδοσιακές ενδυμασίες με την συνοδεία φιλαρμονικών από όλη την Ελλάδα. Το βράδυ του Σαββάτου γίνεται η νυχτερινή παρέλαση και επιμνημόσυνη δέηση καθώς μεταφέρεται η εικόνα της Εξόδου από τον Άγιο Σπυρίδωνα στον Κήπο των Ηρώων. Εκεί γίνεται αναπαράσταση της ανατίναξης του Καψάλη. Κατά την Έξοδο όσοι δεν μπορούσαν να μετακινηθούν αμπαρώθηκαν στο σπίτι του Καψάλη και ανατινάχθηκαν όλοι μαζί. Την επόμενη το πρωί με το ίδιο αργόσυρτο βήμα γίνεται η παρέλαση και η εικόνα επιστρέφει στην θέση της. Συμμετέχουν όλες οι ηλικίες, από πολύ μικρά παιδάκια μέχρι ηλικιωμένους και είναι ιδιαίτερα συγκινητικό ότι ακόμη και με κρύο, βροχή και αέρα, είτε ως θεατές, είτε παρελαύνοντας σχεδόν το σύνολο των μεσολογγιτών θα τιμήσουν την ηρωική ιστορία των προγόνων τους.

Πανηγύρι της Άγι’Αγάθης

Κάθε καλοκαίρι, στις 20 Αυγούστου και δύο τρεις μέρες πιο πριν, το Αιτωλικό και η Σταμνά, ζoυν στους ρυθμούς του ζουρνά και του νταουλιού. Οι Αιτωλικιώτες και οι Σταμνιώτες γιορτάζουν την Αγι’- Αγάθη τους και πανηγυρίζουν. Ένα παραδοσιακό πανηγύρι με ιστορικό και θρησκευτικό χαρακτήρα, με τους συμμετέχοντες ντυμένους με παραδοσιακές φορεσιές να χορεύουν στους ρυθμούς του ζουρνά και του νταουλιού.

Τα Χαλκούνια

Κάθε Μεγάλη Παρασκευή ξεκινάει ο “πόλεμος” μετά από προετοιμασία σχεδόν δύο μηνών. Μετά την Εκκλησία όλο το Αγρίνιο μαζεύεται στην κεντρική πλατεία για να παρακολουθήσει το θέαμα. Συγκεντρώνονται όλοι, τα χαλκούνια παίρνουν φωτιά και οι δύο ομάδες ξεκινούν τη μάχη. Τα χαλκούνια είναι αυτοσχέδιοι κύλινδροι γεμισμένοι με μπαρούτι και οι δύο ομάδες ανταγωνίζονται για το ποιοι έχουν φτιάξει τα καλύτερα χαλκούνια. Το έθιμο κρατάει από την τουρκοκρατία και είναι ευρέως γνωστό σε όλη την Ελλάδα.

“Αχίλλεια”

Τριήμερες εκδηλώσεις που διοργανώνει ο δήμος Αγρινίου σε συνεργασία με τον πολιτιστικό και αθλητικό σύλλογο της κοινότητας Γραμματικού κατά τη διάρκεια του Αγίου Πνεύματος. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν λαϊκές βραδιές αλλά και άλλες εκδηλώσεις όπως θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις και ποδηλατοδρομίες.

Ναυμαχία Ναυπάκτου

Ο Δήμος Ναυπάκτου διοργανώνει κάθε Οκτώβριο εκδηλώσεις για να τιμήσει την ιστορική ναυμαχία που δόθηκε στην Ναύπακτο καθώς ήταν μια από τις μεγαλύτερες νίκες εναντίον του Τουρκικού στόλου. Η κορύφωση των εκδηλώσεων γίνεται με την αναπαράσταση της ναυμαχίας στο ενετικό λιμάνι της πόλης και σε αυτήν συμμετέχουν Διπλωματικές Αποστολές από τις χώρες που έλαβαν τότε μέρος στη ναυμαχία.

Φεστιβάλ Ελληνικών Χορών

Από το 2010 στον Αστακό διοργανώνεται το Φεστιβάλ Ελληνικών Χορών κάθε Ιούλιο με χορευτικά συγκροτήματα από όλη την Ελλάδα να συμμετέχουν. Μετά την παρουσίαση των συγκροτημάτων στήνεται ένα μεγάλο γλέντι στην παραλία του Αστακού.

Φεστιβάλ Οινιάδων

Ο δήμος Μεσολογγίου διοργανώνει πολιτιστικό καλοκαίρι τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο με μουσικές και θεατρικές παραστάσεις να συνθέτουν το πρόγραμμα του φεστιβάλ. Το αρχαίο θέατρο των Οινιάδων φιλοξενεί παραστάσεις από το 1987 με μεγάλη επιτυχία κάθε χρόνο.